OGLINDIT DE PERSONAJELE FEMININE: ŽIVKA ȘI CHIRIȚA [628033]

Universitatea din București
Facultatea de Limbi și Literaturi Străine
Departamentul de Filologie Rusă și Slavă

LUCRARE DE LICENȚĂ

Îndrumător științific:
Prof. univ. dr. Octavia Nedelcu

Candidat: [anonimizat], 2017

Universitatea din București
Facultatea de Limbi și Literaturi Străine
Departamentul de Filologie Rusă și Slavă

PARVENITISMUL LA NUŠIĆ ȘI ALECSANDRI
OGLINDIT DE PERSONAJELE FEMININE: ŽIVKA ȘI CHIRIȚA

Îndrumător științific:
Prof. univ. dr. Oc tavia Nedelcu

Candidat: [anonimizat], 2017

Univerzitet u Bukureštu
Fakultet za strane jezike i književnosti
Departman za rusku i slovensku filologiju

SKOROJEVIČLUK KOD NUŠIĆA I ALEKSANDRIJA
U ŽENSKIM LIKOVIMA: ŽIVKA I KIRICA

Mentor: Prof. dr Oktavija Nedelku

Kandidat: Ezaru Sandra Elena

Bukurešt, 2017

SADRŽAJ

UVODNA REČ……………….………………………………………………………5
I. Biobibliografski po daci……………………..…………………………………..…. …6
I.1Nušić i srpski realizam…………………………. …………………. ……………………… …6
I.2 Život i delo Branislava Nušića………………………….. ……………………… ………..9
I.3 Aleksandri i rumunski romantizam………………. ………………………. …………. .12
I.4 Život i delo Vasile Aleksandrija……………….. ……………………. ……………… …13
I.5 Biografske sličnosti i razlike……………………………….. ……………………… ……16
II.Komedija……………..……………………………………………………… ….…..17
II.1 Definicije, vrste ko medije, izvori komike………………………… ……..17
II.2 Gospodja ministarka vs. Chirița în provinție. Književni kontekst,
fabula, likovi…………………………………………….………………………….18
III. Ženski portreti: Živka Popović i Chirița Bârzoi………………..…………. ……… 25
IV. Zaključak…………………………………………………………………..……….29
Bibliografija……………………………………………………………………..………31
Dodatak. …………………………………………………………………………..……32

5

5

UVODNA REČ

Žena je tema kojom se bavim punih pedeset godina i koja za mene važi kao
jedna od najzanimlji vijih tema danas. U starosti, isto kao što mi je bila zanimljiva u ranoj
mladosti. Na zemljinoj kugli postoje tri pola: severni ledeni pol, južni ledeni pol i – ženski
pol. I dok je Amudsen punih pedeset godina lomio i krhao vrat ispitujući severni ledeni
pol; dok je Berd godinama lomio i krhao vrat ispitujući južni ledeni pol – dotle sam ja
punih pedeset godina lomio i krhao vrat ispitujući ženski pol. Nemojte se smejati, nemojte
misliti da sam ja manje požrtvovan, manje smelosti i manje napora uneo u ovaj posao od
pomenutih polarnih istraživača…verujte, danas sa pravom i ponosom prisvajam ime
polarnog istraživača…
Branislav Nušić

6
BIOBIBLIGRAFSKI PODACI

NUŠIĆ I SRPSKI REALIZAM

Termin realizam1 javlja se najpre XVIII -om veku u filozofiji. Kao francuski
kritički poj am se javlja u članku časopisa Mercure français 1826. Realizam nije samo
književni ne go i istorijski, tipološki i umetnički termin . U Evropi se pojavio u drugoj
polovini XIX -og veka. Kraj XIX -og veka pojavi se i kompaktna škola koja je preteča od
velikih književnika kao Stendal i Balzak. Realizam se pojavio u Francuskoj kao novi
pravac i dobio je naziv po progr amskom te kstu Ž. I. Šanflerija Realizam 1857. ( Le
Réalisme ).
Značajni teoretičari realizma su: Guy de Maupassant, Onore de Balzak, Emile
Zola, Vissarion Belinsky i dr. O književnosti realizma u Srbiiji pisali su Jakov Ignjatović,
Svetozar Marković, Simo Matavulj i dr. Izvesno je da su se pravci u srpskoj književnosti
preplitali i podudarali tako da ponekad nije jasna hronološka smena stilskih formacija.
Iz realisti čke škole će se izdvojiti druge grane. Među realističkim školama
najpoznatije su: naturalizam, kritički realizam, simbolizam, poetski realizam,
socijalistički realizam. Pos le nastanka klasičkog realizma, pojavili su se i socijalni
realizam, neorealizam i fantastički realizam.
I u srpskoj književnosti realizam se pojavljuje tridesetih godina prošlog veka. K ao
društvena i književna pojava realizam se vezuje za vidno jačanje jedne nove klase u
društvu – građanstva. Novi pogledi na društvenu stvarnost izazvali su i pravce kao što su:
pozitivizam, determinizam, darvinizam, materijalizam i naučni socijalizam. Rea listi teže
da na osnovu autentične životne građe otkriju stvarnost onakvu kakva objektivno jeste.
To znači da pisac slika stvarnost onako kako je on vidi, uopštavajući karaktere i pojave i
čineći ih reprezentativnim prema odabranim pojedinostima koje je on smatrao
zajedničkim i opštim. Osnovna odlika realističkog metoda slikanja stvarnosti je tipizacija.
Junaci realističkog dela moraju u svemu da budu tipični: po svom karakteru, ponašanju,
postupcima, jeziku i stilu. Realizam predstavlja oštru reakciju prot iv romantizma koji u

1 Vidi Oktavija Nedelku, Realismul, Bukurešt, 2008, str. 11 –15.

7
osnovi znači bežanje od stvarnosti i odricanje od aktivne borbe protiv reakcionarnih
društvenih snaga.
Specifičnost u srpskom realizmu predstavljaju idila i humor kao komplementarne
stilske kategorije. Idila može biti definisana kao s lika sveta u nestajanju. Humor je
najčešće korišćen da pokaže objektivnu realnost. Manifestacije humora su raznovrsne.
Možemo govoriti i o narodnom humoru.
Za razliku od romantizma u realizmu dominira proza – pripovetka, novela, roman.
Glavne teme realizm a su iz svakodnevnog života o običnim ljudima. Likovi su
obični ljudi u običnim događajima, čovek se vidi kao društveno biće. Priroda je prisutna i
brižljivo opisna.
Srpski realizam ima kao dominantu seosku tematiku i idealizaciju sela i života na
selu. Os im toga, realistička dela sadrže i folklorne elemente Druge odlike realizma su:
preocupacija prošlošću, glorifikacija života i nacionalna istorija. Realistički likovi su
obični ljudi, obični tipični predstavnici sloja ili grupe ljudi, predstavnici svoga vr emena
ali isto i individualizovani, različiti od drugih. Dominantna je socijalna i psihološka
motivacija. Nisu jednodimenzionalni, nisu nosioci jedne karakterne osobine, oni su
iznenađujući.
Pored hronološkog toka, karakteristika za realisti čku fabulu je čvrstina,
dinamizam , razgranost, postoja nje više tokova, epizoda, digresija .
Realizam neguje lirski, epski i dramski žanr. Lirski žanr je, međutim, znatno
manje zastupljen. Osim Vojislava Ilića nemamo nijednog značajnog pesnika. Vojislav
Ilić svojom pojavo m označava novu fazu srpske poezije. Neguje se deskriptivna poezija,
lirska i misaona. Epski žanr je bolje zastupljen, proza je dominantnija od poezije. Glavne
kategorije su pripovetka, novela i roman.
Pripovetka je u stvari najznačajnija tekovina srpskog realizma. Pripovetka je
kratka prozna tvorevina sa bogatnom tematikom. Teme su iz svakodnevnog života
običnih ljudi iz sela ili grada. Imamo psihološke, humorističke, alegorijske i satirične
pripovetke. Po tematskim karakteristikama srpska realistička prip ovetka može se odrediti
kao pripovetka sa motivima iz seoskog života (seoska pripovetka) i pripovetka sa
motivima iz građanskog i malogražanskog života.

8
Najznačajniji predstavnici srpskog realizma koji su se dokazali u pripovednim
vrstama su: Jakov Ignjat ović ( Večiti mladoženja ) Laza Lazarević ( Švabica, Vetar, Verter ,
Sve će to narod pozlatiti, Prvi put s ocem na jutrenje, U dobar čas hajduci, Na bunaru ,
Školska ikona ), Sima Matavulj, Milovan Glišić, Janko Veselinović, Radoje Domanović
(Mrtvo more ), Bora S tanković (pripovetka Uvela ruža ), Stevan Sremac koji se dokazao u
romanima Pop Ćira i pop Spira , Ivkova slava i Zona Zamfirova , Branislav Nušić
(Narodni poslanik, Gospođa ministarka ) i dr. Idealizacija sela i seoskog života, kao i
zanimanje za prošlost i g lorifikacija nacionalne istorije uočljivi su u pripovetkama Janka
Veselinovića.
Novela ima samo jednu fabulu, jedinstven sukob, puna je psiholoških detalja i
analizira junake.
Od proznih vrsta izdvajamo roman koji u srpskoj književnosti ima skromnu
tradici ju. Realistički roman može se okarakterisati kao društveni roman, centralna ideja je
se stalno razvija, ali se i menja. Vrste zastupljenog romana u srpskom realizmu su:
novelistički roman, roman hronika, istorijski roman, socijalni roman, roman sa ključem,
humoristički roman, roman prostora, roman karaktera itd. Najznačajniji predstavnici
istorijskog romana koji su najčešće inspirisani događajima iz prvog srpskog ustanka su:
Janko Veselinović i Simo Matavulj. Najznačajniji predstavnici socijalnog romana su
Jakov Ignjatović i Simo Matavulj. U završnoj fazi srpskog realizma pojavljuju se romani
Svetolika Rankovića.
Drama je skromnije zastupljena od pripovedne proze. Izuzme li se dramski rad
Branislava Nušića koji vremenski ne pripada samo razdoblju realizma, ostaju
komediografski pokušaji Milovana Glišića i Koste Trifkovića. U dramskom žanru se
neguje klasična komedija, tragedija, komad sa pevanjem. Tragedija predstavlja društvenu
dramu. Drama u užem smislu razvija se u niz podvrsta: komad s tezom, idejna dram a,
naturalistička drama, psihološka drama itd.
Sredstva umetničkog oblikovanja su: dijalog, opis, metonimija.
Kada je u pitanju upotreba jezika možemo de kažemo da se koristi kolokvijalan
jezik bez figurativnosti, za razliku od romantizma gde je oblikovan književni jezik. Tako
realizam ima nacionalni duh.

9
ŽIVOT I DELO BRANISLAVA NUŠIĆA

Branislav Nušić2 je bio jedan od najveći h srpski h pisaca. Pisao je romane, drame,
komedije, priče i eseje. Radio je i kao novinar i diplomata . Njegov najznačajniji deo
stvaralaštva su komedije .
Rođen je 1864 . u Beogradu, u trgovač koj porodici. Kada je Nušić imao 6 godin a,
Đorđe, njegov otac, je izgubio sve i preselili su u Smederevo gde je Nušić pohađao
osnovnu školu.
Nušićevo detin jstvo je obeleženo istorijski m događaj ima. Među njegovog života i dela
postoje veze. Događaji iz njegovog život a se ogleda ju u njegovom delu. Kao đ ak je
pokušao da piše knjige za decu se pojavila Crvena brada (1877) i dr., prikazane javnošću
tokom školskih predstava.
Pošto je završio gimnaziju po čeo je da studira pravo u Grazu i posle u Beogradu.
Ovaj period je obeležen istorijski m događajima. Tako je on mobilisan 1885 . i poslat u rat
protiv Bugarske. Posle rata Branislav Nušić objavljuje prvenac zbirkom Pripovetke
jednog kaplara . U ovi m pričama je predstavljen rat, ka ko ga je Nušić video, ove pr iče su
realistične, predstavljaju ljudske drame i ratne tragedije. Priče u ovoj knjizi imaju
simboličnu vrednost, među događajima ovde ispričanih predstavljena je drama jedne
generacije.
Prvo delo koje je objavio Nušić bilo je 1883 . kada nije imao viš e od 19 godina.

2 Vidi MarinaPuia Bădescu, I. L. Caragiale și Branislav Nușici, Pancevo, str. 61 -98.

10
Njegov rad kao pripoveda č naizmenjuje s e sa njegovim radom kao dramski pisac. Ovaj
poslednji rad je važn iji u smislu umetničke vrednosti .
Nuši ć nije ostao nedaleko ni o d političkog života . Između 1889 . i 1900 . bio je
ministar spol jnih poslova. On je poslat u konsulat u Solun, Skoplje, Prištinu . Tamo je
napisao dve zbirke putopisa Sa oblama Ohridskog jezera i S Kosova na sinje more i posle
nekoliko godina pripovetke u tomu Ramazanske većeri , objavio je u Sarajevu.
Radio j e i kao sekretar u ministarstvu obrazovanja i 1901 . zauzima funkciju
zameni ka u Narodnom pozorištu u Beogradu.
Prilagođavaju ći se vremenima i političkim p romenama njegova dela imaju
patriotski nametnuti karakter i na t aj način su napisane istorijske drame kao: Tako je
moralo biti, Knez Ivo od Semberije , Greh za greh , Pod oblacima , Svet i dr.
Kroz ovih dela pokušava se buđenje ukus a za poz orište i vaspitanje ljudi u vezi
patriotizma .
Nušićev književni život je ispleten sa položajima koje ima . Bio je direktor
Nacionalnog p ozorišta u Novom Sadu, sekretar Narodnog pozorišta u Beograd u. 1902 .
objavljuje roman Opštins ko dete , jednu zbirku putopisa Kosovo , Šopenhauer , Pod starost
i 1903 . Naša deca . Istovremeno je sarađivao i u novinama „Politika ” pod pseudonimom
Ben Akiba.
Druga dela je objavio 1908 ., 1910 .: tragedija Hadži loja , Iza Bož jih leđa , Opasn a
igra, Žena bez srca jednu komediju Put oko sveta . Ali ova nisu najvažnija njegova dela.
Više vremena je posvetio kao urednik, sarađivao je u časopisima, u novina ma. Kada je
izbio Prvi svetski rat po nudio se kao dobrovoljac. Rat utiče na nj ega, njegov sin je
poginuo. On je stig ao u Krf, Italiju, Francusku, Švajcarsku, posle se vratio i napisao je
zbirku kratkih priča i reportaža u kojoj je opisao povlačenje vojske . Iskustvo rata je
uticalo na delo. Tako tok rata zauzima najvažnije mesto u nj egovom radu.
Slike rata su prisutne u spisama: opisi su osećajni i dramatični, majka sa decom
koja joj umiru u krilu, gladne izbeglice. Ove slike su u kontrastu sa situaci jom
predstavnika vlasti koji traže samo da žive u udobnosti sa njihovim porodicama i
ljubavnicama.
Kao potvrda da život no iskustvo se ogleda u nje govom radu imamo
Autobiografij u, delo gde su ispri čani događaj i iz detin jstva, od đačkog života, do mesta

11
gde je radio. Njegova ironija se odnosi na predstavnike ljudskih tipologija svakodnevnog
života. Sve ove prič e imaju humori stički karakter, pune su ironije .
Paralelno sa književnim životom , Branislav Nušić radi i kao direktor Narodnog
pozorišta u Sarajevu i kao bibliotekar u Narodnoj Skupštini. Posle odlaska u penziju je
posvetio sve svoje vr eme u stvaranju novih književnih dela. T ako su se pojavila dela kao
Gospođa ministar ka, komedija koja je prikazana u Beogradu i ima kao centralnu temu
političke prakse i društveni živo t, korupciju i skorojevi ćnost. Takođe, 1931 . su objavlje ne
kratke komedi je i Dva lopova , Kod advokata , Stranac i jedn a zbirka Priče .
1932 . je godina kada je Nuši ć objavio celokupa n rad i na taj način su sabrana oko
20 tomova.
Uprkos starosti Nušić nije odustao od pisanja. Postao je član Akademije nauka i
nastavlja da se bavi pisanjem. Tada objavljuje sledeće komedije: Beograd nekad i sad,
Ožalošćena porodica, čak i roman za decu Hajduci, ali i predavanje iz retorike budući da
je bio profesor retorike u Vojnoj Akademiji u Beogradu. Poslednja Nušićeva komedija je
Pokojnik koja j e remek delo srpske književnosti.

12
ALEKSANDRI I RUMUNSKI ROMANTIZAM

Roma ntizam3 je umetnički, književni i intelektualni pokret koji se javlja u Evropi
krajem XVIII veka, kulminira u ranim 1800. Javlja se kao reak cija na Industrijsku
Revolucij i. Po prvi put je prikaz an u Nemačkoj. Romantizam je izražen na različite
načine, različi tim umetnostima. Postigao je posebno mesto u književnost i, muzici i
slikarstvu .
Centralna tema romantizma je idealna želja za slobodom, ali i individualno
samoizražav anje.
Omiljene teme romantičara su: ljubav, priroda, istorija, folklor, smrt, samoća ali i
položaj intelektualaca kao genija.
U romantičkim spisima omiljeni motivi su: jezero, šuma, izvor, lipa, zvezde,
cveće, noć, san itd. San se vidi kao utočište
Kao ka rakteristi ke imamo sub jektivnost, izražavanje osećanja, sklonost za
prošlošću, čak i kult prošlosti, tendencija da prestavlja istoriju u ideološkom svetlu,
slaveći heroje i slobodu.
Druga karakteristi ka romantičarske književnosti je pronalaženje nacionaln og
folklora. T ako su se promovisane zbirke bajki i narodna književnost .
Bekstvo od realnosti je u snu u prirodnom okruženju, noću. Za romantičare
priroda je prisutna kada se izr ažavaju sva osećanja . Razmišljanja o prirodi ogleda ju se u
opisu pejzaža.
Poseban značaj je dat ljudskim osećanjima , unutrašnja osećanja se usklađuju sa
prirodnim pejzažem i priroda postaje zaštitnik.
Književnost u romantizmu ima likove koji su izuzetni u izuzetnim okolnostima.
U romantizmu likovi pripadaju svim socijalnim kategorijama . Fokus iranje je na
kreativnog pojedinca , na originalnost . Dominantna u romantičkim likovima je mašta i
osećanja ali ne razlog. Za romantizam je karakteristična ironija što često dovodi do satire .
Kritike protiv romantizma i protiv tendencije ka id ealizaciji dovele su kasnije do pojave
novog pokreta, realiz ma.

3 Vidi Nicolae Manolescu, Istoria critică a literaturii române. 5secole de literatură, Bucure ști,
str.147 .

13
ŽIVOT I DELO VASILE ALEKSANDRIJA

Vasile Aleksandri je b io pesnik, dramaturg, folklorista, ministar, diplomat a, član
osnivač Rumunske Akademije, bio je tvorac rumunskog tea tra i dramske knjiž evnosti u
Rumuniji.
Bio je sin Vasileta i Elene. Rođen je 21 . jula ili 2 . avgust 1821 ., njegov datum
rođenja nije tačno poznato umro je 1890.
Učio je sa grčkim profesorom u francuskom internatu u Jašiju. Tamo je pohađao
školu sa Kogalničanom i Matejom Milom. Milo je bio glumac za koga je Aleksandri
napisao komedije Chirițele. On je usavršavao studije sa drugim mladićima kao što su Al.
I. Kuza, Jon Negulić u Parizu gde je i maturirao, 1 835. Upisuje se 1836. na pravnom
fakultetu, a 1837. je napustio studije. Godine 1838. pojavljaju se prvi njegovi književni
pokušaji na francuskom jeziku. Sledeće godine se vratio u zemlju.
Aleksandri nije ostao daleko od političke karijere i uključivao se u društveni
život . Učestvovao je u revolucionarnom pokretu 1848. g odine u Moldaviji. Pripremio je
program revolucije i napisao je pesme koj e su podsticale revolucionarski polet . Posle
poraza revolucije on radi na formiranju demokratskog i političkog progr ama čiji je cilj
bio ujedinjene, oslobođenje i jednakost. Z ahvaljujući njegovim osobinama kao diplomata
bio je član Centralnog Komiteta Ujedinjenja. Bio je i ambasador Rumunije između 1885.
i 1890 u Parizu. Ima o i vodeće položaje , bio je državni sekre tar privrem eno, vrlo blizu
vladaru , ali daje otkaz i podržava C. Negrija i Al. I Kuzu . Ima i funkciju ministra

14
Spoljnih poslova u Moldaviji. Istkoristivši ove funkcije doprineo je merama za
obezbeđivanje slobode medija.
Preuzima pozori šte u Jašu sa Kogalnicean om i Negruzz ijom, tamo je poč eo da
radi kao dramaturg, taj deo njegovog rada mu je do neo najveći uspeh. Postavio je osnove
rumunske dramaturgije . Postavio je temelj i pomagao je razvoj u brojnih književnih
žanrova i objavio prvu veliku zbirku rumunskih naro dnih pesama4.
Zaslugom njegovih pesa ma, prikuljenih narodnih pesama ali i prevo da postigao je
značajno mesto u rumunskoj književnosti. Njegove pesme su koncipirane u ciklusima
koji imaju zajedničke teme.
Prvi ciklus koji je objavljen su Doinele, posle Lăcrămioarele . Reč je o kratkim
erotskim pesmama , i o ljubav nom dnevnik u posvećen im Eleni Negri. Drugi ciklusi je:
Suvenire 1853 i Mărgăritarele 1863. Nakon 1870 . pojavljuju se opisne pesme , ali priroda
nije povlačena kao u romantičkim pesmama, tamo je okvir , priroda se vidi i opisana je
objektivno.
Nije napisao samo pesme, već i dela u prozi među kojima relevantni su: Istoria
unui galben, Suvenire din Italia. Buchetiera de la Florența, Iașii în 1844, Borsec, Balta –
Albă, Călătorie în Africa, Românii și poezia lor. Inspiracija njegovih spisa su uvek bila
njegova putovanja. Mnogo je putovao, u Tursku, Austriju, Italiju, Nemačku, Francusku,
Španiju, čak i u Afriku.
Književni prvenac je pod okriljem tipičnog romantizma. P očeo je da kriti kuje
društvo i skorojević luk tog vremena. Aleksandri je po svećen pisac, inspirisan velikim
problemima svoga doba . Dobar je posmatrač sveta koji ga opisuje objektivno i tačno.
Veći deo rada namenjen je pozorištu . Sklonost ka pozorištu je podržan a od strane
svog oca5. Njegove teme im aju isturen društven karakter. U njegovim delima se pažljivo
sprovodi socijalna freska, tamo su opisani običaji, odeća , ponašanje.
U ciklusu Chiriț ele su uključene četiri komedije : Aleksandri je napisao Chirița la
Iași sau două fete și -o neneacă 1850, zatim 1855 . napisao je Chirița în provinț ie, nakon
deset godina napisao je Chirița în voiagiu i poslednja komedija ovog ciklusa je napisan a
1875 . Chirița în balon . Ovaj ciklus predstavlja pravi manifest protiv društva tog vremena,

4 Reč je o knjizi Pasteluri și poezii populare ale românilor .
5 Vidi D. Caracostea, Studii critice , Bucure ști, 1982, str. 48.

15
građani su pozajmili navi ke sa Zapada i nastojavlj aju da primene ove navike u svojim
kućama, u svakodnevnom životu, u odećama, u ponašanju.
Ironija je protiv kulturnom licemerstvu . Autor se ruga pokušaj u da se prilagodi
onome što je mode rno, pokušaj da se prilagodi je u žurbi, na površini i u društvu koje nije
spremno za p romene i asimilaciju novih trendova . Aleksandri stvara popularno pozorište
i stavlja u iskušenje sva dešavanja svog vremena .

16
BIOGRAFSKE SLIĆNOSTI I RAZLIKE

Iako naizgled su suprotna , ova d va kn jiževna portreta imaju mnogo zajedničkog i
sličnog, o d formiranja rea lizma kao reakcija na romantizam, za dela koja su slična kao
Nušičeva Gospođa ministarka koja pripada realizma i Aleksandri jeva Chiriț a în provinț ie
koja pripad a romantizmu .
Pisci r elativno savremeni, Aleksandri i Nušić imaju sličnosti i u biografskoj ravni .
Bili su dramski pisci, diplomate, upravnici pozorišta, imali su političke karijere, njihovi
životi su se ogledali u delima.
Ako Nušić piše o vreme nu kada je mobilisan (1885 ) u r atu protiv Bugarsk e,
Aleksandri koji je bio oteran posle Revolucije od 1848. piše o ovom iskustvu.
Još jedna sličnost između njih je da su bili upravnici Narodnog pozorišta , Nušić u
Beogradu, Novom Sadu, Skoplju, Sarajevu i Aleksandri u Iašu. Njihovi dramski r adovi
su od velikog značaja za srpski i rumunski narod . Oni ogledaju situaciju tog vremena,
kakvi su ljudi, kako obični ljudi tako i vladari, aristokratija. Ni Nušić, ni Aleksandri nisu
samo obični upravnici Narodnog pozorišta , oni su više od toga, o ni su pioniri pozorišta u
obe zemlje. Od dramskih komediografskih dela do Nušića iz epohe realizma nema
mnogo radova6.
Oni su se afirmisali ne samo u književnosto već i u politici i u diplomatiji. Bili su
diplomate , putovali su mnogo , poznavali su situac iju u zemlji na svim nivoima i tako su
mogli da ob likuju ljudsku tipologiju koja se obično nalazi u realnosti.
Možda zato što su oba pisca bili tako dobri poznavaoci društvene freske u to
vreme uspeli su da oblikuju tako realno likove kao Živk a i Kirica .
Razlika između nji h je književni pokret kome su pripadali. Ako Nušić pripada
realizmu, Aleksandri pripada romantizmu , ali ovaj detalj ne utiče mnogo, nač in kako je
realnost prikazana je slična.
Nušičev i Aleks andrijev teatar je velik pregled , kao neka fotografija ostavljena
potomstvu, ali ne stara slika već savremena.

6 Oktavia Nedelc u, Istoria literaturii sârbe. Real ismul, București, 2008, str. 112.

17
KOMEDIJA

Definicija :
Komika jeste estetska kategorija koja uključuje situacije koje izazivaju smeh.
Komedija je jedna od osnov nih vrsta drame koja može biti u prozi ili u stihovima , sa
srećnim ishodom. Komedija predstavlja uopšte satiru prema društvu, ljudskim manama u
duhovitim situacijama. Razvijala se već u antičkoj Grčkoj i Rimu.
Termin komedija potiče iz latinskog comoedia i italijanskog commedia . U
komediji osnovno sredstvo j este smeh , predstavljen kroz komiku i humor. Široko se
upotrebljavaju i druga dramska sredstva poput ironije , sarkazma , satire i groteske . U
komediji smeh se javlja iz dramskih situacija i nesnalaženja ljudi u njima. U komedijama
karaktera su ismevani ne dostaci, mane i poroci .

Vrste komedije:
Osnovne podvrste komedije su: komedija naravi, komedi ja karaktera i komedija
intrige .
Komedija naravi ili društvena komedija obrađ uje negativne pojave u društvu,
ljudske mane, imajući za predmet smeh . Obuhvata ce lu jednu sredinu, vreme ili čak
društveni sloj. Ovde imamo sukob starog i novog, različit ih običaja ili naravi, kritiku
borbe za vlast, zaostalnosti, birokratizma.
Komedija karaktera satiriše crte karaktera koje su neki likovi žele li da ih imaju.
Glavni lik ima kao dominantnu osobinu : glupost, licemerstvo, tvr dičluk, zavist, lenjost,
ljubomoru, uobraženost, zavist i dr.
Komedija intrige ili situacije spada u komediju niže vrste. Sadrži veliki broj
smešnih dešavanja do kojih dolazi kao kulminacija prethodno stvorene spletke,
nesporazuma, nesnalaženja ili neobaveštenosti za tu priliku posebno osmišljenih likova.
Takva postavka dovodi do čestih neočekivanih obrta, a stoga i smeha.

18
Izvori komike :
Komik a situacije : Autor stvara komik u situacije od niza probl ema, likova koji
pokazuju nerazumevanje stvarnosti uprkos svih sačuvanih zapisa .
Besedna komika : Postiže se upotrebom karakteristike jezika da istakne
karakteristike likova . Najčešće se upotrebljavaj u: greške u leksici , fonetske deformaci je,
polisemija ,
Komik a cilja: stav autora prema likovima je ironi čan, on ih stavlja u situacije
koje ih čine smešnim i nagla šava ih u didaskalijama .

GOSPOĐA MINISTARKA 7

Naslov :
Glavni lik i status nam se predstavlja još od naslova. . Živka Popović je obična
domać ica, ali zahvaljujući svom mužu koji je unapređen u službi menja i ona status.
Tema :
Kada neka osoba dobija nezasluženo visoku poziciju, često zaboravlja odake je
pošla i ko je b ila ranije. Ako hoćeš nekoga da poznaš, podaj mu vlast u ruke , kaže se u
narodu.
Radnja :
Radnja komedije se odvija krajem XIX -og veka i početkom XX -og veka u
Beogradu. Gospođa ministarka je društvena komedi ja. Gospo đu ministarku potrebno je
ipak smestiti u malo druga čiji društveni kontekst . On počinje devedesetih godina
pretprošlog veka , kad su sa procesima stvar anja nacionalnih državica paralelno išli i
procesi brisanja svega onoga što je predstavljalo zajedni čko kulturno nasleđe u
južnoslo venskoj zajednici
Komedija je podelje na na četiri čina.

7 Branislav Nušić, Gospođa ministarka, Sarajevo, 1997, str. 27.

19
Fabula :
Prvi čin
Komedija počinje sa Živkinom željom da postane ministarka, ali sticanje titule
ministarlke iziskuje finansije. Od tetke je posudila 200 dinara za tri meseca.
Raka , njen sin, stiže kući tek nakon jedne svađe, p ocepane odeće i k rvavih ruku .
U međuvremenu kćerka i ze t Čeda žale se Živki kako su ope t besk orisno otišli u posetu
kod sadašnje „ministarke ” jer ih nije primila.
Zaplet počinje kad a Pera, pisar iz administrat ivmog odelenja, dođe i kaže Živk i da
„naši” su formira li novu Vl adu. Pera se pojavljuje i insistira da je prvi koji joj je doneo
dobre vesti. Živka je presrećna, grli čak i Čedu s kim se posvađala . „Zna izvesno! Ali
ipak, ja sam hteo prvi to da mu javim. Al’ možda ne zna, a svi kažu da naši pozvani da
sastave novu vladu” [str. 40]
Radost im prekida posluž itelj koji je došao po Simin šešir. Svi panično traže šešir
koji ne mogu naći . Šešir je konačno nađen i poslat Simi. Ž ivka, znajući da je ministareva
supruga, smatra da sadašnji muž njene kćerke nije pogodan ovom polož aju zato što nije
školovan, to jest ne zna strane jezike.
Traži od dece da je nazivaju „gospođom ministar kom” („Kako šta? Još pitaš. Ja
sam gospođa ministarka! Ju, ubio me bog, čisto ne verujem svojim rođenim ušima.
Gospođa ministarka! Kaži mi, Daro, ti!” [str. 51] ), ona ulazi u sukob sa svojim z etom
koji želi da bude unapređen ne bi li imao olakšice oko kredita.
Kada Sima dođe kući, Živka ih poziva sve članovi porodice da ga primi. Nakon
scene kad su svi čestita li Simi za unapređenje Pera se ponovo po javlja da priseti Živku a
je on bio prvi koji joj je doneo ovu vest. Iskoristivši da Pera odlazi u ministrastvo , ona
traži da bude posl at prevoz u popodnevnim satima jer želi da se provoza tri puta od
Kalemegdana do Slavije, a posle toga može i umreti. „Hoću da se provozam triput od
Kalemegdana do Slavije pa makar posle umrla” [str. 54]

Drugi čin
Drugi č in počin je kad poslužitelj joj dono si 600 vizit karti koje je Živka naručila i
na kojima je napisa no „Živana Popović, ministarka”. Ona je promenila ime , joj se čini
da zvuči otmenije Živana nego Živka .

20
U međuvremenu ona se vraća od zubara sa zlatnim zubo m zato što sve ostale
žene ga imaju. Kod zubar a je odlučila i da svoja kćerka mora da se razvede i da se uda za
poča snog konzula Nikarague, nepoznatog . Sve je već dogovoreno, konzul bi t rebalo da
dođe u posetu i da upozna Daru. „Tebe da najurimo, a Daru da udamo kao što joj pričili”
[str. 59], „Počašni konzul. Ni… Čekaj, molim te. ( Vadi iz tašne jed no cedulje i čita ):
Počašni konzul Nikarague ” [str. 6 0]
Najmlađe dete , Raka opsovao je profesora engleskog jezika i odbija da uzme
časove engleskog jezika.
Posle epizode sa profesorom , Živka odlučuje da mora da obavesti Da ru o novim
odlukama naime, da mora da odustane od udaje sa Čedom . Da bi je ubedila d a to učini,
Živka angažuje sobaricu da zavede Peru.
Sa novo m funkcijom pojavljuju se novi brojni Živkini rođaci . Tako je došao ujak
Vasa, tetka Sava, prija Soja, t etka Daca i kćerka Hristina, Jova i Petar Kalen ić koji tvrdi
da je rod sa Živkom , ali niko nije čuo za njega.
Dr. Ninković je osoba koja je će preobraziti Živku da se integriše u visokom
društvu: naučiće je da puši, da igra karte i najvažnije da ima ljubavnika . On je bio
ljubavnik i učite l svim „gospođama ministarkama ”, i on je utelovljenje sk orojević ljuka:
kako je obuče n i kako koristi francuske izraze , kako tvrdi da zna da se ponaša u visokom
društv u. Oni su se složili da Živka prima ljubavna pisma og njega.
Drugi čin se završava kada stiže pismo i Živka odluči da postane mode rna, čitajući p ismo
dok puši , guši se zbog dima cigarete, svi u kući dolaze da joj pomognu i Čeda uzima
pismo sa željom za osvetom.

Treći čin
U ime gospođe ministarke Vasa razgovara sa Čedom da se ovaj odrekne žene, a
kao nagradu će dobiti klasu -dve, ali Čeda neće ni d a čuje. Živka najavljuje da će p rimiti
zeta da razgov ara samo zvanično, kao i ostali svet . On ide da razg ovara ali nisu mogli da
se slože .
U međuvremenu Raku dovedu kući ž andari nakon što je razbio nos sinu
engleskog konzula i opsovao ga je.

21
Vasa i de da javi Živki da će morati da primi rođake na zvaničan razgovor. da
Porodica je mešavina komički h likova. Petar Kalinić je član o kome niko n ije čuo.
Rista, konzul Nikarague, dolazi u posetu, Čeda tvrdi da je ujak Vasa i preokreće plan
protiv Živke.
Nakon izmene uloge nastaje konfuzija i skandal kod kuće.

Četvrti čin
Cela porodica trči da kupi novine u kojima je članak klevetan ja porodice
„gospođe ministarke ”. „[…] Jer gospođa mi je naredila koji go prodavac prođe, da kupi
sve koliko god brojeva ima […]” [str. 118]
Tiraž novina je dvost ruko od običnih dana. Kao kazna što je odbio da se razvede, Čeda je
poslat u selo dale ko, ali Dara odlučuje da krene z a svojim mužem iako joj je priznao da je
on dao informacije u novinama o Živkoji porodici.
Živka je želj na za osvetom, odlučena je čak da ubije autora članka. Naljuti se
kada sazna da je autor članka njen zeta. U najgorem trenutku dolazi u posetu i gospa
Nata, bivša „ministarka”. U međuvremenu Ž ivka i Vasa su telefonirali Simi koji je bio
ljut zbog skandala.
Sima podnosi ostavku, a nakon toga i Ninković daje ostavku i z funkcije
ljubavnika . Kraj komedije dolazi sa os tavkom mužem, ostavka pod optužbom da krivi
Živku koja odbija da veruje da je izgubio funkciju ministra zbog nje.
U komediji Gospo đa ministark a komičnost je stvorio kontrast između suštine i
prividnosti, situacije koje su potpuno drugačije nego što izgleda.

22
CHIRIȚA ÎN PROVINȚIE 8

Naslov :
Naslov pokazuje pravi status junakinje – to od provincijalke , ali ukazuje i
skoroje vićluk i njen snobiz am. Ona želi da promeni život u provinciji , koji smatra
ponižavaju ćim i nastoji da nametne u provinciji pomodarstvo iz Jašija i Pariza .
Tema :
Chirița în provin ție je realna društvena komedija , koja pokazuje kontrast izme đu
suštine i izgleda kojim se grade likovi koji pripadaju maloj seoskoj aristokratiji koja želi
da se pripoji visokoj kulturnnoj i intelektualnoj aristokrat iji.
Radnja :
Radnja komedije od vija se posle revolucionarne 1848 . godine kada je mala
aristokratija željna skorojevi ćluku, i trudi da se ponaša u selu Brzojeniu po modi iz Jaš ija
i Pariza.
Komedija je podeljena na dva čina.

Fabula :
Prvi čin
Prvi čin se odvija na imanju u Brzojenju. Početak predstave pokazuje smešne
svakodnevne inovacije ostvarene u Brzojenju pod vođs tvom Kirice, koja je udala svoje
kćerk e a sada se bavi obrazovanjem najmlađe g, Gulica. Glup i razmažen, on uzima
časove francuskog jezika od „monsu Šarl ” kome izgovara ime pogrešno .
Kirica ima posebne ciljeve : da vidi njenog muža upravitelj em i Gulicu
oženjen og sa Lulucom , koja je bila siroče, ali koja je nasledila ogromno bogatstvo . Ona
je uverena da zaslu žuje nagradu za vreme revolucije 1848 .: „Dumnez ău știe câte-am
pătimit la 48…” [str. 201].
Željna da se pona ša po modi iz Jaša i Pariza on jaše u kostimu jahačice iako
„hurduc ă șî gloaba asta, că m-o apucat de vro șapte ori sughi țu păn-acu…”[str. 197].
Osim toga, čitav njen život se vodi je po modi , čiji je glavni motiv : „d-apoi dă! Dacă-i
moda… și dacă -mi place…”. [str. 200 ]

8 Vasile Alecsandri, Comedii, Bucure ști, 1984, str. 195

23
Iako je nestrpljiva da čuje nešto od svog muža, koji je otišao u Jaš da dobija
zvanje upravitelja , ona odbija da pročita pismo , jer slug a Jon ga nije stavio na tacnu.
Poslu žitelj se ne razume u protokol u i stavlja pismo ispod salvete i salvetu ispod tacne. U
pismu , Grigo re Ba rzoj, kaže da je upravnik i poručuje joj da ode u grad sa čitavim
domačinstvom i celom pordicom , i skreće joj pažnju da ne zaboravi na starog ćuran a
pomoću kojeg je i dobio dotično zvanje .
Luluca je mlada devojka od 15 godina, siroče pre tri godine, o kojoj brine
gospođa Kirica koja namerava da udaje Lulucu za Gulicu, jer devojka je imućna. Ona je
zaljubljena u drugog momka, u Leonaša , prijatelja iz detin jstva, jedan inteligent an i
pošten mladić sa smislom za humor, ko ji zna kako da kombinuje zdrav razum sa šalom.
Leonaš stiže u Brzojenj čak u žurbi koju je izazvao Gulica koji je jahao kon ja bez
saglasnosti majke i cello selo, na čelu sa Kiricom, trči da ga uhvati. On je pao sa konja ali
se nije povredio i nakon šoka Kirica izbacuje Leonaša sa imanja , ali on joj preti da će i
dalje imati za posla sa nje govim šalama .
Kraj prvog čina opisuje triumfalni odlazak Kirice u županiju sa ćuranom u ruci.
Kirica uzvikuje oduševljeno: „nous lavons le baril… spălăm putina […] Nous disons
comme ç a en moldave”. [str. 219 ]

Drugi čin
Radnja u drugom činu se odvija u Kiricinom salonu gde se primenjuje i sprovodi
u većoj meri moda .
Barzoj se žali na odeću koju njegova supruga ga primorava da nosi, nezadovoljan
je što ona ne želi više da spremi slatko i kolače. On je nezadovoljan što se u kući troši
previše , jer njegova žena stalno kupuje odeću po modi.
Ravnodušna prema nezadovoljstvu svoga muža, ona je zabrinuta zbog slavlja koje
je pripremila povodom veridbe između Luluce i Gulica, iako je dečak premlad i Luluca je
kapriciozna, ali ona ne može sebi dozvoliti da izgubi nasleđe. Takođe želi žarko da ode u
Pariz, centar evropske mode.
Pojavljuje se Leonaš koji preti da će odati tajnu fotografije i da bude blizu Luluce,
maskira se kao oficir i nosi neke lažne brkove . U ovoj sceni može da se vidi smešno
pona šanje junakinje koja misli da „oficir” Leonaš je veliki njen obožavatelj . On udvara

24
Kirici i traži njenu sliku kao dokaz da ga voli, pod pretnjom da će se ubiti ako ona
odbija, ali piš tolj kojim preti je od čokolade .
Gulica hvata Leonaša na delu kada ljubi Lulucu i poziva ga na dvoboj, na užas
Kirice koja ga prepoznaje i ponovo ga goni.
Da bi izbegao angažovanje sa Gulicom, Luluca se pravi ludom , vrteći glavom i
izgovara stalno besmislene rečenice postavši agresivna: „Vină -ncoace să te mușc… să te
mănânc” [str. 238]
Leonaš se pojavljuje prerušen im u kočijaš a koji dolazi upravitelju bez plokona , pa
mu sluga J on proda ćurana , kako bi ga mladi čovek poklonio ponovo upravitelju. Ćuran
je prodat „de 57 de ori pe la împr icinați, și o slujit până -acum de 57 de ori ca peșcheș”
[ str. 240] . Njega prepoznaju, ali hrabar mladić preti d a razotkrije korupciju, udarajući
Kiricu bičem po nogama .
Gosti stižu prilikom veridbe Luluce sa Gulicom i slave dobijanje pasoš a za
Kiricu iz Jaša. U pasošu ona je naz ivana kao ‘’bar onica’ a opravdanje je u istom
sloganom: „De ce nu?… dacă -i moda?”. [str. 248]
Prerušen po treći put , Leonaš se pretvara da je glumica i sestra Luluce. Luluca
se pretvara ludom i želi da se uda za glumicu „că de nu… nebunesc!…”. [str. 252]
Šarl savetuje da joj ne protiv ureči niko i da veri Lulucu sa gospođom, zatim
razmenjuju prstenje.
Leonaš otkriva svoj identitet, najavljuje Brzoja da j e imenovan za upravitelja na
njegovo mesto i pokazuje njegovu smenu sa funkcije.
Kirica je tužna što gubi bogatstvo , ali pod pretnjom da će Leonaš pokazati
fotografiju njenom mužu, ona prihvata čak da budu venčani kumovi.
Kraj komedije naglašava filozofsku ideju , da je svet kao pozorište, gde s u ljudi
glumci: „Apoi… nu știi că lumea -i un teatru plin de comedieni?” [str. 255] (Leonaš).
Komedija ima srećan završetak , dobro triumfuje nad zlom i zaslužen o kažnavanje
zlikovaca ne st iže do onih razmera do kojih bi ometa lo njihovoj sreći.
Kao i u komediji Gospođa ministarka i ovde komičnost je stvorio k ontrast između
suštine i prividnosti , situacije koje su potpuno drugačije nego što izgleda ju. Likovi kao
Kirica nastoje da se ponašanju d rugačije od njihovog načina postojanja i raz mišlja nj

25
ŽENSKI PORTRETI KOD NUŠIĆA I ALEKSAN DRIJA

Živka Popović :

Glavni li k, Živka, je prototip nepismene žene koja teži da raste i želi integraciju
u kulturnoj aristokraciji. Pokondirena žene i prostodu šna domaćica , koja nije smešna
samo zato što su njene ambic ije prevelike , nego i zato što ona neumorno oporo i
ogoljeno, tako reći, čulno deluje kao ministarka i na taj način pokazuje izvesne smešne
apsurdnosti društva.9
Ona je i lik koji izaziva komiku . Glavni način za komi ku je situacija. Još se od
početka javlja komika situacije.
Živka je jedna od najaktivnjih Nušićevih junaka.10 Skorojević luk dolazi iz želje za
promenom: želi da promeni zet a zato što je neškolovan, ne zna strane jezike, od Rake,
mangupčeta, zahtev a da se druži sa decom konzula : „Druzićeš se odsad s decom
engleskog konzula ” [str. 52 ]
Teži da bude moderna žena i počinje da puši, žrtvuje se da uči bridž, čak
pokušava da ima ljubavnika samo zato što su imale i svoje prethodnic e: „A šta mi jo š

9 Branislav Nušić, Gospođa ministarka. Pokojnik , Sarajevo,1977, str. 15.
10 Octavia Nedelc u, Istoria l iteraturii sârbe. Realismul , București, 2008, str. 117.

26
preporučujete kao otmenost?” „ Izvolite vi meni samo r eći sve što je otmeno i šta bi
trebalo još naučiti. Sve ću ja to učin iti” [str. 74 ]
Druga komik a situacija je kada Živka dobija pismo od Ninkovića i traži da bude
moderna ženu, da čita pismo kad puši, ali ne zna da puši i guši je dim : „Živka (najpre se
slatko i de tinjasto smeje, otvori pismo […] . Seda ponovo u fotelju, pripaljuje cigaretu i
počne čitati pismo, držeći ovo u levoj a cigaretu u desnoj ruci, Posle prvoga dima koji je
povukla zakalište se strahovito, tako da sriče celu kuću.) ” [str. 83 -84]
Freska skorojević luka je i scena kada je Živkina rodbina došla da reši lične
probleme, ali i da čestita ju Živki za novu funkciju.
Drug a komična situacija je i na kraju kada su svi članovi po rodice tražili da
kupe što veći b roj novina da ne šire priču koja degradira sliku porodice Popović.
U sve ove situacije, glavni lik je Živka .

27
Chiri ța Bârzoi :

Lik Kirica je primer vitalnosti, ona je junakinja ciklusa, koji se sastoji od četiri
tekstova Chirița în Iași sau Două fete ș-o neneacă, Chirița în provinț ie, Coana Chirița în
voiaj i Chirița în balon. Kirica otelovljuje aristo kraciju i želeći da vara suštinu sa
izgledom podr ažava život u gradu i sve što je u modi.
Kirica je glavni lik komedi je. Od nje počinje uglavnom komika . Glavni izvor
komike u ovoj komediji je govor . Izvori komike u komediji Chirița î n pro vinție su razni.
Aleksandri koristi : situacije, karaktere; imena i jezik.
Izvori komike situacije su brojni: kada se Kirica pojavljuje jahajući na sceni i
sluge pokušavaju da joj pomognu da siđe sa konja, kada se Leonaš pojavljuje prerušen,
kada se Luluca pretvara da je luda , ponavljanje prodaje ćurana.
Besedna komik a nastaje uglavnom iz:
– govora pogr ešnom rumunskom i francuskom jez iku.;
– prevođenja reč po reč sa rumunskog na francuski : „bo ire un cigare” (a bea o țigară)
[str.203], „un tambour d’instruction” (tobă de carte) [ str. 203] , „pour des fleurs de
coucou” (de flori de cuc) [str. 203] , „donner de l’argent pour du miel” (să dai bani pe
miere) [str. 203] ;
– smešna mešavina francuskih reči sa izrazima u istoj rečenici: „O! non te tem… că sunt
vurtos” (Șarl) [str. 198]; „est -ce que vous ê tes… mulțămit de Gul iță?” [str. 203] ;
„j’aprendre tout seulette le franç ais… pre legea mea” [str. 204] ;

28
– izgovaranje reči na francuskom pod uticajem rumunskog jezika : „furculision” ,
„fripturision”, „învârtision” [str. 204] ;
– popularni izrazi i idiom i, sleng i žargon : „Ma i tras -ai în cărți, cumnățâco?” [str. 201];
„Da’ așa s -aduce răvașul, măi oblojâltule? ”, „bată -te cucu, mangosâtule!” [str. 204];
– pogrešno korištenje neologizam a: „Șăde toată zaua pe tandur (divan), la tauletă
(toaletă) și din blanmajăle (iz fr. blanc -manger), din bulionuri, din garnit uri nemțăști nu
mă slăbește…” [str. 223];
– jezički kalamburi : „Ils sont de minune… cigeres de Halvanne” [str. 203] , „Am să -i
durez ș -un voiaj la Paris” [str. 224] .
– imena koji nastaju uglavnom iz deminutiva kao: Luluca , Gulica ili deformacije imena
likova kao što je : „monsiu Șarlă”.

29
ZAKLJUČAK

Naš rad vrši poređenje izme đu života i dela Branislava Nušića i Vasile
Aleksandrija . Za vreme studija srpske i rumunske književnosti uočili smo dosta sličnos ti
između dela i života ova dva velikana srpske i rumunske dramaturgije.
Najo čiglednija sličnost izme đu komedije Gospo đa ministarka i Chirița în
provinție jeste glavni ženski lik, otelotvorenje skorojevi čluka, prave komediografske
poetike ova dva dramatu rga.
Kako Živka tako i Kirica pripadaju univerzalnoj tipologiji žene koja ima
moralnu snagu da se uzdigne iznad gomile, gazeći običaje i tradicije. One nisu tipični
likovi ni srpske, ni rumunske knjiženvosti. Književna tipologija skorojevičluka je
umetn ički izraz istorijskih fenomena koji se odnose na opsežne i radikalne promene koje
su obeležile prelaz iz tradicionalnog ka ubrzanom tempu modernog života. Tranzicija u
svim njegovim aspektima (na političkom, ekonomskom, moralnom, socijalnom nivou)
uključu je promene i na nivou ljudske ličnosti. Nove realnosti se teško prilagođavaju
uslovima koje ljudi imaju i koriste. Tako, u želji da se prilagode nekoj modi, u stvarnom
životu se pojavljuje niz ljudskih tipologija, ljudi koje se trude da zamenu suštinu sa
izgledom.
Ovom se lošom navikom pisci rugaju pokušavajući da privuču pažnju kako bi
izgled zamenio suštinu. Ilustracija ove tipologije je postižena u srpskoj književnosti u
liku Živka i u rumunskoj književnosti u liku Kirica.
Naš rad se sastoji od četi ri poglavlja: prvi deo obuhvata biografije autora, opšte
osobine srpskog realizma i rumunskog romantizma. Drugo poglavlje obuhvata
karakteristike komedije, sadržaj ovih komedija u cilju da se istaknu razlike između njih.
U trećem poglavlju smo zacrtali por trete glavnih likova: Živka Popović i Kirica Barzoj i
način na koji su one otelotvorenje skorojevičluka. Četvrto poglavlje je posvećeno
zakljucčima.
Živka i Kirica su slične u želji da se prikažu u lažnom svetlu. Reč je o dve
komedije u kojima izvor komi ke predstavljaju protagonistkinje koje žele da ojačaju
njihov status na poleđini muževa. Kada su im supruzi stigli u visoke položaje ove dve

30
žene žele da radikalno promenu njihov stil života i onih oko njih. Nezadovoljavaju ih
običaji, tradicija, odeća i poslovi koje moraju da rade, obrazovanja deca i dr.
Nedostatak obrazovanja i pokušaj da se integrišu i da budu u modi su glavni
izvori komike. Karakerizacija dve žene je retko direktna, najčešće se karakerišu
indirektno: njihovim ponašanjem, odnosima sa drugim likovima, pogrdnim jezikom,
pomodarstvom i dr.
Iako slične po tematici, komedije su različite po tome što njihovi autori
pripadaju različitim književnim strujama, Nušić pripada realizmu i Aleksandri
romantizmu. Druga razlika između ove komedije je lokalna boja koja ogleda osobine
srpskog naroda, to jest rumunskog življa.
Bez obzira na niz razlika, ono što spaja ova da ženska lika jeste univerzalna
crta skorojevičluka.
Branislav Nušić i Vasile Aleksandri su ocrtali celo jedno doba srpskog i
rumunskog društvenog razvitka, sukob patrijarhalnosti sa novim životom i novi život
kroz koji se još provlače tragovi preživelih pojava. Njihovi glavni likovi su nosioci
komične situacije koja je pretežno verbalna. Njihova moć opažanja ne samo stavova i
reakcija ljudi već i poniranje u njihovu psihu omogućuje originalnost i uspešnost ovih
komedija. I jedan u drugi dramaturzi su u prvom redu humoristi, a manje satirični.
Gospodja ministarka i Chirița în provinț ie su realističke komedije, ali i komedije
apsurda , groteske, i vodvilji, i šale, što znači polivaletni karakter komedija ovih velikana.

31
BIBLIOGRAFIJA

Alecsandri, Vasile, Comedii , București, 1984
Călinescu, George, Istoria literaturii române. Compendiu , Chișinău, 1993
Caracostea, D. , Studii c ritice , Bucure ști, 1982
Deretić, Jovan, Istorija srpske književnosti, Beograd, 2005
Lekšić, Josip, Branislav Nušic. Život i djelo , Novi Sad, 1989
Manolescu, Nicolae, Istoria critică a literaturii române. 5 secole de literatură , București,
2008
Nedelcu, Oct avia, Istoria literaturii sârbe. Realismul , București, 2008
Nušić, Branislav, Gospođa ministarka , Sarajevo, 1977
Nușici, Branislav, Comedii, traducere, prefață și tabel cronologic de Mirco Jivcovici,
București, 1964
Piru, Alexandru, Introducere în opera l ui Vasile Alecsandri, 1978
Puia-Bădescu , Marina, I. L. Caragiale și B. Nușici , Panciova, 1998
Rotaru, Ion, O istorie a literaturii române de la origini până în prezent, Editura
București, 1971

32
Dodatak
Prve predstave

Gospođa ministarka , Nušićeva „šala u četiri čina” , prvi put je izvedena u
beogradskom Narodnom pozorištu 1929. godine.
Po sopstvenom priznanju, lik glavne junakinje, Živke Popović, Nušić je pisao
imajući u vidu glumicu Žanku Stokić koja se tih godina nalazila na vrhuncu slave .
Istovremeno, Nušić je objašnjavao kako ga nijedna konkretna ličnost iz tadašnjeg, a ni
prošlog političkog života nije inspirisala u kreiranju ovog lika, ali, ako je mogao šta od
koje da pozajmi, to je i učinio.

Premijera je odigrana 25. maja 1929. god ine, i doživela neverovatan uspeh. Kod
publike. A kritičari su piscu prebacivali neinventivnost, prizemnost, korišćenje jefitim
vicem… Na to je Nušić imao odgovor: „ Za moj humor se veli da je lak. Ja ne znam da u
literaturi postoje dva humora: težak i l ak – ja znam samo za jedan humor, jedan jedini,
onaj koji izazivajući smeh na usnama ublažava surovost života.”11
Gospođa ministarka mišljena kao arhetip, komična maska, stanje svijesti,
deformacija koja nema spol (muško je i žensko svojstvo), travestija.12

11 http://bgedtculture.blogspot.ro/2014/10/pamtimo -ih-kao-gospoe -ministarke.html

12 http://www.pozorje.org.rs/2014/predstava4.htm

33
Chirița în provinție, comedie cu cîntice, în doua acte je prvi put izvedana u
Buku reštu, 1852. U glavnoj ulozi je bio glumac Matei Milo. Ova igrana komedija je
predstavila je po četak Vasile ta Aleksandri ja kao dramaturg u Bukureštu. Čak autor kaže
da je komedija „predsta vljena u Nacionalnom pozorištu u Jašu, u korist gospodin a Millo,
1852 ”13.

Kao i srpska komedia i lik Kirice je komična maska , budući da je uloga napisana
za muško izvođenje.
1986. i 1987. u glavnoj ulozi, igrala je glumica Draga Olteanu Matej, a kasnije
istu ulogu je odigrala i glumica Tamara Buciuceanu.

13 Vasile Alecsandri, Comedii, Bucure ști, 1984, str. 195 .