PËRZGJEDHJA E PROJEKTEVE PËR INVESTIME NË SEKTORIN PUBLIK FONDI I ZHVILLIMIT TË RAJONEVE (RASTI I SHQIPËRISË) Punoi : Udhëhoqi: Eva HAXHIAJ Dr…. [614950]

1
UNIVERSITETI I TIRANËS
FAKULTETI I EKONOMISË
DEPARTAMENTI I KONTABILITETIT
PËRZGJEDHJA E PROJEKTEVE PËR INVESTIME NË SEKTORIN
PUBLIK
FONDI I ZHVILLIMIT TË RAJONEVE
(RASTI I SHQIPËRISË)
Punoi : Udhëhoqi:
Eva HAXHIAJ Dr. Blerta ZILJA
Tiranë, 2017

2Abstrakt
Sektori publik luan rol të rëndësishëm dhe kyç në ekonominë e një vendi. Pikërisht rëndësia e
këtij sektori, jo vetëm në atë që njihet si rëndësia e rolit të “arbitrit” në ekonomi, duke ruajtuar
ekuilibrat e zhvillimit të sektorit privat dhe mbrojtjes së interesave publike, por edhe roli i
rëndësishën në realizimin e investimeve publike, janë faktorë që nxisin interes në trajtimin dhe
Interes të veçantë paraqet mënyra se si përzgjidhen projektet për investime publike dhe se në
çfarë faze është zhvillimi i këtij procesi. Janë pikërisht këto dy element që përbëjnë zemrën e
këtij punimi, të cilat bazohen në parimin se projekti i duhur duhet përmbushë tre ndikimet
kryesore: ekonomik, social dhe kulturor. Për rrjedhojë, ky proces ka nevojë për trajtim dhe
studim më të detajuar nga ana e kontabilitetit manaxherial, ose atij që ne quajmë kontabiliteti i
drejtimit, ku theksi vihet tek zgjedhja e alternativës më të mirë të mundshme duke marrë në
konsideratë kostot oportune.
Që ky punim të konretizohet në projekte dhe vlera reale, në shqyrtim është marrë rasti i
Shqipërisë, më specifikisht financimi nëpërmjet Fondit të Zhvillimit të Rajoneve, si një
mekanizëm me rëndësi dhe vlerë kyçe në përzgjedhjen e investimeve për zhvillimin e rajoneve të
brendshme.
Realizimi i këtij punimi nxitet nga rëndësia e investimeve publike në ecurinë ekonomike dhe
vlera e madhe e financimit që ato kanë. Trajtimi dhe përzgjedhja e projekteve për investime
publike nevojitet të kenë rëndësinë dhe përkushtimin e duhur në mënyrë që sektori publik të arrijë
nëpërmjet këtyre investimeve konkrete qëllimin dhe funksionin parësor, pra të nxisë rritjen
ekonomike dhe të përmirësojë jetën e njerëzve dhe ambientit të të bërit biznes. Përpos trajtimit të
fazës së parë dhe shumë të rëndësishme që ky punim do të trajtojë element tjetër që do të preket
në punim është edhe rasti i pavarsisë apo autonomisë për të zgjedhur në nivel lokal, pasi
institucionet bashkiake, pra të nivelit të qeverisjes lokale propozojnë projekte për investime, por
përzgjedhja bëhet plotësisht e shkëputur nga stafi lokal.
Fjalët kyç: investime publike, FZHR, vendimmarrje

3© Copyright Eva HAXHIAJ, 2017
Përmbajtja e këtij punimi është totalisht autentike. Të gjitha të drejtat e rezervuara.
DEKLARATË
Unë, e nënshkruara Eva Haxhiaj, deklaroj që: (1) Kjo mikrotezë përfaqëson punimin tim
origjinal, përveç rasteve të citimeve dhe referencave dhe (2) Kjo mikrotezë nuk është përdorur
më parë si mikrotezë apo punim Diplome në këtë Universitet apo në Universitete të tjera.
Eva HAXHIAJ
______________________
29/09/2017

4TABELA E PËRMBAJTJES
Abstrakt 2
HYRJA 7
1.Formulimi i Problemit 10
2.Qëllimi i Punimit 11
3.Metodologjia 11
4.Kufizimet e Punimit 12
KAPITULLI I: RISHIKIMI I LITERATURËS 14
KAPITULLI II: VLERA E MANAXHIMIT TË PROJEKTEVE NË SEKTORIN PUBLIK 18
II.1. Mundësitë për vlerësim dhe përzgjedhje të projekteve në sektorin publik 19
II.2. Praktikat e manaxhimit të projekteve në sektorin publik në vendet e zhvilluara 25
II.2.1. Standardet për vendimmarrje në projektet publike 27
II.3. Manaxhimi i kostos për projektet e sektorit publik 28
KAPITULLI III: RASTI STUDIMOR NË SHQIPËRI, FONDI PËR ZHVILLIMIN E RAJONEVE 35
III.1. Praktikat për zhvillimin e rajoneve 35
III.2. Fondi për Zhvillimin e Rajoneve 39
III.2.1. Ndikimi financiar i Fondit të Zhvillimit të Rajoneve 42
III.2.2. Procesi i vlerësimit të projekteve për zbatim rajonal 43
KAPITULLI IV: ANALIZA FINANCIARE E PROJEKTEVE PËR ZHVILLIM RAJONAL 47
IV.1. Treguesit financiar në raport me indikatorët e analizës 48
IV.2. Fondi i Zhvillimit të Rajoneve dhe Reforma territoriale 53
PËRFUNDIME 58
REFERENCA 61

5LISTA E TABELAVE DHE GRAFIKËVE
Tabela 1: Krahasim i skemave të qeverisjes në gjashtë vende. Burimi: Crawford, L. & Helm, J.
(2009)27
Tabela 2: Tabela e vlerësimit të projekteve. Burimi: David Wrick, Public Sector Project
Management, Meeting the Challenges and Achieving Results30
Grafiku 1: Ecuria e Investimeve Publike në vite. Burimi: Ministria e Financave48
Grafiku 2: Investimet Publike në raport me shpenzimet totale. Burimi: Ministria e Financave 50
Grafiku 3: Prirja e Investimeve Publike të FZHR në raport me IP totale. Burimi: Ministria e
Financave 51
Grafiku 4: Prirja e Investimeve Publike të FZHR në raport me Investimet Publike totale. Burimi:
Ministria e Financave52

6Lista e Shkurtimeve
PBB Prodhimi i Brendshëm Bruto
FSHZH Fondi Shqipëtar i Zhvillimit
IP Investime Publike
FMN Fondi Monetar Ndërkombëtar
FZHR Fondi i Zhvillimit të Rajoneve
PMO Project Management Office
SNZHR Strategjia Ndërsektoriale për Zhvillimin Rajonal
FEZHR Fondi Europian për Zhvillimin e Rajoneve
KZHR Komiteti për Zhvillimin e Rajoneve
IPMA International Project Management Association
DEBASKON Departamenti i Bashkërendimit të Strategjive dhe
Koordinimit të Ndihmës së Huaj
UNDP United Nations Development Programme
IPA Instrument for Pre-Accession Assistance
HYRJA

7Investimet publike luajnë një rol të rëndësishëm në ekonomitë e çdo vendi, pasi ato jo vetëm që
nxisin rritjen ekonomike, por ndikojnë ndjeshëm në përmirësimin e cilësisë së jetës së njerëzve
dhe nëse projektet për investime publike janë të vlerësuara dhe realizuara në detaje ato priren të
hyjnë në kategorinë e veprave kulturore, me vlerë ndërkombëtare. Faza e parë e investimeve
publike lidhet pikërisht me përzgjedhjen e projekteve për investime publike. Në sektorin publik
ndryshe nga sektori privat përzgjedhja e projekteve merr një rëndësi të veçantë dhe priret të jetë
më e ndjeshme pasi janë dy faktorë shtesë që duhet të merren në konsideratë gjatë përzgjedhjes së
projeketeve në sektorin publik konkretisht faktori politik (Misioni dhe strategjia politike) si dhe
ai social (kontributi në rritjen e nivelit të punësimit). Kur flasim për përzgjedhje projektesh në
sektorin publik, është e nevojshme të vlerësojmë faktin se sfidat në sektorin publik janë të
ndryshme dhe më të mëdha nga sektori privat.
Çfarë kanë të përbashkët Piramida e Madhe e Egjiptit dhe Plani Marshall? Të dyja janë shembuj
projektesh të sektorit publik, që kanë si total projekte të sektorit publik, impakt në shoqëritë ku
janë ndërtuar. Piramidës së Madhe të Egjiptit iu deshën 20 vjet të ndërtohej, u përfshinë 200,000
punëtorë, me një gabim në ndërtim 0.05% dhe për 3,800 vjet ishte ndërtesa më e lartë në botë që
njeriu kishte ndërtuar ndonjëherë. Plani Marshall u krijua në vitin 1947 për të rindërtuar Europën
Perëndimore pas Luftës së Dytë Botërore. Gjatë katër viteve operimi të Planit u shpërndanë 13
miliard $ për ndihmë ekonomike dhe teknike.
Gjatë kohës që Plani po përfundonte, ekonomitë e të gjithë shteteve që u përfshinë, përveç
Gjermanisë u rritën deri në nivelet e paraluftës. Jo çdo projekt publik ndikon në shoqëri në të
njëjtën mënyrë që këto dy projekte ndikuan. Por çdo projekt publik ka aftësinë të përmirësojë
jetën e qytetarëve apo eficencën dhe efektivitetin e qeverisë. Manaxhimi i projekteve është
gjithmonë një sfidë, veçanërisht kur këto projekte përfshijnë palë të shumta të interesuara,
teknologji të re ose të paprovuar më parë, kërkesa të paqarta apo zëvendësime dhe burime të
kufizuara. Këto sfida të projekteve shumëfishohen në sektorin publik, i cili varet nga projektet e
suksesshme për të bërë ndryshimet e nevojshme në mënyrë që të eci në të njëjtën shpejtësi me
ndryshimet e botës. Në tërësinë e sfidave në projektet në sektorin publik është edhe mungesa e
manaxherëve të mirë të projekteve në sektorin publik. Duke qenë se sektori publik është në sfidë
të vazhdueshme për të bërë shumë me pak, ka nevojë për organizim më të detajuar, metoda më

8efektive për vlerësimin e projekteve si dhe për manaxherë cilësorë të cilët do të aplikojnë
metodologjinë dhe përzgjedhin projektin. Në nivel kombëtar, rajonal dhe lokal, qeveritë po
kërkojnë mënyra që të rrisin numrin e manaxherëve të projekteve në dispozicion si dhe të
krijojnë/ndërtojnë aftësi të manaxherëve të projekteve që aktualisht kanë, në mënyrë që të mund
të manaxhojnë projektet komplekese të axhendës publike.
Qeveri të tjera kërkojnë manaxherë projektesh nga jashtë, manaxherë projektesh të sektorit privat,
por të cilët kanë nevojë për një kuptim të thellë rreth proceseve të sektorit publik dhe kufizimeve
të tij. Ekonomia e re për të cilën ne dëgjojmë kaq shumë është forca lëvizëse pas nevojës për
manaxhim projektesh më të mirë. Qeveria në çdo vend të botës është, në fakt, të përbLekëësh një
stuhi perfekte të rritjes së kërkesës për shërbime me rënien e aftësisë/mundësisë për të ritur të
ardhurat. Në ditët e sotme manaxherëve të sektorit publik do t’ju kërkohet të konkurojnë në
tregjet botërore, që kërkojnë shumë nga ata, por duke iu ofruar shumë më pak burime seç ata
kanë nevojë. Ata do detyrohen të zhvillojnë aktivitetin e tyre në një mjedis ekonomik qëështë
shumë më i ashpër se disa vite më parë.
Pra duke analizuar atë çka u tha më sipër është e nevojshme të analizojmë fazën e përzgjedhjes
dhe vlerësimit të projekteve në sektorin publik, duke e lidhur këtë fazë me elementë të
rëndësishëm, duke filluar nnga niveli manaxherial, pra cilësia e manaxherëve dhe procesit të
manaxhimit në tërësi, aplikimi i metodës së duhur për vlerësimin e projekteve dhe konsiderata e
vetë sektorit publik, pra sfida e të bërit shumë me pak.
Por si janë zhvilluar investimet publike në vitet e fundit në Shqipëri dhe cili ka qënë trendi i tyre?
Sipas të dhënave të publikuara nga Ministria e Financave dhe të përpunuara nga Msc. Ina Baja
(Investimet Publike në Republikën e Shqipërisë, 2016), që nga viti 2001 e deri në vitin 2016,
investimet publike kanë ardhur në rritje deri në vitin 2008, vit në të cilin është arritur edhe
përqindja më e lartë e rritjes së IP, përkatësisht me 64.42%, e ndërsa pas këtij viti IP kanë ardhur
në rënie, ku rënia më e lartëështë arritur në vitin 2010 ku IP kanë rënë me 29.61%. Edhe viti 2016
është në trend rënës pra IP, llogaritet të jenë në % negative. Për sa i përket financimit të këtyre
investimeve, në të gjitha vitet financimi ka qenë i brendshëm dhe i jashtëm, por vlen të theksohet
se në të gjitha këto vite, financimi i brendshëm ka qenë në vlerë më të lartë se financimi i

9jashtëm. Në 15 vitet e fundit, investimet publike në Shqipëri kanë kapur shifrën mesatare 54
miliardë lekë në vit. Viti me shifrën më të lartë të investimeve publike ishte 2009-ta, kur
investimet publike arritën në 97 miliardë lekë.Nga ana tjetër, stoku i borxhit publik u rrit nga 320
miliard lekë në fillim të vitit 2001, në 977 miliardë lekë në fund të vitit 2014. Pra, mesatarisht në
vit, është shtuar 47 miliard lekë borxh i ri . Duke krahasuar shifrat e mësipërme, konstatohet se
rreth 87% e investimeve publike në 15 vitet e fundit janë financuar me borxh, dhe vetëm 13% me
të ardhurat e buxhetit.
Ky raport i financimit të investimeve publike, sipas programit buxhetor afatmesëm 2015 – 2017
(negociuar me FMN-në), është parashikuar të ndryshojë. Kështu, investimet publike do të kapin
shifrën mesatare 82 miliardë lekë në vit, ndërsa borxhi i ri që do të shtohet kap shifrën mesatare
50 miliardë lekë në vit (rreth 357 milionë euro borxh i ri në vit, me kursin aktual të
këmbimit).Pra, ndryshe nga 15 vitet e shkuara, vetëm 60% e investimeve do të mbulohen me
borxh të ri, ndërsa 40% do të financohen nga të ardhurat e buxhetit. Ndryshimi i këtij raporti
pritet të ndryshojë dhe rrisë eficiencën në ekonomi, pra të ardhurat do të shkojnë për investime
dhe jo investime të siguruara nëpërmjet borxhit. Nëpërmjet investimeve publike qeveritë e çdo
vendi nxisin rritjen ekonomike, rritjen e punësimit, përmirësimin e jetës së banorëve dhe
përmirësimin e shërbimeve publike. Por që të arrihen këto elementë duhet që projekti që do të
marrë statusin dhe do të zhvillohet në kuadrin e një investimi publik, duhet të jetë projekti i
duhur, e ndërsa për të qenë projekti i duhur është e nevojshme që procesi i përzgjedhjes dhe
metodat e përzgjedhjes të jenë të duhurat. Kohët e findit procesi i ndërmarrjes së investimeve
publike po realizohet nëpërmjet mekanizmit kryesor qëështë Fondi i Zhvillimit të Rajoneve,
prandaj është marrë në stdudim ky institucion për të faktuar procedurën e përzgjedhjes së
projekteve publike.
1.Formulimi i Problemit

10Rëndësia e shtetit në ekonomi, identifikohet jo vetëm në rolin e tij si “arbitër” në ekonomi, duke
ruajtur ekuilibrat e zhvillimit dhe operimit të tregëtisë dhe institucioneve private, për të mbrojtur
interesat publike, duke siguruar se institucionet operojnë në një treg ku konkurenca është e
ndershme dhe gjithçka zhvillohet konform ligjeve dhe rregullave në fuqi, por një rëndësi të
veçantë ai merr në realizimin e investimeve publike, e më konkretisht në realizimin e investimeve
të duhura, të cilat do të plotësojnë kushtet për të nxitur rritjen ekonomike, për të rritur
efektivitetin dhe eficencën në ekonomi dhe për të përmirësuar jetën e banorëve. Ajo që merr vlerë
dhe konsiderohet të jetë më se e rëndësishme dhe me vlerë në këtë pikë, është përzgjedhja e
projekteve të duhura, të cilat do të marrin statusin e investimeve publike.
Në vendet e zhvilluara, ku investimet publike marrin një rëndësi të veçantë për vetë faktin se ato
realizohen jo vetëm me synimin për të nxitur rritjen ekonomike dhe përmirësuar jetën e banorëve,
por për tu cilësuar si vepra publike të një rëndësie dhe vlere ndërkombëtare, faza e përzgjedhjes
së projekteve është procesi me peshën më të madhe dhe faza e cila do të tregojë nëse projekti dhe
zhvillimi i tij do të cilësohen të suksesshëm apo jo. Për këtë arsye në këto vende, aplikohen
metodologji manaxheriale, ngrihen struktura të posaçme si psh. PMO (Project Managemet
Office), Zyra të Manaxhimit të Projekteve të cilat do të studiojnë dhe vlerësojnë në detaj çdo tipar
të projektit bazuar jo vetëm në vlerësim cilësor, që në këtë rast është gjykimi profesional i
manaxherëve, por edhe bazuar në metodologji drejtimi të cilat kanë natyrë sasiore dhe cilësore.
Në Shqipëri, vitet e fundit është rritur rëndësia për investimet publike, jo vetëm në rangun e
projekteve kombëtare, por edhe në atë rajonal, si një element i rëndësishëm i zhvillimi të vendit.
Kjo pjesëështë rregulluar nëpërmjet një mekanizmi, i cili është cilësuar si mekanizmi kryesor i
përzgjedhjes dhe realizimit të investimeve publike, Fondi i Zhvillimit të Rajoneve. Trajtimi i këtij
institucioni do të jepet më gjerësisht gjatë punimit duke u fokusuar tek metodologjia për
përzgjedhjen e projeketeve dhe mënyra e organizimit të këtij institucioni, i cili konsiderohet të
jetë një nga mekanizmat kryesorë shtetëror për nxitjen dhe zhvillimin e rajoneve çka përkthehet
në rritje të investimeve publike dhe nxitje ekonomike.
Ky punim është i organizuar në dy pjesë, ku pjesa e parëështë e përqëndruar plotësisht në trajtim
teorik përsa i përket projekteve për investime në sektorin publik, si dhe trajtimin e Fondit

11Shqiptar të Zhvillimit, si një institucion me peshë thelbësore në zhvillimin rajonal dhe realizimin
e projekteve publike. Rëndësi do të ketë përshkrimi i metodës së përzgjedhjes së projekteve
aktualisht nga Fondi i Zhvilimit të Rajoneve, për të kuptuar më konkretisht se si operon realisht
ky institucion në praktikë funksionale. Pjesa e dytëe punimit është analizë financiare mbi
llogaritjen e disa indikatorëve dhe paraqitjen e rezultateve të disa intervistave në sektori publik.
Metodologjia e përdorur në këtë punim, lidhet me aplikimin e intervistave dhe analizimin e të
dhënave të tjera dytësore në lidhje me databazën e përzgjedhur për vlerësimin e projekteve në
sektorin publik.
2.Qëllimi i Punimit
Qëllimi i këtij punimi është të studiojmë, metodologjinë e përzgjedhjes së projekteve për
investime në sektorin publik. Sektori publik zë një pjesë të rëndësishme të tregut, si në nivel
ekonomik ashtu edhe social, prandaj trajtimi dhe studimi i sektorit publik merr rëndësi më të
madhe pasi përpos efekteve në ekonomi, të cilat rregullohen nga ky sektor, efektet shkojnë edhe
më tej, në jetën sociale, nivelin e mirëqënies dhe priren të udhëheqin perspektivën në ekonomi,
pasi sipas të dhënave historike, investimet e duhura publike, jo vetëm rezultojnë të suksesshme
nga ana financiare, por ato priren të mbeten vepra historike, të cilat efektojnë ekonominë edhe më
shumë me kalimin e kohës. Në thelb të këtij punimi mbetet të studiojmë, nëse suksesi i
projekteve, të cilat do të konsiderohet të jenë investime pubike, varet pikërisht nga faza e
përzgjedhjes së projekteve. Prandaj ky punim do të udhëhiqet gjatë trajtimit të tij, nga pyetja: A
është metoda që përdoret për përzgjedhjen e projekteve publike, metoda e duhur, e cila do të
orientojëprojektin në një investim eficient dhe të suksesshëm?
3.Metodologjia
Ky punim lidhet me përzgjedhjen e projekteve për investime publike, duke i studiuar ato në
nivelin e metodës që përdoret për përzgjedhje dhe mënyrës së vlerësimit të kostos si një element i
rëndësishëm në përzgjedhje dhe realizim projektesh. Në kuadrin e një informacioni sa më të plotë
lidhur me konkluzionet, ky punim është realizuar duke u mbështetur në disa të dhëna: të dhëna
primare, të cilat u organizuan të ishin në formën e një ankete, për tu plotësuar në administratën

12shtetërore, por që gjatë fazës së plotësimit të saj në institucionet e administratës publike, u
shndërruan në formën e një interviste, si rezultat i mënyrës së operimit dhe funksionimit të këtyre
strukturave në raport me atë qëështë qëllimi i studimit tonë, përzgjedhja e projekteve për FZHR
dhe për faktin se numri i mbledhur i anketave nuk përbën një vlerë të qëndrueshme për të
përllogaritur të dhëna sasiore dhe për të arritur në një rezultat i cili do të përbënte një trend dhe në
të cilën mund të mbështeteshim për të krijuar një pohim apo rezultat punimi. Në kuadrin e këtij
shndërrimi, të dhënat e pritshme sasiore u shndërruan në të dhëna cilësore, të vlefshme dhe në
funksion të qëllimit të këtij punimi. Të dhënat primare, pra intervista, nuk janë lloji i vetëm i të
dhënave të mbledhura dhe analizuara për qëllime të punimit, të dhëna sekondare, të llojit sasior
për të përllogaritur indikator mbështetës, janë përdorur në analizën financiare të punimit. Në
tërësinë e tij ky punim priret të jetë cilësor dhe mëpak sasior, pasi ne interesohemi të
përllogarisim pak indikator dhe të realizojmë pak analizë kostoje dhe financiare, ku këto të fundit
kanë rol mbështetës në punim, pasi qëllimi ynë në punim mbetet tek mënyra dhe metodat që
përdoren për përzgjedhjen e projekteve për investime publike, duke u fokusuar tek projektet
lokale, të cilat janë projekte që bëhen pjesë në procese konkuruese e si të tilla nxisin nevojën për
studim të këtij procesi konkurues. Analiza financiare dhe analiza e kostos, janë thelbësore në
përzgjedhje dhe realizim projektesh, prandaj në punimin tonë ne synojmëtë studiojmë mënyrën
dhe metodat që aplikohen realisht dhe aktualisht, duke parë efektivitetin e përdorimit të tyre dhe
duke parë për mundësi dhe aplikime të metodave më efektive.
4.Kufizimet e Punimit
Ky punim është i rëndësishëm, pasi punimet mbi sektorin publik, në vendin tonë janë shumë të
pakta, por edhe për faktin se synon të analizojë një pjesë të rëndësishme të sektorit publik,
qëështë mënyra e përzgjedhjes së projekteve në sektorin publik, duke analizuar institucionin me
peshë të konsiderueshme në këtëpjesë, pikërisht Fondin e Zhvillimit të Rajoneve. Por pavarsisht
këtyre ky punim është shoqëruar edhe me kufizime, duke filluar nga mungesa e literaturës. Të
dhënat dhe studimet për sektorin publik, përzgjedhjen e projekteve dhe organizimin e
institucioneve janë shumë të pakta. Nga ana tjetër ajo që kufizon punimin në masë të
konsiderueshme është mungesa e të dhënave reale, të cilat nevojiten për analizëën e punimit.
Vështirësia dhe sasia e këtyre të dhënave janë kufizim i madh për punimin, madje lloji i të

13dhënave primare të cilat ishin organizuar në formën e anketave u shndërruan në intervista duke e
zhvendosur analizën e studimit në një analizë cilësore si rezultat i numrit jo të mjaftueshëm të
anketave për të realizuar një analizë sasiore dhe gadishmërisë së përfaqësuesve të sektori publik
për të asistuar në dhënien e informacionit mbi këtë punim, por pavarsisht këtyre, në thelb
rëndësia dhe analiza e punimit tentojnë të përmbushen.

14KAPITULLI I: RISHIKIMI I LITERATURËS
Sektori publik është strukturë kyçe në funksionimin e një vendi, përfshirë këtu jo vetëm
funksionimin politik, por edhe atë ekonomik. Pavarsisht se në ditët e sotme ne flasim për
ekonomi tregu, ekonomi ku treguesit rregullohen nga vetë tregu, nëpërmjet tregëtisë së lirë dhe
ku në qendër të kësaj ekonomie qëndron kapitali, faktori publik ose ajo që ne e quajmë “shtet”, ka
rëndësinë dhe peshën e saj në mirëfunksionim dhe rregullimin e agjentëve të tregut. Elementi
shtet thuhet të luajë rolin e “arbitrit” në treg, duke sigururar në këtë mënyrë që agjentët e tregut të
operojnë konform rregullave dhe ligjeve në fuqi, por përpos kësaj në një tjetër formë institucionet
e sektorit publik, janë aktive në këtë tërësi tregu nëpërmjet investimeve, pjesëmarrjes në
veprimtari ekonomike, sociale dhe politike. Ajo që ne përqëndrohemi dhe i kushtojmë më shumë
rëndësi është aspekti ekonomik i përfshirjes së sektorit publik në treg dhe impakti i kësaj
pjesëmarrjeje.
Në kohën kur ne flasim për një rëndësi të veçantë dhe kyçe të sektorit publik në ekonominë e një
vendi, por jo vetëm pasi nismat dhe politikat ekonomike ndikojnë në rajon dhe më gjerëështë e
rëndësishme që të realizohen punime dhe studime lidhur me funksionimin dhe proceset e këtij
sektori, në mënyrë që të identifikojmë përparësitë dhe mangësitë e operimit të sektorit publik dhe
sadopak të kontribuojmë në përmirësimin e këtiij sistemi.
Punimet mbi sektorin publik, e veçanërisht ato që lidhen me temën që po studiojmë, përzgjedhjen
e projekteve për investime publike janë të kufizuara. Në një linjë kronologjike ato do të kishin një
renditje të tillë:
Një studim lidhur me sektorin publik, e më specifikisht me përzgjedhjen e projekteve për sektorin
publik është studimi i vitit 1995, nga Universiteti i Kolorados. Ky studim u realizua në periudhën
qershor-korrik 1995, duke realizuar një pyetësor në përfaqësues të sektorit publik, të cilëve iu
kërkua që të rendisnin disa faktorë lidhur me suksesin e projekteve në sektorin publik. Ky projekt
u fokusua në grumbullimin e përgjigjeve për tre pyetje, për të cilat u morën këto përgjigje:
Pyetjes se cilat janë karakteristikat e duhura për një projekt për tu cilësuar si i suksesshëm, nga

15pesëmbëdhjetë karakteristika, si karakteristikë thelbësore suksesi për fazën e projektimit u
përzgjodh Përcaktimi i qartë i qëllimit të projektit. Pyetjes se në bazë të cilëve faktorë
përfaqësuesit e sektorit publik gjykojnë suksesin e projektit, midis alternativave atazgjodhën
buxhetimin. Buxhetimi u cilësua dukshë si faktori më i rëndësihëm, sipas të cilit ekspertët e
sektorit publik, gjykonin se projekti do të ishte i suksesshëm apo jo. Ndërsa pyetjes së fundit se
cilët faktorë konsiderojnë të rëndësishëm përfaqësuesit e sektorit publik, kur përzgjedhin në fazën
e design-built, ata u përgjigjën se faktor i rëndësishëm është kohëzgjatja e shkurtër. Pra në fund të
këtij studimi u arrit në konkluzionin se tre janë faktorët që konsiderohet të jenë shumë të
rëndësishëm në tërësinë e procesit të përzgjedhjes së projekteve për investime publike,
Përcaktimi i qartë i qëllimit të projektit në fazën iniciuese të projektit, Buxhetimi i cili u cilësua
ndjeshëm si faktor për suksesin e projektit, e ndërsa specifikisht me fazën e design-bulit, pra
projektimit faktor i rëndësishëm u përzgjodh kohëzgjatja e shkurtër.
Në mars të vitit 2009, në një artikull mbi sektorin publik ishte ai i Crawford, Lynn, Helm, Jane.
Ky artikull shpjegon rëndësinë e njësive të veçanta të administartës publike të cilat luajnë rol dhe
operojnë mbi manaxhimin e projekteve publike, në kuadrin që ato monitorojnë në mënyrë të
vazhdueshme mundësitë për projekte publike, projektet që janë në zhvillim dhe nxisin mundësi të
reja për ndryshim dhe zhvillim. Ky studim lidhet me paraqitjen e katër rasteve të insitucioneve
publike në Australi të cilat kanë luajtur rol në përmirësimin e asaj që autori i referohet si “ofrim
në kohë dhe brenda buxhetit i projekteve publike”. Në këtë punim jepet një paraqitje e kuptimeve
dhe diferencave lidhur me sektorin publik dhe terma të lidhur me sektorin publik në kohë:
Faktori/ModeliManaxhimi publik
tradicionalManaxhimi i ri publikManaxhimi i vlerave
publike
Natyra e
funksionimitPlanifikim dhe politika Manaxhim dhe konttrata Fusha e dijeve
Fokusi teorik Studim i politikaveManaxhim dhe
ekonomiksFilozofi politike
Modeli i qeverisjes Procedurial Korporatë Rrjet
Objektivat e
performancësManaxhim i inputeveManaxhim i inputeve
dhe outputeveObjektiva të shumëfishta:
shërbim i outputeve,
kënaqje, shpenzime, besim
dhe legjitimitet
Fokusi i
manaxherëvePërgjigjen për drejtimin
politikArrijnë targetin e rënë
dakort për performancësPërgjigjen për preferencat
e qytetarëve, të rinovojnë

16mandatin dhe besimin
nëpërmjet shërbimeve
cilësore
QëndrueshmëriaKalon nga
departamentet tek
politikanët në ParlamentKalon nëpërmjet
performancë së
kontratave, ndonjëherë
tek klientët nëpërmjet
mekanizmave të tregutShumëfishe: qytetarët si
mbikqyrës të qeverisjes,
klientët si përdorues të
shërbimeve, taksapagues
Roli i komunitetitPërfshirje e vogël e
komunitetitRritje në konsultimePërfshirje dhe
vendimmarrje e
komunitetit
Përshtatur nga Smith dhe Weller (2000), Hess dhe Adams (2002), Kelly dhe Muers (2002)
Rezultatet e këtij studimi nuk treguan vetëm që manaxhimi i projekteve mbështet qeverisjen e
sektorit publik, por ato sigurojnë evidencë të trendit mbi manaxhimin e vlerave publike.
Në vitin 2009, studimet mbi sektorin publik u zgjeruan edhe më tej, kësaj radhe nga autori David
Wirick, me librin e tij Manashimi i Projekteve në sektorin publik, Pranimi i Sfidave dhe Arritja e
Rezultateve. Në librin e tij David Wirick shpjegon mënyrën se si funksionin sektori publik,
diferencat dhe sfidat e tij në raport me sektorin privat, si dhe fokusohet në detaje lidhur me
përzgjedhjen e projekteve publike dhe rolin e manaxhimit publik në këtë rast. Ai shpjegon në
detaje edhe pjesën e kostos manaxheriale lidhur me projektet publike, sfidat në përzgjedhjen e
projekteve publike, riskun që shoqëron projektet publike, si dhe analizon në formë studimore
arsyen se përse dështojnë projektet publike. Ky libër ishte një punim i mirë i cili nuk la pas në
studim edhe burimet njerëzore të cilat janë pjesë e sektorit publik, njësive që merren, analizojnë
dhe përzgjedhin projektet publik dhe nxit këtë grup për të punuar në mënyrë që të shtojnë vlerë
në manaxhimin publik dhe të ofrojnë shërbime të cilat do të të rrisin vlerë dhe do ti shërbejnë
shoqërisë.
Në kuadrin e analizës dhe përzgjedhjes së projekteve, studimet në këtë fushë nuk u fokusuan
vetëm në studimin e manaxhimit të projekteve, analizës së kostos dhe faktorëve që sjellin
dështim të projekteve publike, por këto studime u shtrinë edhe më tej duke përfshirë studime të
shkencave sociale dhe të sjelljes, e konkretisht punimi i Beata Jałocha, Hans Petter Kran,
Anandasivakumar Ekambaram, Prawelska-Skrzypek, në kongresin botëror të 27-të të IPMA

17(International Project Management Association), në vitin 2014. Punimi i tyre ngrihet mbi
studimin e vitit 2009 të David Wirick, i cili shpjegon se një nga motivet që sjell mosfunksionim
të projekteve publike është fakti që gjatë procesit të diskutimeve për projektin nuk ka një frymë
uniforme grupi, pasi personat që janë pjesë e grupit të projektit fokusohen tek interesat poltike
dhe nuk i përmbahen kushteve, standardeve dhe interesave publike në diskutimin dhe
përzgjedhjen e projekteve për projekte publike. Në punimin e tyre në kuadrin e manaxherëve të
sektorit publik, autorët paraqesin tre grupe aftësish apo kompetencash që manaxherët e sektorit
publik duhet të zotërojnë:
1.Kompetencat kontekstuale
2.Kompetencat e sjelljes
3.Kompetencat teknike
Sipas autorëve, këto kompetenca janë thelbësore dhe kyçe për manaxherët e sektorit publik dhe
manaxherët e projekteve në çdo lloj ambienti pune, pasi kjo është faza e parë dhe më e
rëndësishme e një projekti të suksesshëm, puna cilësore dhe profesionale në grup.
Këto studime shtuan vlerë në manaxhimin e projekteve për investime publike, duke lënë pika dhe
tema të hapura për studim të mëtejshëm, e duke shërbyera si pika mbështetëse për studime të tjera
në vazhdim, duke përfshirë këtu edhe punimin tonë. Ajo qëështë e dukshme në këtë kapitull
rishikim literature, është fakti se në punimet e përzgjedhura për paraqitje mungojnë punime
shqiptare, për vetë faktin se punimet shqiptare (kryesisht disertacionet) janë të lidhura me
investimet publike, të huaja direkte dhe indirekte apo studime të tilla të cilat priren të jenë me
natyrë financiare dhe jo manaxheriale prandaj ato nuk janë të përfshira në këtë rishikim literature.

18KAPITULLI II: VLERA E MANAXHIMIT TË PROJEKTEVE NË
SEKTORIN PUBLIK
Manaxhimi i projekteve është një proces i cili përfshin disa faza, duke filluar me fazën e parë,
frond-end part, që konsiderohet të jetë faza në të cilën përfshihen tre etapa apo procedura të
rëndësishme: faza konceptuale, studimet dhe projekti në plan. Pas përfundimit të këtyre tre
hapave, ose mbylljes së fazës së parë, vazhdojnë fazat e tjera si implementimi dhe zbatimi deri
tek mbyllja e projektit. Ajo që ne do të përqëndrohemi në trajtimin tonëështë faza e parë, pra
frond-end part, pasi studime të ndryshme theksojnë se kjo fazë është mëse e rëndësishme për të
finalizuar një projekt të suksesshëm, (Shenhar, 2004; Ëilliams & Samset, 2010; Morris, 2013,
Samset & Volden, 2016).
Në studimin e më shumë se 1,000 projekteve, Banka Botërore arriti të realizonte një evidencë të
mjaftueshme lidhur me rëndësinë e frond-end part. Banka Botërore arriti në përfundimin se jo më
pak se 80% e projekteve të parapërgatitura ishin të suksesshme, nga të cilat pothuaj 65% të cilat
nisnin pa përgatitjen e duhur, rezultonin të shndërroheshin në të pasukseshme. Pra arrijmë në
konkluzionin se projekte të suksesshme janë të lidhura ngushtësisht me një parapërgatitje të
detajuat si në procedurë realizimi, por edhe në përcaktim dhe detajim buxheti dhe kostosh,
prandaj në këtë pikë merr vlerë ajo pjesë e manaxhimit të projekteve, qëështë realizimi sipas
mënyrës dhe procedurës së duhur të fazës së përzgjedhjes së projekteve.
Manaxhimi i projekteve në sektorin publik, priret të ketë një natyrë më komplekse, për shkak se
në sektorin publik realizimi i projekteve për investime publike nuk lidhet vetëm me impaktin
ekonomik të projektit (element ky që merr prioritet në sektorin privat, ose konsiderohet të jetë
faktor vendimtar), por në tërësinë e procedurës në sektorin publik janë të rëndësishëm edhe
faktorët politik, pra ndikimi i programit politik për qeverisje dhe projekte, si dhe impakti social,
pra a do të përmbushë projekti pritshmëritë e qytetarëve dhe a do të arrijë ai të ndikojë në
përmirësimin e jetës së qytetarëve dhe në bazë të këtyre të fundit të plotësojë dhe përmbushë
impaktin ekonomik, pra të sjellë të ardhura shtesë, në kohë si rezultat i eficencës së realizimit dhe
përdorimit.

19II.1. Mundësitë për vlerësim dhe përzgjedhje të projekteve në sektorin publik
Vlerësimi i projekteve në sektorin privat është plotësisht i bazuar në kthimet nga faktorët e
kostos, por nuk është i njëjti rast në projektet publike. Çështja e zgjedhjes dhe implementimit të
projekteve publike dominohet nga dimensioni politik, social dhe ekonomik. Çështjet
metodologjike që kanë të bëjnë me vlerësimin dhe objektivitetin kalojnë në plan të dytë në rastin
kur perspektivat politike dominojnë kundrejt perspektivave sociale dhe ekonomike. Agjensitë
ndërkombëtare të fondeve dhe ekonomitë e planifikuara kanë theksuar nevojën për zhvillimin e
metodologjive efektive për të dhënë orientime objektive për investimet dhe rrjedhjet e
përfitimeve sociale tek grupet e interesit që dëshirojnë më shumë.
Një peshë të rëndësishme gjatë këtij punimi merr metoda e përzgjedhjes së projekteve publike.
Në literaturën e kohëve të fundit po diskutohet përzgjedhja e projekteve publike nëpërmjët
metodës së shënimit të dyfishtë e cila përfshin prioritete kombëtare në përzgjedhjen e projekteve
publike kështu që objektiviteti është i përqëndruar plotësisht në racionalitetin e prioritetit të
renditjes. Kjo metodë do të jetë më domethënëse ti shërbejë komunitetit në bazë të nevojave dhe
të rrisë kënaqësinë e tyre.
Koncepti i projekteve publike dhe zgjedhja e shpenzimit të parave publike mund të gjurmohen
prapa në histori; kjo çështje ka mbajtur planifikuesit e qyteteve dhe administratorët të zënë lidhur
me ç’farë të planifikojnë, si ta realizojnë dhe për ç’farë qëllimi. Piramidat e Egjiptit, Kopshtet e
Varura të Babilonisë, Statuja e Zeusit të Olimpit, Tempulli i Artemisës (Diana) të Efeut, Koloseu
i Rodit, Aleksandria, të gjitha këto monumente kanë bashkangjitur statusin e mrekullive të botës.
Ato janë bërë vende historike me vlera turistike për shtetet ku ndodhen. Këto monumente u
ndërtuan më së shumti për të kënaqur dëshirat emocionale të sundimtarëve, megjithatë ato kanë
krijuar vlerë ekonomike dhe tregtare përgjatë kohës. Edhe pse vlera e dobishmërisë ishte e
parëndësishme për sa i përket lehtësimit të shërbimeve për masën, ato shërbyen si një burim i
rëndësishëm për turizmin, nivelin e punësimit dhe kanë nxitur dinamizmin e nevojshëm për
zhvillimin ekonomik të vendeve. Edhe në ditët e sotme disa nga monumentet luajnë rol
vendimtar për ekonomitë e vendeve të tyre.

20Historikisht, shpenzimet publike janë përqëndruar më shumë në teka dhe dëshira personale sesa
në ndonjë zgjedhje të përcaktuar dhe kriter pozicionimi për qëllime të dobishmërisë/vlerave
publike, por edhe pse ato ishin vendime personale, ato vazhdonin të kishin kufizime financiare.
Përderisa nuk kishte ende projekte konkuruese dhe tërësia e burimeve nuk ishte një kriter i
rëndësishëm, konceptet e përzgjedhjes së projekteve në bazë ekonomike ose vlerësim kosto-
përfitim nuk ishin të rëndësishme, akoma projektet kishin kufizime në realizim dhe përfundim
për shkak të limiteve financiare, çka në vetvete është një tregues i nevojës për vlerësim të duhur
të projekteve përpara fillimit të punës. Këto projekte mbeten një burim i gjenerimit të punësimit,
por nuk mund të adresojnë faktorin e dobishmërisë për popullsinë; rast në të cilin problemet e
përqëndrimit të popullsisë dhe shpejtësia e shpërndarjes së shërbimeve nuk përbëjnë problem.
Megjithatë, që me fillimin e revolucionit industrial në shekullin e 17, mënyra e të jetuarit e
njerëzve dhe natyra e zgjidhjeve kanë ndryshuar dramatikisht. Rritja e shpejtë e zgjidhjeve në pak
zona të përqëndrimeve ekonomike ka ndikuar tek urbanizimi në mënyrë të shpejtë duke shkaktuar
grumbullime (rrëmuja) jo vetëm njerëzore, por edhe infrastrukturore. Migrimet e njerëzve drejt
qendrave urbane kanë shkaktuar presion mbi administratorët publikë, për ti shërbyer zgjidhjeve
në rritje, në mënyrë efektive me funksione dhe lehtësira, që janë të disponueshme në zona të
aksesueshme. Prandaj, analiza e masës urbane, rritjes, formës dhe strukturës është jetësore në
kuptimin e problemit apo pozicionit urban.
Masa e gjërë e problemeve, si varfëria, strehimi dhe vendet për shërbime publike bëhen të
rëndësishme në aspektin hapësinor. Pozicionimi i funksioneve dhe shërbimeve nga institucionet e
sektorit publik, udhëhiqet nga koncepti i mirëqënies, ndryshe nga investimet private, të cilat
udhëhiqen nga çështja e përfitimit. Modeli i përdorimit të tokës është i përcaktuar nga vlerat e
qirasë mbi hapsirën. Zonat dendësisht të populluara me aktivitete të përqëndruara ekonomike,
shkaktojnë pakësim të tokës dhe shpenzime. Kjo është arsyeja pse zgjedhja e pozicionit të një
funksioni dhe shërbimi duhet të konsiderohet objektivisht në rastin e projekteve qeveritare.
Zgjedhja e vendndodhjes së aktivitetit ekonomikmund të bazohet në kostot e transportit dhe
ekonomitë dhe disekonomitë e grumbullimeve (Isard, 1956). Edhe pse referencat e tij janë të
aplikueshme për bizneset, edhe projektet publike nuk shpëtojnë nga principet e vendndodhjes dhe

21zgjedhjes, sepse ka një lidhje midis kostos dhe përfitimeve në shoqëritë e mëdha pa asnjë
konsideratë në fitim. Kur kostoja bëhet një faktor kyç në përcaktimin e vendndodhjes së projektit
atëherë projektet konkuruese do të analizohen në bazë të kostos oportune. Rasti i kostos oportune
është i aplikueshëm për të bërë një zgjedhje të duhur të vendndodhjes së funksioneve dhe
shërbimeve, ku eficienca dhe kapitali janë dy kriteret e përgjithshme, që aplikohen për të
krahasuar politika ekonomike alternative. Ekonomistet shohin eficiencën si përdorimin më
efektiv të burimeve për të kënaqur materialet konkuruese, që janë investuar. Çdo përdorim
qëështë vendosur ka koston e tij alternative më të mirë të sakrifikuar për të. Për të arritur
maksimumin e kënaqësisë, nga dëshirat për materiale, nëpërmjet aplikimit të burimeve të
kufizuara, bëhet e nevojshme mos të harxhojmë burimet duke i përdorur më pak, por duke
përdorur në mënyrën më efektive (Heilburn, 1973). Në kontekstin e ekonomive urbane kjo
shpesh nënkupton të gjejmë konfigurimet ose organizimet më eficiente, si në përdorim dhe në
rritjen e politikave publike financiare, vlerësimin e projekteve publike dhe nevojën për zgjedhje
të konsideratave racionale.
Vlerësimi i projekteve publike dhe aktivitetet përzgjedhëse gënjejnë në rubrikën e kërkimeve
sociale. Përgjithësisht projekteve komerciale (tregtare), janë të lehta për tu vlerësuar dhe një
vendim i fuqishëm munt ëbëhet mbi bazën e analizës cilësore të inputeve dhe outputeve.
Çuditërisht në rastin e projekteve publike ose sociale kërkohet analizë cilësore dhe sasiore, ku
vlerësimet e çështjeve cilësore kërkojnë mjete dhe teknika të specializuara për të arritur në
zgjidhjen përfundimtare. Zgjedhja e projekteve publike dhe vendndodhjes së tyre është
kompetencë e qeverive lokale ose kombëtare në ekonomi të centralizuara, institucionet
ndërkombëtare financiare gjithashtu kanë luajtur një rol vendimtar në gjetjen dhe zhvillimin e
bazave teorike për vendndodhjen e projekteve ndërkombëtare dhe implementimin për të arritur
drejtësi më të madhe sociale dhe për të ulur/reduktuar pabarazitë ndërmjet vendeve të zhvilluara.
Disa nga hapat kryesorë në zgjedhjen e projekteve, siç paraqitet në literaturën e kohëve të fundit,
është fokusi i grupeve të interesit, nevoja në rritje për vlerësim bazik ka marrë prioritet ndaj
firmave të tjera, analiza kosto-përfitim ka patur prioritet përgjatë viteve, por ajo fokusohej më
shumë në vlerësim sesa në procesin e zgjedhjes. Kjo metodë nuk merr në konsideratë
problematikat e mundshme, në kostot indirekte dhe të lidhura. Ajo gjithashtu priret të fsheh

22aspektin politik të modelit të pyetjes. Kërkimet në kohë tregojnë për natyrën e njerëzve, zakonisht
është më komplekse dhe më me kosto sesa një kërkim ndër-sektorial, por është më e fuqishme
për të paraqitur ndryshimet sociale. Në mënyrë të ngjashme studimi panel është një mjet i
rëndësishëm i kërkimeve të gjata në kohë, por e vështirë të mirëmbash të njëjtin panel në kohë
për shkak të kontigjencave. Pavarsisht këtyre, rezultatet e studimit panel të mirë-dizenjuar janë
shumë të vlefshme. Edhe studimet afatshkurtra panel mund të tregojnë impakt të qartë nëngjarje
të veçanta të jetës. Në qasjet e rasteve studimore, të dhënat janë zakonisht më të detajuara, të
ndryshme dhe ekstensive. Më së shumti përfshihen të dhëna cilësore për pak raste (Neuman,
1997).
Analiza socio-metrike përfshin të dyja masat strukturore dhe të marrëdhënieve, të cilat janë
përgjithësisht të ndërtuara nëpërmjetrealizimit të një pyetësori për të gjithë anëtarët e grupit, të
cilët pyesin njëri-tjetrin lidhur me marrëdhënien e tij ose të saj me anëtarët e tjerë të grupit. Në
mënyrë alternative këto të dhëna mund të mblidhen nëpërmjet survejimit të sjelljes. Një mënyrë
për të paraqitur dhe analizuar të dhënat sociometrike është nëpërmjet matricës sociometrike. Në
rastin e projekteve/programeve sociale vendimet për ekspansion, vazhdimi ose përfundimi varet
nga kostot e tij krahasuar me përfitimet. Analiza kosto- përfitim ndihmon në fazën e
parazgjedhjes së projektit, ndërsa analiza e kostos efektive përdoret në fazën e vlerësimit.Këto dy
metodologji janë esenciale së bashku në faza të caktuara të analizës.
Procedurat dhe konceptet, duke theksuar shpërndarjen e burimeve për projektet sociale, nisën
gjatë viteve 1930, me qëllim që të zhvilloheshin kriteret e vendimmarrjes për aktivitetet e
investimeve publike. Analiza kosto-përfitim është përdorur gjerësisht në raste specifike ashtu si
dhe në programe kombëtare në shtete më pak të zhvilluara. Edhe avokatët më të mëdhenj të
analizës së eficienës, theksojnë se shpesh nuk ka një analizë tëvetme “duhur” (Thompson, 1980;
Stokey dhe Zeckhausr, 1978). Në disa fusha të programeve sociale, puna e bërë, ka rezultuar të
jetë e gabuar ose në pikëpyetje mbi supozimet e ngritura, duke vënë kështu në pikëpyetje totalin e
gjetjeve të tyre. Noble, (1977) ka arritur të dokumentojë modelet analitike të papërshtatshëm dhe
konceptual, pamjaftueshmërinë e të dhënave ekzistuese dhe rezultatet ekstremisht të ndjeshme të
kosto-përfitimeve, në theksimet e tyre por supozimet e patestuara.

23Qasja cilësore thekson nevojën për dije dhe njohje të menjëhershme me veprime aktuale
programesh të nevojshme për njohjen e dijeve të sakta lidhur me efektet e programit. Vlerësimet
e orientuara nga ana sasiore e shohin fushën e studimit si një shqetësim parësor me impaktin e
vlerësimit dhe me një masë të qartë në impaktin neto. Nga ana tjetër, projektet tregëtare dhe të
bizneseve ku kriteri përzgjedhës varet nga norma e kthimit, përfitueshmëria, vlera aktuale neto,
metoda e pikës kritike etj, dhe derisa çdo element i projektit është vlerësuar në termat e kostos së
burimeve, të cilat kanë ndodhur gjatë projektit, qëndrueshmëria e tij varet nga mundësia e
projektit për të kthyer investimin në raport me kohën, vlerën dhe fizibilitetin ekonomik.
Vlerësimi i projekteve sociale nuk varet vetëm nga matja e efektivitetit me të cilin ai është
zgjedhur, pasi suksesi i vendimit varet nga analiza e pas efektit.
Megjithatëështë e rëndësishme, që gjithashtu të vlerësojmë, ndikimin e impaktit në fazën para
implementimit, pavarësisht sa e dobët mund të jetë analiza. Pengesat për të ndikuar vlerësimet
vijnë nga burime të ndryshme: E para bota sociale është komplekse dhe shumica e fenomeneve
sociale kanë shumë shkaqe dhe pasoja. Me kaq shumë “pjesë lëvizëse”, llojshmëria e një
problemi social mund të influencohet nga numri i shkaqeve në veçanti për ato procese të
modifikuara nga programi.
Së dyti, për shkak se teoritë e shkencave sociale dhe përgjithësimet empirike jaën të dobëta dhe të
paplota, është e vështirë të zhvillosh modele të fenomeneve sociale të përshtatshme për të ndikuar
vlerësimet. Së treti, programet sociale pritet tipikisht të kenë vetëm impakt modest. Përjashtuar,
të gjitha limitimet zgjedhja dhe vlerësimi i projekteve publike mund të kenë diferenca pasi
programet sociale janë shumë të paqëndrueshme dhe janë subjekt i ndryshimeve si pasojë e
burimeve dhe prioriteteve të cilat kanë tendencën të ndryshojnë në mënyrë të vazhdueshme.
Interesat dhe influenca e grupeve të ndryshme të interesit mund të ndryshojë bazuar në dinamikat
e fuqishme lobuese.
Ndryshimet e rëndësishme në prioritete dhe përgjegjësi, të organizatës dhe agjensive, që
implementojnë programet, problemet e papritura me shpërndarjen e ndërhyrjeve, qëllimi i të
ardhurave mund të jetë ngatërruar bazuar në përshtatshmërinë e vlerësimit. Probleme të papritura
mund të ndodhin në implementimin e dizajneve të vlerësimit. Pas gjithë situatave, theksohet se

24projektet sociale ose publike, duhet të vlerësohen përpara se të harxhohet me ta çdo kriter i
përshtatshëm.
Projektet sociale janë vlerësuar përgjithësisht duke përdorur Analizën Kosto Përfitim, Analizën
Input-Output dhe qasjet e impaktit të vlerësuar, kanë përllogaritur se analiza tradicionale
ekonomike dhe financiare nuk është e përshtatshme për të identifikuar shumë nga aspektet më të
rëndësishme të procesit që përcaktojnë mundësinë për implementim dhe përshtatshmërinë e
projektit social. Megjithatë vlerësimi i impaktit të grupeve të interesit si një komponent
irëndësishëm, më shumë sesa thjesht një faktor kostoje i përdorur në analizën kosto-përfitim
është i nevojshëm. Vlerësimi i punës së një projekti publik është një detyrë e shumëfishtë e cila
fokusohet në:
a)Ekonomitë e jashtme
b)Bashkëpunimi me pasiguritë e ardhshme
c)Vlerësimi i riskut të katasrofave
Disa nga qasjet kryesore të matjes së efekteve ekonomike dhe joekonomike janë: Metoda e
vlerësimit të kontigjentit (CVM), është një analizë statistikore e të dhënave numerike/sasiore të
mbledhura nëpërmjet metodës së vëzhgimit, lidhur me gatishmërinë për të shpenzuar për
projektet e planifikuara në infrastrukturë. Analiza e bashkimit, Metoda e udhëtimit të kostos
(TCM) fokusohet në kohën dhe koston e përfshirë në arritjen e shërbimit të targetuar. Qasja
Hedonike merret me koston e tokës, diferencën e çmimit të tokës përreth me ose pa lehtësirat.
Metoda zëvendësuese, matet nga rritja në kosto e të mirave zëvendësuese në bazë të rezultatit të
tëmirave të fituara. Transferimi i përfitimeve është për qëllim të vlerësimit të projektit bazuar në
raste të vlerësimeve ekonomike. Disa qasje madje përdorin analiza sensitive, faktor pas faktori
për të studiuar impaktin e analizës kosto-përfitim. Disa nga studimet EIA vlerësojnë problemet në
bazë të peshës dhe pikëve, kjo qasje mbledh opinionet e ekspertëve të ndryshëm nga sektorë të
ndryshëm të përfitimeve, administrator, politikan, grupe biznesi, teknologjia dhe grupe të tjera
sociale interesi.
Metodologjitë si teoria e vendimit; teknika Delphi janë përdorur për të bërë vlerën e gjykimeve
më eksplicite. Këto metodologji nuk janë të përsëritshme dhe gjithashtu të vështira për të mbajtur

25të njëjtin panel ekspertësh gjithmonë. Për më shumë ekspertët mund të ofrojnë njohuritë e
duhura për subjektin që ka rëndësi, e megjithatë mund të dështojnë në përfaqësimin e vërtetë të
grupeve sociale të interesit. Në mënyrë të ngjashme grupet sociale të interesit nuk kanë njohuritë
e duhura për të vlerësuar projektin, përveçse të shprehin nevojat e tyre në mënyrë më eksplicite.
Distanca në qasjen e qëllimit gjithashtu fokusohet në peshën, por bazuar në performancën aktuale
derivativët formojnë disa qëllime apo standarde të paracaktuara. Kjo qasje mund të ketë
kontradikta midis asaj çka ështëpolitikisht e arritshme dhe asaj teknologjike dhe shkencërisht e
dëshirueshme. Standardet priret tëdrejtohen nga faktorë si limitimet teknologjike, fizibiliteti i
supervizorëve dhe kontrolli i projektit.
Në kuadrin e gjithë kësaj është lehtësisht e dallueshme të themi se përzgjedhja e projekteve
publike, duhet të jetë në thelb të saj një ndërthurje e metodava sasiore me ato cilësore, pasi
qëllimi kryesor i projekteve nuk është efekti apo kthimi ekonomik, por impakti social, pra
përmbushja e nevojave sociale. Për të kuptuar më praktikisht se si realizohen këto procedura,
mund të paraqesim proceduart e përzgjedhjes së projekteve publike, në disa nga vendet më të
zhvilluara të botës, jo vetëm në atë që quhet zhvillim ekonomik, por edhe në nivelin e kushteve të
mirëqënies sociale.
II.2. Praktikat e manaxhimit të projekteve në sektorin publik në vendet e
zhvilluara
Për të bërë më konrekt elementin Vlerë e manaxhimit të projekteve në sektorin publik, do të ishte
e pranueshme dhe e rëndësishme të trajtohej në mënyrë më konkrete, procedura e manaxhimit të
projekteve në sektorin publik, nëpërmjët analogjive me raste të suksesshme të sektorëve publik.
Ndër ekonomitë më të rëndësishme në tregun botëror, ku përmendim Novergjinë, Britaninë e
Madhe, Danimarkën, Hollandën, Suedinë dhe Kanadannë. Këto vende janë ndër ekonomitë më të
fuqishme në botë dhe kanë sistemin më konsistent lidhur me manaxhimin e projekteve në
sektorin publik, sipas praktikave të manaxhimit të projekteve.
Më poshtë do të paraqesim në mënyrë të përmbledhur për secilin nga këto vende lidhur me
praktikat për manaxhimin e projekteve në sektorin publik, për të konkretizuar praktikat e

26manaxhimit të projekteve. Pa problemeve të shumta me projektet për investime publike, në vitet
’90, ku sipas studimeve studiuesit arritën në konkluzionin se problemi për dështimin e projekteve
gjatë fazës së implementimit, nuk ishte tek kjo fazë, por ishte pikërisht në front-end phase. Për
këtë arsye në vitet 2000, ata propozuan një skemë për projektet publike, e cila do të aplokohej në
fazën e vendimmarrjes në lidhje me projektet. Propozimi lidhej me aplikimin e skemës së
“Cilësisë së jashtme të sigurisë” (SC).
Siguruesit e cilësisë janë konsulentë privatë, të cilët kanë marrëveshje me institucionin publik,
qëështë përgjegjës për këtë skemë. Ata kanë një mandat të limituar, mandat në bazë të të cilët ata
duhet të ekzaminojnëcilësinë e dokumentave të projekteve, vlerësimin e kostove bazuar në
probabilitete. Në të gjashtë këto vende kjo skemë aplikohet në mënyra të ndryshme, si më poshtë:
Kriteret/Vende
tNorvegjia Danimarka Suedia HollandaBritania e
MadheKanada
Kush e nis
procesin e SC?Ministria e
FinancaveMinistria e
TransporteveAgjensiNjë agjensi e
përcaktuar
qeveritareNjë agjensi
e
përcaktuar
qeveritareNjë agjensi e
përcaktuar
qeveritare
Kush e vendos
zgjedhjen e
konceptit?Qeveria ParlamentiAgjensi
ose
QeveriaNjë agjensi e
përcaktuar
qeveritareThesariKëshilli i
Ministrave
Kush e
përcakton
buxhetin?Parlamenti ParlamentiAgjensi
ose
QeveriaQeveria Thesari Qeveria
Sektorët e
përfshirëTë gjithëSektori i
transportitSektori i
transportitProjektet e
infrastrukturë
sTë gjithë
sektorëtProjektet e
infrastrukturë
s
Vlera e Pragut
(milionë)NOK 750 DKK250 JO JOProjekte të
mëdhaCAD 50
Kush vlerëson
projektin?Agjensi ose
MinistriAgjensiAgjensi
ose
Autoritete
rajonaleAgjensi
përgjegjëse
qeveritareAgjensi
ose
MinistriAgjensi e
përcaktuar
qeveritare
Kush e realizon
sigurinë e
cilësisë?Konsulentë
të jashtëmKonsulentë
të jashtëmAgjensi e
përcaktuar
qeveritareAgjensi e
përcaktuar
qeveritareSigurues të
pavarur të
cilësisëAgjensi e
përcaktuar
qeveritare

27Tabela 1: Krahasim i skemave të qeverisjes në gjashtë vende.
Burimi: Crawford, L. & Helm, J. (2009)
Nga tabela e mësipërme identifikohet qartësisht se këto vende përdorin teknika të vlerësimit të
projekteve publike, të cilat nuk lidhin vetëm përfaqësues të qeverisë, por ata që marrin një rol dhe
peshë të rëndësishme janë vlerësuesit e jashtëm të cilësisë. Kjo metodë e bën më të sigurt dhe më
shumë objektiv procesin e vlerësimit të projekteve publike, duke ulur kështu mundësitë e
dështimit të projekteve gjatë fazë së implementimit, pasi kjo fazë, faza e dytëështë fazë kur
identifikohen problematikat dhe mangësitë e fazës së parë, duke sjellë kështu dështimin e
projektit.
II.2.1. Standardet për vendimmarrje në projektet publike
Në tërësinë e studimeve lidhur me praktikat e manaxhimit të projekteve publike, janë disa autorë
të cilët kanë përcaktuar kërkesat thelbësore për vendimmarrje në projektet publike:Haanes, Holte
dhe Larsen (2006) rishikuan modele të ndryshme për vendimmarrje në projektet publike, bazuar
në praktikat më të mira në Novergji dhe vende të tjera dhe sygjeruan kërkesat e mëposhtme
minimale:
1.Përcaktimi i qartë i fazave të projektit
2.Përcaktimi i qartë i pikëve të vendimit
3.Cilësia e sigurisë si bazë për vendimet
4.Thjeshtësia
5.Disa nivele standardizimi dhe teknologjie të përshtatshme
Likeëise, Narayanan dhe DeFillipi (2012), pohuan se skemat e projekteve qeveritare duhet të
përfshijnë pesë elementë: Proceset e miratimit të fazës së hyrjes, rolet formale dhe përgjegjësitë,
përfaqësimi i grupeve të interesit, siguria e cilësisë, kontratat dhe nënshkrimet.Kohët e fundit,
standarde dhe guida të ndryshme janë zhvilluar lidhur me modelet për projektet publike. Për
shembull, Shoqata për Manaxhimin e Projekteve (APM, 2011), ka themeluar 13 parimet për
qeverisjen e manaxhimit të projekteve dhe ka identifikuar katëer komponentë kryesorë që
mbështeten tek to:

281.Manaxhimi i portofolit – të sigurohemi se secili projekt është i lidhur me objektivat kyçe
të biznesit
2.Sponsorizimi i projektit –sigurimi i një lidhjeje midis organizatës së përhershme dhe të
përkohshme, kryesisht duke përcaktuar një sponsor projekti ose një bord projekti, si një
“agjent qeverie”, me përgjegjshmëri në vendimmarrje, drejtim dhe përfaqësim
3.Aftësi të manaxhimit të projektit – të sigurohemi se grupet përgjegjëse për projektin janë
të afta të arrijnë objektivat që janë përcaktuar në pikët e projektit të miratuar, çka është një
çështje aftësish, mjetesh dhe procesesh të vlefshme
4.Dhënia e shënimeve shpjeguese dhe raportimi – të sigurohemi se raportimi i projektit
përmban informacion në kohë, relevant dhe të besueshëm i cili mbështet proceset e
vendimmarrjes së organizatës , pa nxitur një kulturë të mikro manaxhimit.
II.3. Manaxhimi i kostos për projektet e sektorit publik
Element i rëndësishëm në përzgjedhjen e projekteve publike dhe që konsiderohet të jetë elementi
më objektiv përzgjedhës është përcaktimi apo vlerësimi i kostos së projektit. Vlerësimi i kostos
së projekteve është një element i rëndësishëm, sidomos kur flasim për sektorin publik ku burimet
janë të kufizuara dhe ka një tendencë të bëhet shumë me pak burime në dispozicion. Në radhën e
diskutimit për vendet e zhvilluara dhe mënyrën e përzgjedhjes së projekteve publike nga këto
vende, pjesë e rëndësishme e trajtimit është dhe mënyra e përllogaritjes së kostos nga këto vende.
Në Norvegji vlerësimi i kostove bëhet sipas metodës probabilitare të vlerësimit, të cilat
rishikohen më pas nga konsulentët e jashtëm, të cilët rekomandojnë kosto të buxhetuara deri në
P85 dhe kosto të targetuara P50.
Ashtu si Norvegjia edhe Suedia përdorin metodën probabilitare të vlerësimit të kostove, ndërsa
Danimarka ka sistem dhe metoda të avancuara të vlerësimit të kostove, në të cilën përfshihet një
databazë e gjerë kostosh, por aplikohet një vlerësim kostoje bazë, të cilit i shtohet një normë e
përgjithshme, 10% për agjensinë dhe 20% për ministrinë. Në Mbretërinë e Bashkuar, nuk ka
diferenca midis kostove të targetuara dhe kostove të buxhetuara, por për secilën nga kostot
përzgjidhet një nivel i caktuar ( p.sh P50nëse qeveria qëndrore është e gatshme të ndërmarrë një
risk të lartë tejkalimi kostosh, ose nëse projekti është pjesë e një portofoli të madh investimesh).

29Në vend që të shmangin plotësisht përdorimin e metodave, që aplikojnë analiza sasiore për
përzgjedhjen dhe prioritetin e projekteve disa organizata të sektorit publik, kanë përshtatur në
mënyrë të suksesshme metoda mikse për vlerësimin e projekteve. Këto metoda mikse përdorin
analiza financiare si një kriter midis shumë të tjerëve që mund të përdoren për të vlerësuar një
projekt. Përshembull, një organizatë e sektorit publik mund të ndërtojë një mjet vlerësimi si ai i
ilustruar në tabelën më poshtë:
Kriteri Pesha Pikët
Kthimi nga investmi20–25%—25 pikë 25
15–20%—20 pikë 20
10–15%—15 pikë 15
5–10%—10 pikë 10
0–5%—5 pikë 5
Më pak se 0%— 10
Impakti i projektit tek
qytetarëtI lartë —30 pikë 30
Mesatar —20 pikë 20
I ulët —10 pikë 10
Impakti i projektit në qëllime
strategjike të qeverisjes/
administratësI lartë —20 pikë 20
Mesatar —10 pikë 10
I ulët —0 pikë 0
Probabiliteti i suksesit të
projektit, i cili përfshin të
faktorët e rriskut të projektitI lartë—20 pikë 20
Mesatar —10 pikë 10
I ulët —0 pikë 0
Statutet ligjorePo —50 pikë 50
Jo—0 pikë 0
Çertifikatë e interesave
politike në projektI lartë —20 pikë 20
Mesatar —15 pikë 15
I ulët — 0 pikë 0
Impakti në fondet e agjensiveI lartë —30 pikë 30
Mesatar —20 pikë 20
I ulët —10 pikë 10
Mundësia për dështim të
projektit, ose mospërzgjedhja
për të rritur detyrimet ligjoreI lartë —30 pikë 30
Mesatar —20 pikë 20
I ulët —10 pikë 10
Faktorë të tjerë 30-0 pikë 0
Tabela 2: Tabela e vlerësimit të projekteve. Burimi: David Wrick, Public Sector Project Management, Meeting the
Challenges and Achieving Results

30Në modelet mikse, ekziston një përpjekje për të aplikuar vlerësim solid dhe për të përdorur
kthimin nga investimi (ROI), si një kriter. Mund të përdoren gjithashtu kritere që janë realiste
bazuar në rrethanat e agjensisë. Agjensitë që zhvillojnë metoda të tilla për prioritetin dhe
përzgjedhjen e projekteve, mund të përdorin kritere që janë më të rëndësishme për to dhe të
ponderojnë këto kritere në një mënyrë që njeh dhe vlerëson rëndësinë relative të këtyre
variablave. Për rezultatet më të mira, persona të pavarur duhet të vlerësojnë me pikë çdo projekt,
ose një vlerësim bazuar në konsesus duhet të shenjohet për secilin kriter.
Manaxhimi i kostos së projekteve të sektorit publik konsiston në performancën e tre funksioneve
kritike. Këto kritere janë:
1.Vlerësimi i kostos së projektit ( përllogaritja)
Sistemet e identifikimit dhe grupimit të kostos janë të përcaktuara për disa programe të sektorit
publik, veçanërisht për ato që janë të realizura me fonde të niveleve të tjera të qeverisjes. P.sh,
universiteteve të SH.B.A, u kërkohet nga programet federale të identifikojnë koston e plotë të
operacioneve, duke përfshirë kostot indirekte dhe për të krijuar një mekanizëm për të grupuar ato
kosto për të kërkuar projektet që sjellin fonde federale. Shuma e faturuar për qeverinë federale,
bëhet kështu një kombinim i grumbullimit të përqindjeve të kostove direkte dhe indirekte që
aprovohet nga qeveria.
2.Vlerësimi / Përcaktimi i burimeve financiare për projektin
Përcaktimi i burimeve për projektet e sektorit publik, konsiston në një kombinim të aftësisë për të
krijuar një rast solid biznesi dhe aftësisë për tu lidhur me organizata politike formale dhe
joformale. Në disa projekte të sektorit publik, buxheti i projektit duhet të jetë i integruar me
kërkesat e buxhetit të agjensive. Kjo do të kërkojë që skuadra e projektit të lidhet me një varietet
aktivitetesh, që përfshijnë :
1.Diskutimi i proceseve të buxhetit me stafin fiskal të agjensive
2.Plotësimi i formave tëërkesave për buxhet
3.Raportimi për kostot e projektit

314.Puna me hartuesit e buxhetit, për të identifikuar dhe siguruar nevojat për fonde në
vazhdim, duke përfshirë kërkesat për fonde të veçanta, pjesëmarrja në procese buxheti në
të ardhmen dhe për të kërkuar ndryshime në autorizimin e buxhetit.
Në mënyrë që të konkurojmë me projekte të tjera për të siguruar fonde dhe për të marrë
aprovimin e buxhetit për projektet në nivel agjensie ose më lartë, grupi i projektit do të duhet të
krijoj një rast të mirë biznesi për të. Ky rast biznesi kombinon shumë elementë që lidhen me
llogaritë e projektit, i lidhur edhe me analizën kosto-përfitime cila justifikon projektin dhe
identifikon përfitimet. Formati për një rast biznesi, për tu përdorur në një proces buxheti do të
përshkruhet nga agjensia.
Projektet e sektorit publik janë shpesh shqetësuese për flukset monetare. Për sa kohë që
autoritetet e buxhetit ekzistojnë për projektin, përgjithësisht pranohet se dikush tjetër do të
kujdeset për nevojat monetare. Ky autoritet i buxhetit, megjithatë krijon probleme në projektet e
sektorit publik. Buxhetet publike janë krijuar, në harqe kohore strikte dhe të limituara dhe
projektet nuk mund të mendojnë se buxhetet fillesatre në një periudhë buxhetore do të jenë të
vlefshme edhe për një tjetër. Shumica e qeverive operon në kriterin se asnjë faturë buxhetore nuk
mund të detyrojë një legjislature të ardhme, që limiton gjatësinë e autorizimit të buxhetit për
projektet. Një projekt afatgjatë, siç mund të jetë një projekt për një ndërtim të madh ose instalim i
një sistemi informacioni, p.sh do të ndjekë disa cikle buxheti dhe mund të ndahet në pjesë.
3.Manaxhimi i kostos së projektit dhe raportimi mbi shpenzimet
Ashtu edhe si shpjegimet e dhëna më sipër mbi problematikat e sektorit publik në raport me atë
privat edhe manaxhimi i kostos është një proces më i komplikuar në sektorin publik sesa në
sektorinn privat. Ekzistojnë së paku katër faktorë që komplikojnë procesin e manaxhimit të
kostos në sektorin publik :
1.Manaxherët e projekteve në sektorin publik, kanë më pak kontroll sesa manaxherët e
projekteve në sektorin privat si në konceptin e skuadrës së tyre të projektit, ashtu edhe në
konceptin e asaj që anëtarët e skuadrës marrin. Normat e pagesës në sektorin publik
lidhen kryesisht me vitet e shërbimit ose kriterin e gatishmërisë në kohë sesa me
kontributin në projekt. Nëse manaxheri i projektit udhëheq një skuadër punonjësish të

32nivëlit të lartë, kostot e projektit mund të rriten pa një u lidhur me një rritje në
performancë.
2.Sistemet e përfitimit në sektorin publik mund të shkaktojnë impakte të mëdha dhe të
menjëhershme në buxhetin e projektit. Në disa raste një punonjës i cili sëmuret mund të
shkaktoj kosto të larta në buxhet si rezultat i shumave të marra nga largimi për shkak të
sëmundjes. Punëtorët e nivelit të lartë të sektorit publik shkaktojnë shuma të mëdha për
kohë pushimesh, të cilat në disa raste do të ndikojnë tek projekti, kur të merren pushimet,
çka kanë një kosto dhe impakt performance në projekt.
3.Disa projekteve të sektorit publik, u ngarkohen norma dhe kosto më të larta sesa kostot e
përgjithshme të projektit dhe aktiviteteve të kostos.
4.Sistemi i blerjes në sektorin publik, mund të limitoj aftësinë e manaxherit të projektit për
të kontrolluar koston. Nëse artikujt janë blerë për projektin, është njësoj sikur njësive të
blerjes së agjensisë do tju kërkohet të bëjnë kërkesën dhe të blejnë artikujt. Këto procese
janë zakonisht të ngadaltë dhe mund të mos lejojnë blerjet që janë më shumë kosto-
efektive që të realizohen. Nëse furnitorët janë të punësuar në projekt, i njëjti proces blerje
mund të ngadalësojë procesin e kontratës dhe mund të shtojë kosto të panevojshme në
projekt.
Modeli tipik i aplikueshëm për burimet e projektit është Modeli Input-Output, i cili lidhet në një
rrjedhë logjike me pesë elementë: Në majë të këtij modeli qëndrojnë flukset e burimeve, të cilat
lejojnë që projekti të zhvillojë punën e tij. Asetet janë inpute të proceseve të punës. Ekzistojnë dy
lloje të rëndësishme asetes apo inputesh të vlefshme për projektin, të cilat janë shpenzimet dhe
shërbimet si dhe aktivet kapitale.
Përdorimi dhe shfrytëzimi efektiv i këtyre shpenzimeve dhe aseteve do të sjellë edhe përfitimet
apo të mirat e projektit, të cilat lidhen me qëllimin e realizimit të tij, por jo të gjitha aktivet
përdoren në mënyrë efektive dhe në raste të tilla kur ato nuk përdoren efektivisht, ato shkaktojnë
humbje. Humbja është diferenca midis përdorimit aktual të burimeve dhe përdorimit optimal.
Qëllimi i manaxhimit të projektit është të ulin humbjet, duke marrë ne konsideratë se sa më
shumë asete që përfshihen në projekt aq më shumë rriten mundësite për humbje.

33Në kuadrin e një procedure manaxhimi projektesh nga e cila pritet të ketë vlerë të shtuar dhe të
vlerësohet në mënyrë të detajura dhe bazuar në përllogaritje mbi bazë matematikore dhe kostoje
në të njëjtën kohë në konceptin e manaxhimit të projektit përdoret koncepti i manaxhimit të
vlerës së realizuar të projekteve të sektorit publik. Manaxhimi i vlerës së realizuar në literaturën
manaxheriale shpjegohet si një mekanizëm elegant për të përgjigjur pyetjet mbi realizimin e
projekte në këndvështrimin e kostos dhe për të lidhur koston dhe të dhënat e skeduluara me të
dhënat se sa punëështë realizuar. Manaxhimi i vlerës së realizuar inicion me krijimin e tri
termave të reja:
1.Vlera e realizuar ( EV) është kostoja e buxhetuar e punës së përfunduar në një datë të
caktuar
2.Vlera e planifikuar (PV) është kostoja e buxhetuar e punës qëështë planifikuar për tu
përfunduar në një datë të caktuar
3.Kostoja aktuale (AC) është kostoja aktuale e punës së përfunduar
Mbi bazën e tri termave të mësipërm, përllogariten disa indekse të cilët lidhen kryesisht me
përformancën e realizimit të manaxhimit të projektit. Këto tregues të përllogaritur do të ishin:
1.EV/AC, llogarit indeksin e performancës së kostos ( CPI)
2.EV-AC, llogarit variancën e kostos (CV)
3.EV/PV, llogarit indeksin e performancës së skedulimit (SPI)
4.EV-PV, llogarit variancën e skedulimit (SV)
Një raport i CPI dhe SPI, më i lartë se 1, është tregues i një performance të mirë. Një CPI 1.08
LEKË, tregon se po marrin 1.08 LEKË të performancës së buxhetit për çdo 1 LEKË, që kemi
investuar në buxhet. Njëtregues më i ulët se 1 do të thotë se po aplikohet një performancë e ulët,
ndërsa një tregues i barabartë me 1 do të thotë se projekti është duke operuar sipas skedulës së
buxhetitmit. Nga ana tjetër termat e variancës ( CV dhe SV) nëse janë një numr pozitiv flasim për
një përformancë të mirë, ndërsa një numër negativ do të thotë se po marrim një rezultat negativ, e
nëse kjo diferencëështë zero, do të thotë se projekti është duke operuar sipas buxhetit të
skeduluar.

34KAPITULLI III: RASTI STUDIMOR NË SHQIPËRI, FONDI PËR
ZHVILLIMIN E RAJONEVE
Në relizimin e punimit, lidhur me përzgjedhjen e projekteve për investime publike, merr rëndësi
të veçantë, trajtimi i një rasti studiomor në vend, i cili do të tregojë qartësisht dhe konkretisht se
si procedohet në Shqipëri, lidhur me përzgjedhjen e projekteve, të cilat do të hyjnë në statusin e
investimeve publike. Për të treguar se si procedohet në Shqipëri do të trajtojmë rastin e Fondit për
Zhvillimin e Rajoneve, si një institucion i rëndësishëm nëtë cilin kalojnë projektet publike, ato të
qeverisjes vendore.
Arsyeja pse janë përzgjedhur pikërisht projektet për investime në nivel lokal, është se në këtë
mënyrë studiojmë një cikël më të plotë dhe për faktin se ekonomia jonë mbetet ende në zhvillim
dhe “projektet e mëdha publike” nuk mund të jenë ende pjesë e programeve, por peshë të madhe
zënë projektet e qeverisjes lokale. Në këtë kapitull do të paraqesim shkurtimisht organizimin dhe
funksionimin e FZHR, mënyrën e organizimit, operimit të tij dhe më pas do të përshkruajmë
metodën e përdorur për aplikim në fazën e përzgjedhjes së projekteve për investime, në rang
lokal.
III.1. Praktikat për zhvillimin e rajoneve
Përpjekjet konkrete ne fushën e Zhvillimit Rajonal në Shqipëri, e kanë fillesën e tyre në vitin
2007, pikërisht atëherë kur Ministria e Ekonomisë, në një proces konsultimi të vazhdueshëm me
aktorët e interesit, hartoi Strategjinë Ndërsektoriale për Zhvillim Rajonal. Qëllimi i këtij
dokumenti strategjik është sigurimi i një qasjeje të koordinuar për një zhvillim të qëndrueshëm
social-ekonomik të të gjitha rajoneve të vendit, dhe krijimi i lidhjeve midis institucioneve të çdo
niveli të qeverisjes dhe grupeve të interesit, për një zhvillim të qëndrueshëm dhe për zvogëlimin e
pabarazive social-ekonomike.
Për të përmbushur një objektiv të tillë, SNZHR propozon hartimin e 2 programeve investimi,
konkretisht: Programi Kombëtar për Zhvillimin e Qarqeve dhe Programi i Zhvillimit të Zonave të
Pafavorizuara. Në nivel institutcional, SNZHR propozonte ngritjen e një Agjencie Kombëtare për

35Zhvillimin Rajonal bashkë me 12 AZHR, një për secilin qark, ngritjen e 12 Këshillave të
Partneritetit të Qarkut, si dhe Këshillin e Partneritetit Kombëtar për Zhvillimin Rajonal.
Gjithashtu, SNZHR propozonte hartimin e 12 Strategjive të Zhvillimit në nivel qarku atëherë120,
dhe më në fund një ligj për zhvillimin rajonal dhe aktet nënligjore në zbatim të tij. Nëse i
referohemi ambicies së kësaj strategjie dhe strukturave që ajo planifikon të ngrejë, vihet re një
mungesë e theksuar simetrie. Sipas SNZHR, çdo qark do të ketë strategjinë përkatëse për
zhvillim rajonal në nivel qarku ndërmjet Politikës Europiane të ZHR dhe asaj që perceptojnë dhe
reflektojnë në dokumentet e tyre strategjike autoritetet shqiptare mbi të njëjtin koncept
(McClements, 2010).
Që nga viti 2007, kur ajo është formuluar, SNZHR nuk është vënë në zbatim. Pas miratimit të
strategjisë, në Gusht të vitit 2008, draftohet ligji për Zhvillim Rajonal, i cili deri më tani nuk i
është dërguar as Këshillit të Ministrave dhe as Parlamentit për miratim. Aktualisht, i vetmi
instrument, i cili adreson praktikisht dhe pjesërisht disa nga çështjet e ZHR, është një instrument
financiar i quajtur Fondi i Zhvillimit të Rajoneve. Ky fond, nuk është gjë tjetër veçse një
rikonceptim i granteve konkurruese të zbatuara gjatë viteve 2006-2008, me qëllim shpërndarjen e
fondeve qendrore për investime kapitale tek njësitë e qeverisjes vendore, mbi baza konkurruese.
FZHR ka filluar të zbatohet ne vitin 2010 dhe institucioni përgjegjës për koordinimin e tij është
DEBASKON.
Qëllimi kryesor i fondit është të nxisë zhvillimin në nivel njësie të qeverisjes vendore, që mund të
jetë komunë, bashki ose qark ( me organizimin e ri vetëm bashki, por që në qendër të vëmendjes
janë edhe zonat përbërëse të bashkisë). Fondi synon ta arrijë këtë objektivnëpërmjet harmonizimit
të politikave buxhetore kombëtare dheatyre lokale.Instrumentet e përmendura më sipër janë ato
që ka aktualishtShqipëria për të adresuar politikat eZhvillimit Rajonal. Gjithsesi, ato duhen
rishikuar dhe rivlerësuar duke qenë se sfida është e dyfishtë: 1) edhe nëse instrumentet e
mësipërme përdoren vetëm për nevoja të brendshme të zhvillimit rajonal në Shqipëri, ato mbeten
për t`u korrigjuar në shumë aspekte në mënyrë që të adresojnë me eficencë nevojat dhe realitetin
dinamik; 2) nuk duhet të harrojmë se në kuadër të zhvillimit rajonal ekzistojnë disa politika
euorpiane, të cilave duhet t`u referohemi për të kontribuar në procesin e pakthyeshëm të

36integrimit në BE. Pra, instrumentet për zhvillim rajonal në Shqipëri duhet të adresojnë nevojat e
brendshme dhe të reflektojnë kërkesat e BE.
Në këtë kontekst, që nga viti 2009, qeveria shqiptare po asistohet në hartimin e një kuadri politik
për ZHR nga një projekt i bashkëfinancuar nga Komisioni Europian dhe UNDP në Shqipëri. Ky
projekt po zbatohet nga UNDP. Qëllimi i projektit të njohur si “Integrated Support for
Decentralization (ISD)”121 është pikërisht mbështetja e qeverisë në përpjekjet për zhvillim
rajonal dhe përvijimi i instrumenteve kombëtare në përputhje me kërkesat e Komunitetit122. Në
kuadër edhe të mbështetjes nga ky projekt, qeveria shqiptare, përveç rishikimit të kornizës
politike, strategjike, ligjore dhe praktike për zhvillimin rajonal, si edhe përgatitjes së një analize
të thelluar të pabarazive rajonale, po punon për ngritjen e strukturave dhe instrumenteve për IPA,
për Kuadrin e Koherencës Strategjike dhe PO përkatëse, si edhe për përcaktimin e NUTS 2 për
Shqipërinë.
Në raport me BE-në, përpjekjet shumëplanëshe të vendit për integrimin në Komunitet ecin
paralelisht. Në vitin 2009, Qeveria Shqiptare aplikoi për statusin e vendit kandidat në BE. Që nga
momenti i marrjes së këtij statusi Shqipëria përfiton fonde nga të gjitha komponentët e
Instrumenteve të Asistencës së Paraaderimit (IPA). Deri më tani, vendi ka përfituar nga
Komponenti I-rë i IPAs (Ndërtim Institucional) dhe Komponenti II-të i saj (Bashkëpunimi
Ndërkufitar).
Menjëherë pas marrjes së statusit përfitohet nga tre komponentët e tjerë, III, IV dhe V,
respektivisht, Zhvillim Rajonal, Zhvillim Burimesh Njerëzore dhe Zhvillim Rural. Të pestë
komponentët e IPAs, janë pararendësit e Fondit të ardhshëm Europian të Zhvillimit (ERDF),
Fondit Social Europian (ESF) dhe Fondit te Kohezionit (CF). Këto fonde janë pjesë e fondeve
Strukturore dhe fondeve të Kohezionit të BE-së, shumë të rëndësishme për arritjen e një objektivi
kyç të Komunitetit, që është ai i kohezionit ekonomik dhe social midis rajoneve dhe grupeve
sociale në BE. Sigurisht, nëse i referohemi një objektivi të tillë, i gjthë diskutimi mbi hartimin e
një kornize politike për ZHR në vend merrnjë rëndësi të veçantë. Duke qëndruar gjithmonë
brenda kornizavetë ZHR, do duhet një fokus i kujdesshëm në komponentin e tretë IPAs (i quajtur
ndryshe Zhvillim Rajonal) dhe sfidave që ngrihen përpara.

37Për të qenë në gjendje ta absorbojmë këtë fond duhet të respektohen kushte të caktuara. Kriteri
kryesor, i nevojshëm për përdorimin e fondeve IPA III dhe IV është akreditimi i strukturës IPAII,
që do të operojë brenda administratës kombëtare; një sistem ky që funksionon i decentralizuar
nga Brukseli. Kjo strukturëështë ngritur tashmë në vend dhe në mënyrë që të akreditohet duhet që
elementi më i dobët brenda sistemit të plotësojë kërkesat. Koordinatori Kombëtar i IPAs është
Ministri i Integrimit, ndërsa Koordinatori Startegjik për dy komponentët IPA III dhe IV është
zëvendës Ministri i Integrimit. Ky i fundit është përgjëjgjës për koordinimin ndërmjet dy
Strukturave Operuese për secilin nga komponentët IPA III dhe IPA IV.
Në shtator të 2010, qeveria shqiptare konsultoi përpara një publiku të gjerë aktorësh interesi
Kuadrin e Koherencës Strategjike, e cila nuk është gjë tjetër veçse një analizë dhe vlerësim
strategjik mbi përmbajtjen e dy programeve Operacionale IPA III dhe IV. Diskutimi për KKS
kishte në fokus veçanërisht objektivat që duhet të ndiqen në ZHR dhe për zhvillimin e burimeve
njerëzore, si edhe llojet kryesore të masave që duhet të ndërmerren dhe përputhja e tyre me
kërkesat e BE-së. I gjithë qëllimi është që të finalizohet faza e parë e programimit të KKS dhe
PO-ve përkatëse brenda vitit 2010, në mënyrë që në 2011 t`i hapet rrugë negociatave me KE-në.
Duke qenë se për momentin Shqipëria nuk ka kapacitete tëmjaftueshme për programim,
manaxhim dhe zbatim në nivele të ndryshme, manaxhimi dhe vënia në zbatim e PO IPA III do të
bëhet në nivel qendror, të paktën në periudhën e parë të programimit.
Kjo nuk do të thotë që projektet apo investimet e mbuluara nga IPA III do të ekzekutohen në në
njëjtin nivel. Përkundrazi, njësitë e qeverisjes vendore të të dyja niveleve, universitetet dhe OJF-
të124, në parim mund të aksesojnë fondet IPA për investimet e tyre në fushat e përshtatshme që
dhe vetë IPA financon. Fillimisht, alokimet financiare të IPA III do të jenë të kufizuara në një
vlerë të përafërt me 20-30 milionë Euro (ISD, 2009-2012) çdo vit për periudhën 2011-2013, dhe
sipas rregullores së BE-së, do të mbështesin investime strategjike në fushën e transportit, mjedisit
dhe të konkurrencës rajonale. Këto fonde do të rriten gradualisht me kalimin e kohës ndërsa
vendi akumulon përvojë dhe ndërton kapacitete për t`i manaxhuar këto fonde. Një tjetër kusht
tepër i rëndësishëm në kuadrin e IPAs është nevoja për bashkëfinancim nga vendi përfitues në

38masën 15% të shumës totale të investimit, çka përbën një tjetër sfidë, në këtë rast financiare, për
vendin.
III.2. Fondi për Zhvillimin e Rajoneve
Praktikat e mësipërme tregojnë dhe shpjegojnë qartësisht se në vendin tonë ka një mungesë të
theksuar të organizimit lidhur me planifikimin për zhvillimin e rajoneve si një element kyç në
zhvillimin e vendit, në rang social dhe ekonomik. Duke i paraprirë një trajtimi të shkurtër
shpjegues më shumë sesa historik mbi FZHR, do të ishtë me vlerë të paraqesim edhe një herë,
situatën lidhur me Instrument for the Pre-Accession Assistance (IPA). Kjo strukturë e ngjashme
me Fondet Strukturale, duke filluar që nga 01 Janari i vitit 2007, u hartua si njëreformë politikë e
rëndësishme, duke zëvendësuar shumë nga instrumentat e tjerë financiarë që ekzistonin në
Bashkimin Europian. Financimi sipas kësaj praktike realizohet nëpërmjet pesë komponentëve:
1.Asistencë për vendet në tranzicion dhe Ndërtim i Institucioneve
2.Bashkëpunim ndër shteteve
3.Zhvillim rajonal (duke mundësuar ndihmë për transportin, infrastrukturën mjedisore,
përmirësimin e konkurrencës dhe reduktimin e diferencave rajonale)
4.Zhvillimi i Burimeve Njerëzore
5.Zhvillimin rural
Nga vitet 2007-2013, Komponentët I dhe II, janë të hapur për të gjithë shtetet përfituese, ndërsa
Komponentët III, IV dhe V janë të hapur vetëm për Vendet Kandidate, për në Bashkimin
Europian. Në të gjithë këtë organizim, Shqipëria ka mbetur jashtë përfitimit nga pikat III dhe IV,
pasi ajo e përfitoi statusin më vonë nga harku kohor 2007-2013, përkatësisht në vitin 2014.
Kjo parahyrje tregon për problematikën e vendit lidhur me një nga elementët thelbësorë europian
IPA, pra nuk mund të aksesojë shërbimet thelbësore të IPA, ato që lidhen me zhvillimin e
rajoneve. Me interes paraqitet organizimi i zhvillimit të rajoneve, në rang kombëtar i cili trajtohet
në vijim.

39Në vendin tonë ekzistojnë dy institucione, të cilat luajnë rol të rëndësishëm në realizimin dhe
manaxhimin e projekteve publike, që janë Fondi i Zhvillimit të Rajoneve dhe Fondi Shqiptar i
Zhvillimit, të cilat vlen të theksohet se nuk operojnë të shkëputura plotësisht nga njëra- tjetra, pra
ka kohezion dhe bashkëpunim midis tyre. Por ajo që ne do të trajtojmë në studimin tonë është
Fondi i Zhvillimit të Rajoneve, duke konsideruar të rëndësishëm faktin që zhvillimi rajonal, është
element i rëndësishëm në zhvillimin e vendit, sidomos në rastin kur kemi dhe një reformë
territoriale, e cila i ngarkon me përgjegjësi më shumë rajonet jo vetëm në organizim institucional,
por edhe në organizim financiar.
Fondi i Zhvillimit të Rajoneve është një instrument financiar meqëllim shpërndarjen e fondeve
qëndrore për investime kapitaletek njësitë e qeverisjes vendore, mbi baza konkurruese. FZHR ka
filluar të zbatohet ne vitin 2010 dhe institucioni përgjegjës përkoordinimin e tij është
DEBASKON. Qëllimi kryesor i fondit ështëtë nxisë zhvillimin në nivel njësie të qeverisjes
vendore, që mundtë jetë bashki ose qark. Fondi synon ta arrijë këtë objektiv nëpërmjet
harmonizimit të politikave buxhetore kombëtare dhe atyre lokale.
Fondi për Zhvillimin e Rajoneve është një instrument zhvillimor dhe një mekanizëm financiar
konkurrues që mbështet politikën kombëtare të zhvillimit rajonal dhe vendor, për të siguruar
zbatimin e objektivave të politikës së kohezionit territorial, për të patur rajone me zhvillim të
balancuar, konkurruese dhe me zhvillim të qëndrueshëm ekonomik, social e
mjedisor.Shpërndarja e financimit dhe menaxhimi i Fondit për Zhvillimin e Rajoneve kryhet nga
Komiteti për Zhvillimin e Rajoneve, i cili kryesohet nga Kryeministri. Komiteti për Zhvillimin e
Rajoneve, në kuadër të shpërndarjes së financimit dhe menaxhimit të fondit, miraton:
1.Specifikimet, formatet, rregullat dhe kriteret për financimin e projekteve dhe ndarjen e
granteve, sipas sekretariateve teknike
2.Shpërndarjen e fondeve për financim për projekte të reja investimi, si dhe nivelin e
bashkëfinancimit/bashkëkontributit/bashkëpjesëmarrjes nga aplikuesit dhe/ose
partneritetet rajonale dhe ndër-rajonale/ndër-vendore; Pjesa e financimit të projekteve në
proces vendoset në listën e investimeve të ministrive te linjës, në perputhje me ecurinë e

40projektit. Ministritë mund të kërkojnë rialokime midis projekteve të FZHR, sipas
procedurave të miratuara për investimet publike.
3.Rregulla të hollësishme lidhur me aplikimin, vlerësimin, menaxhimin e performancës, si
dhe sistemet e raportimit e monitorimit (manuale, formate, kriteret e vlerësimit të
projekteve, indikatorët e vlerësimit të performancës, formatet e hartimit të programeve
operacionale)
Fondi i Zhvillimit të Rajoneve me përparësi duhet të financojë projektet e investimeve në proces
dhe ai nuk trashëgohet në vitin e ardhshëm, buxhetor. Fondi i Zhvillimit të Rajoneve për
infrastrukturën vendore i papërdorur në fund të vitit 2016, mund të mbartet në vitin 2017, me
miratim të Ministrit të Financave, por jo më vonë se deri në fund të dhjetorit të vitit 2017. Pas
kësaj, financimi i kontratave i nënshtrohet të njëjtave rregulla që i nënshtrohen investimet
publike. Organet qeveritare hartojne në periudhën e miratimit të buxhetit edhe Programin
Operacional për Zhvillimin Rajonal, qëështë dokumenti kuadër për funksionimin e Fondit për
Zhvillimin e Rajoneve. Programi i qeverisë përcakton si prioritetet politike për rajonalizimin
(ndarja e vendit në rajone) dhe reformën rajonale. Programi lidhet me:
 krijimin e rajoneve dhe rikonfigurimin e qarqeve sipas modeleve evropiane të rajoneve
dhe tëqeverisjes
udhëheqjen e re lidhur me politikat zhvillimore kombëtare dhe rajonale
rritjen e funksioneve dhe kompetencave të njësive ekonomike të qeverisë shqiptare në
nivel rajonal
rritja e burimeve financiare dhe aseteve në rajonet respektive
modeli i ri dhe më efikas për autoritetet qendrore dhe lokale në nivel rajonal
reforma vendimtare për përfshirjen e Shqipërisë si një vend kandidat i BE-së
mbështetje teknike dhe fonde nga instrumentet e BE-së për fuqizimin e rajoneve
Ky këndvështrim i orienton rajonet të përqendrohen në çështjet e zhvillimit rajonal dhe për këtë
qëllim të përfitojnë jo vetëm nga burimet e brendshme, por edhe nga burimet e BE-së. Kjo lë
hapësirë për një rishikim të gjerë të institucioneve të dekoncentruara në nivel rajonal, duke
përfshirë edhe kompetencat e tyre.

41Strategjia Kombëtare për Zhvillim dhe Integrim (SKZHI) për periudhën 2015–2020 është
dokumenti themelor strategjik është hartuar nga qeveria shqiptare. SKZHI-ja orienton politikat
kombëtare me qëllim arritjen e standardeve të nevojshme për integrimin e vendit në BE, si dhe
zhvillimin e balancuar të vendit përmes bashkëpunimit midis qarqeve/rajoneve të vendit, duke
rritur kështu konkureshmërinë globale të vendit. SKZHI-ja përfshin, gjithashtu, programin e
qeverisë “Për të transformuar Shqipërinë në një model që frymëzon paqen dhe zhvillimin në
rajon”. SKZHI-ja ofron kornizën strategjike për të gjitha strategjitë sektoriale dhe ndërsektoriale
dhe është shtylla kryesore e Sistemit të Planifikimit tëIntegruar (SPI).
III.2.1. Ndikimi financiar i Fondit të Zhvillimit të Rajoneve
Ngritja e këtij instrumenti financiar, pra FZHR, u krijua vonë në Shqipëri dhe nevoja për krijimin
e tij erdhi pikërisht nga nxitja për të marrë statusin e vendin kandidat për në Bashkimin Europian.
Pra në thelb ishte ngritja e një strukture të ngjashme me FEZHR, çka do të jepte impaktin e tij në
ekonomi, pasi do të ndikonte në mënyrë të drejtpërdrejtë në zhvillimin e barabartë të rajoneve,
duke ndikuar kështu rritjen ekonomike. I vetmi instrument, i cili adresonte praktikishtdhe
pjesërisht disa nga çështjet e zhvillimit rajonal,ishte Fondi i Zhvillimit të Rajoneve. Gjatë
viteve2006–2009, ka funksionuar në formën e Granteve Konkuruese, për të cilat ka shërbyer si
organvendimmarrës Komiteti për Shpërndarjen e GrantitKonkurrues. Urdhri i ministrit të
Financave nr.355, datë 13.1.2009, përcakton ngritjen e Komitetitpër Shpërndarjen e fondeve të
Grantit Konkurrues(KGK). Ky fond, përbënte një rikonceptim tëgranteve konkurruese të
zbatuara, me qëllimshpërndarjen e fondeve qëndrore për investimekapitale te njësitë e qeverisjes
vendore, mbi bazakonkurruese, çka e bënte atë më shumë të orientuarnga projektet se sa një mjet
të vërtetë që adresonzhvillimin rajonal.Në vitin 2009, në bazë të ligjit nr. 10190, datë26.11.2009,
“Për buxhetin e shtetit 2010”, aneksi 3,ngrihet Fondi për Zhvillimin e Rajoneve (FZHR).Që prej
këtij viti, ministritë përkatëse, sipassektorëve të financimit, parashikojnë në programet e tyre
buxhetore, vjetore dhe 3-vjeçare, fondin e dedikuar për zhvillimin e rajoneve. Për vitin buxhetor
2016, Fondi për Zhvillimin e Rajoneve, u planifikua në tre shtylla kryesore financimi, të cilat
përfshnin programet e zhvillimit të infrastrukturës vendore dhe rajonale, të cilat në vetvete
përfshijnë arsimin, shëndetësinëartin dhe kulturën, ujësjellës kanalizimie si dhe rehabilitimin
mjedisor gjelbërimin dhe pyllëzimin. Kjo shtyllë e parë financimi lidhej me sektorin e ofrimit të

42shërbimeve publike, ndërsa shtylla e dytë e financimit lidhet me programin e mbështetjes për
ekonominë, pra ky grant në vetvete konsiston në mbështetjen financiare dhe zhvillimin e
programeve ekonomike për zhvillim rajonal nëpërmjët mbështetjes së ndërmarrjeve të vogla dhe
të mesme. Shtylla e tretë e fianncimit lidhet me programin e ri që po ndërmerret për përmirësimin
e ekonomisë dhe kryesisht nivelit të shërbimeve, që është programi “Shqipëria Dixhitale”.
Këto tre shtylla përbëjnë aspektin financiar të këtij institucioni, pra këto elementë tregojnë
mënyrën e shpërndarjes së granteve, lidhur me qëllimin final, qëështë zhvillimi i rajoneve, efekti
financiar nga zhvillimi i të cilëve do të jepet në ekonominë kombëtare dhe do të shërbejë si një
element i rëndësishëm për procesin e përfshirjes në Bashkimin Europian. Ajo që ne synojmë të
përqëndrohemi në punimin tonëështë mënyra dhe metodologjia që ndiqet gjatë procesit të
vlerësimit të projekteve, të cilat do të marrin më pas statusin e investimeve publike dhe do
tëfillojnë zbatimin. Në kapitullin e mëposhtëm do të paraqesim në mënyrë të përmbledhur
procesin e vlerësimit të projekteve për investime publike, indikatorët dhe metoda që aplikohet për
vlerësim.
III.2.2. Procesi i vlerësimit të projekteve për zbatim rajonal
Krijimi i këtij instrumenti financiar, pra Fondi i Zhvillimit të Rajoneve, pikërisht për arsyen dhe
qëllimin e bën këtë institucion të rëndësishëm për mirëfunksionimin e brendshëm të vendit në
kuadrin që ai synon të ketë një zhvillim rajonal të barabartë, thuajse të barabartë pasi kjo do të
ndikojë më pas në zhvillimin kombëtar të vendit, në aspekt financiar, social dhe mjedisor. Por cili
është procesi i vlerësimit të projekteve , që do të hidhen për zbatim dhe do të marrin statusin e
investimeve publike?
Të gjitha projektet vlerësohen sipas kritereve teknike (të përcaktuara në vendimet e KZHR)
ligjore dhe financiare, në përputhje me ligjin e buxhetit, aneksin 3. Kriteret e vlerësimit janë:
1.Cilësia teknike dhe kostimi, nga 0-25 pikë
2.Niveli i ulët i rriskut( në zbatim me sukses i projektit dhe përdorim në kohë i fondeve
publike), nga 0-10 pikë
3.Ndikimi i projektit në shërbimet bazë, në cilësinë e jetës, nga 0-5 pikë

434.Bashkëfinancim nga njësitë vendore ose donatorët, nga 0-5 pikë
5.Numri i përfituesve në mënyrë të drejtpërdrejtë ose të tërthortë nga realizimi i projektit,
nga 0-10 pikë
6.Analizat dhe studimet e kryera në funksion të projektit që aplikohet, nga 0-5 pikë
7.Qëndrueshmëria e investimit (kosto mirëmbajtje për vazhdimësinë etj) nga 0-5 pikë
Të gjitha këto kritere janë të paraqitura me vlerësimet bashkangjitur tabelës së projekteve për
vlerësim. Në thelb kjo teknikë vlerësimi që ndjek FZHR, është MCDA (Multi Criteria Decision
Analyses). Kjo metodë vlerësimi është një metodë që përdoret gjerësisht nga sektori publik për
vlerësimin e projekteve, pasi ajo është e organizuar në mënyrë të tillë që paraqet vlerësimet në
rend hierarkik, ose total. MCDA është njëmetodë, e vlefshme që mund të përdorim në shumë
vendime komplekse. Kjo metodë eshte më shumë e aplikueshme në zgjidhjen e problemeve që
karakterizohen si një zgjedhje mes alternativash. Ajo ka të gjitha karakteristikat e një metode të
rëndësishme ndihmëse për vendimmarrje. Ajo na ndihmon të fokusohemi në atë ç’farëështë e
rëndësishme, llogjike dhe konsistente dhe e lehtë për tu përdorur. Në thelb të saj MCDA është e
rëndësishme për:
1.Të shpërbërë/organizuar vendimin në pjesë të vogla më të kuptueshme
2.Të analizuar çdo pjesë
3.Të integruar/bashkërenduar pjesët për të gjetur një zgjidhje të rëndësishme
Kur përdoret për vendimmarrje në grup, MCDA ndihmon grupet të diskutojnë për mundësitë e
tyre të vendimmarrjes (zgjidhjen e problemit) në një mënyrë që i lejon ata të marrin në
konsideratë se çdo këndvështrim është i rëndësishëm. Ajo gjithashtu krijon një mundësi unike për
njerëzit që të marrin në konsideratë dhe të diskutojnë për kompromise midis alternativave
komplekse. Në të vërtetë ajo i ndihmon njerëzit të mendojnë, rimendojnë, të ngrenë pyetje, të
bëjnë axhustime, të vendosin, të rimendohen edhe më shumë , të bëjnë teste, axhustime dhe në
fund të vendosin. Por në sensin e vlerësimit ato lidhen dhe shoqërohen me probleme kryesore të
tilla si qëllimi. Qëllimi është problematika e parë e këtyre metodave, pasi në këtë sens sto nuk
marrin në konsideratë qëllimin ose atë qëështë përcaktimi i qartë i idesë apo problemit që po
merret në analizë. Nga ana tjetër këto metoda priren të kenë shkallë të lartë subjektiviteti e cila

44lidhet me përfshirjen e lartë të opinioneve të personave që përfshihen në vendimmarrje.
Problematika të tjera që shoqërojnë aplikimin e këtyre metodave lidhet me pjesën e interesave në
raport me mundësitë për vendimmarrje, pra nisur nga problematika më sipër që ishte niveli i lartë
i opinioneve subjektive në vendimmarrje në raport me alternativat dhe intersat për secilën
alternativë, mund të çojnë në një kombinim të këtyre të fundit që mund të konsiderohet të jetë
problematik në kuadrin e vlerësimit dhe cilësisë së vendimmarrjes.
Metodat MCDA janë metoda vlerësimi interaktive, në sensin që ato kombinojnë informacionin
për performancën e alternativave bazuar në kritere (pikë) me gjykimin subjektiv mbi rëndësinë
relative të vlerësimit të kritereve në kontekstin e një vendimmarrje të veçantë (gjykimi). Në
literaturën e metodave MCDA shpesh përcaktohet se pikët për performancën vendosen mbi një
bazë vlerësimi objektiv ekspertësh, ndërsa rëndësia relative (krahasuese) e çështjes, masa
(weighting), derivon nga gjykimet subjektive të vendimmarrësve apo pjesëmarrësve në
vendimmarrje.
Pra, përpos faktit se këto metoda vlerësohet të jenë të rëndësishme për mënyrën si organizojnë
dhe trajtojnë problemin, në mesin e këtyre metodave ekziston njëelement negativ, qëështë
pikërisht subjektiviteti i gjykimit, pasi janë vlerësuesit ata që do të gjykojnë dhe vlerësojnë
projektete, të cilët janë pjesë e ministrive të linjës për projektet. Në kuadrin e këtij problemi që
konsiderohet e nevojshem të ndalohet për diskutim, në rast se nisemi nnga përshkrimi në fillim të
punimit, lidhur me faktorët për një projekt të sukseshëm dhe metodën për vlerësim, në këto
kushte nuk jemi në elementët e duhur me këto aktualë që aplikohen për përzgjedhjen e
projekteve.
Sipas Shoqatës për Manaxhimin e Projekteve (APM, 2011), në 13 elementët për manaxhimin e
projekteve, ku flasim për fazën e përzgjedhjes, dominojnë 4 elementë, të cilët cilësohen si faktorë
përcaktues të suksesit të projektit: Së pari, Manaxhimi i portofolit i cili konsiston në konceptin e
të siguruarit se secili projekt është i lidhur me objektivat kyçe të biznesit ( në rastin tonë me
objektivat e qeverisjen dhe njësive publike), së dyti Sponsorizimi i projektit. Sponsorizimi i
projektit lidhet me sigurimin e një lidhjeje midis organizatës së përhershme dhe të përkohshme,
kryesisht duke përcaktuar një sponsor projekti ose një bord projekti, si një “agjent qeverie”, me

45përgjegjshmëri në vendimmarrje, drejtim dhe përfaqësim. Faktori i tretëështë faktori i aftësive të
manaxhimit të projektit, ku me aftësi të manaxhimit të projektit do të kemi parasysh të
sigurohemi se grupet përgjegjëse për projektin janë të afta të arrijnë objektivat që janë përcaktuar
në pikët e projektit të miratuar, çka është një çështje aftësish, mjetesh dhe procesesh të vlefshme
dhe faktori i fundit që konsiderohet të jetë faktor përcaktues i suksesit është faktori që lidhet në
thelb të tij me raportimi, konkretishtdhënia e shënimeve shpjeguese dhe raportimi, pra të
sigurohemi se raportimi i projektit përmban informacion në kohë, relevant dhe të besueshëm i cili
mbështet proceset e vendimmarrjes së organizatës, pa nxitur një kulturë të mikro manaxhimit.
Këto elementë i kushtojnë rëndësi mënyrës së organizimit apo ndryshe manaxhimit të projektit, si
një pikë kyçe për vlerësimin e kostove të tij, pra sponsorizimi i projektit do të udhëhiqet nga
faktori i manaxhimit, faktor i cili provon se projekti është i lidhur me objektivat dhe janë bërë
studime lidhur me projektin. Në analogji me mënyrat e përzgjedhjes së projekteve nga vendet e
zhvilluara europiane, ato konsideronin fazën më të rëndësishme të projektit front-end phase, ose
ndryshe fazën para implementimit.
Në rastin e indikatorëve të vlerësimit nga FZHR, indikatori që udhëheq procesin e vlerësimit me
25 pikë ( pikët më të larta) është kostimi dhe cilësitë teknike. Këto dy elementë janë mëse të
rëndësishëm, por ato nuk duhet të udhëheqin vlerësimin, pasi para së gjithash, një projekt duhet
të ketë bashkangjitur procedura të studimeve dhe analizave që janë bërë, të cilat garantojnë faktin
se ky projekt po realizohet dhe përmbush qëllimin e përcaktuar, me impakt jo vetëm ekonomik,
atë social dhe mjedisor, por edhe për tu cilësuar si një projekt i sukseshëm. Për të arritur në një
konkluzion më të përgjithshëm, lidhur me faktorët që konsiderohen të jenë të rëndësishëm, lidhur
me përzgjedhjen e projekteve dhe arritjen në një projekt të sukseshëm, kemi realizuar një anketë
e cila gjatë procesit të plotësimit mori formën e intervistës me puninjësit e administratës publike,
i cili është zhvilluar në shumë institucione të Amerikës, për të pyetur lidhur me faktorët, që
konsiderohen të rëndësishëm, për procesin e vlerësimit të projekteve publike.
KAPITULLI IV: ANALIZA FINANCIARE E PROJEKTEVE PËR
ZHVILLIM RAJONAL

46Nisma e projekteve për zhvillim rajonal, e detajuar specifikisht “për zhvillime rajonale”, filloi
aplikimin me ngritjen e FZHR, si një institucion, që do të operonte njësoj si FEZHR, duke nxitur
zhvillimin pa diferenca të rajoneve dhe për ti dhënë vendit një organizim sa më pranë organizimit
europian. Me organizimin e këtij institucioni, në vitin 2010, filloi edhe një organizim i ri, që do të
niste që në hartimin e buxhetit, pasi ky institucion i cili konsiderohet të jetë i një rëndësie të
veçantë për zhvillimin e vendit, është i specifikuar në aneksin 3 të buxhetit të çdo viti, duke
filluar që nga viti 2010, lidhur me pjesën që zë në buxhet dhe mënyrën e shpërndarjes së fondeve
për njësitë rajonale.
Me ndryshimet terrotoriale, pesha dhe rëndësia e këtij institucioni bëhen edhe më të mëdha pasi,
tashmë njësitë rajonale ose ndryshe bashkitë, kanë nën administrimin e tyre hapsira më të mëdha
gjeografike dhe numër më të madh popullsie (dy faktorë këta që merren në konsideratë si
indikator thelbësor në shpërndarjen e fondeve publike për njësië vendore). Në kuadrin e këtij
fakti, një nga qëllimet e FZHR, është që njësitë vendore të kenë autonomi dhe pavarsi më të lartë
në vendimmarrje.
Në tërësinë e të ardhurave që njësitë e qeverisjes vendore sigurojnë, si të ardhura parësore nga
mbledhja e taksave dhe tarifave vendore, një peshë të rëndësishme në totalin e të ardhurave
vendore zë edhe transferta e pakushtëzuar. Transferta e pakushtëzuar ështënjë fond i caktuar që i
jepet pushtetit vendor nga Buxheti me qëllim kryerjen dhe përbLekëimin e funksioneve dhe
veprimtarive të tij. Së bashku me të ardhurat nga taksat që administrohen dhe mblidhen nga
Pushteti Lokal, ato përbëjnë burimin kryesor të financimit të Buxhetit Lokal. Pjesa më e madhe e
fondeve të transfertës së pakushtëzuar shpërndahet nëpërmjet një formule, e cila është pjesë e
Ligjit të Buxhetit.
Variablat kyesore që përcaktojnë shumën e alokuar për çdo Bashki janë: popullsia (që është edhe
kriteri më i rëndësishëm), shërbimet urbane dhe sipërfaqja. Për të zhvilluar analizën financiare
lidhur me projekte për zhvillim rajonal do të përqëndrohemi në përllogaritjen dhe analizën e disa
indikatorëve të vlefshëm për të arritur në një konkluzion më të qartë dhe të besueshëm lidhur me
kushtet e zhvillimit rajonal në vendin tonë të trajtuara nga aspekti financiar. Indikatorët që do të
marrim në shqyrtim janë:

47Investimet publike (IP) ndër vite, IP në raport me shpenzimet totale, IP të FZHR (granti
konkurrues) në raport me IP totale, FZHR e rishikuara në procesin e rishikimit të buxhetit, IP të
FZHR ne raport me transfertën e pakushtëzuar, IP të FZHR në raport me të ardhurat e pushtetit
vendor dhe me shpenzimet e pushtetit vendor. Këto indikatorë do të shërbejnë si tregues realë të
cilët do të orientojnë analizën dhe rezultatine këtij punimi.
IV.1. Treguesit financiar në raport me indikatorët e analizës
Zhvillimi Rajonal është një tregues i rëndësishëm i zhvillimit të një vendi në nivel social, kulturor
dhe më e rëndësishmja në nivel të treguesve ekonomikë. Për të parë fokusin ose ndryshe peshën e
treguesve për zhvillim rajonal, do të llogarisim disa tregues me të dhëna të buxhetit qëndror dhe
vendor. Indikatorët e përllogaritur janë si më poshtë vijon:
Investimet Publike në vite
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017020,00040,00060,00080,000100,000120,000
57,04093,783 95,881
67,49270,679
61,65565,47760,749 61,622 59,300#,##0;[R
e12]#,#
#0 Investimet Publike në vite
Grafiku 1: Ecuria e Investimeve Publike në vite.
Burimi: Ministria e Financave
Investimet publike janë ai zë i PBB-së, që lidhet me nivelin e të ardhurave të PBB-së, që shkon
për investime publike. Investimet publike janë tregues i rritjes dhe përmirësimit të ekonomisë së
një vendi, prandaj ato konsiderohet të jenë një tregues i rëndësishëm për tu analizuar dhe për tu
marr në konsideratë gjatë studimeve, e kryesisht studimeve që lidhen me sektorin publik. Në

48rastin e studimit tonë, për efekte analize janë marrë në shqyrtim 10 vite, përkatësisht vitet 2007-
2017.
Nga të dhënat e vendosura në tabelë, viti 2009, është viti në të cilin investimet publike, kanë
arritur vlerën më të lartë, prej 95,881,000,000 Lekë. Në këtë vit IP janë rritur, vetëm me 2%, nga
viti 2008, që në raport me vitin 2008, rritja është e konsiderueshme, përkatësisht 64%. Fillimi i
vitit 2008, është periudha në të cilën u kompletua edhe përfundimi i projektit për Rrugën e
Kombit, çka shpjegon më së miri këtë rritje, nga ana financiare. Nga ana tjetër niveli më i ulët i
investimeve publike ka qenë në vitin 2007, vetëm me 57,040,000,000 LEKË. Ky nivel i ulët i
investimeve publike, u shoqërua me një rritje në vitin 2008, rritje e cila ishte 64% më shumë se
viti 2007.
Pavarsisht se niveli më i ulët i investimeve publike, është viti 2007, viti në të cilën ka qenë rënia
më e madhe në raport me vitin paraardhës, ka qenë viti 2010. Kjo arrin të shpjegohet nga fakti se
viti 2008, shënoi një rritje prej 64% në raport me vitin 2007, e cila u shoqërua me një rritje prej
2%, në vitin 2009, e ndërsa në vitin 2010, pati një rënie prej 30% të investimeve publike. Kjo
rënie vjen pas inagurimit në vitin 2009, të Rrugës së Kombit, si një periudhë për të stabilizuar
disi shpenzimet publike, të cilat kanë formën e investimeve publike. Pra në një llogjikë të thjeshtë
periudha në të cilën kanë ndodhur ndryshimet më të mëdha në përqindje janë vitet 2008-2009-
2010, përkatësisht: Kompletimi i Projektit të Rrugës së Kombit, viti 2008, Zbatimi i projektit për
Rrugën e Kombit dhe Inagurimi, viti 2009 dhe në fund rënia në IP, viti 2010, pas mbylljes së
ciklit për IP.
Investimet Publike në raport me shpenzimet totale

490100,000200,000300,000400,000500,000600,000
#,##0;[R
e18]#,#
#0#,##0;[R
e20]#,#
#0#,##0;[R
e19]#,#
#0#,##0;[R
e11]#,#
#0#,##0;[R
e22]#,#
#0#,##0;[R
e24]#,#
#0#,##0;[R
e1]#,##
0#,##0;[R
e12]#,#
#0#,##0;[R
e5]#,##
0#,##0;[R
e1]#,##
0#,##0;[R
e28]#,#
#0IP/Shpenzimet Totale
Shpenzimet totale IP/SHPENZIMET TOTALE
Grafiku 2: Investimet Publike në raport me Shpenzimet totale
Burimi: Ministria e Financave
Në kategorinë e shpenzimeve totale, përfshihen tre grupe kryesore shpenzimesh: Shpenzimet
korrente, të cilat përfshijnë shpenzime të periudhës ushtrimore, të domosdoshme për të realizuar
aktivitetin njësitë publike gjatë periudhës ushtrimore. Në grupin e dytë përfshihet fondi rezervë,
një kategori shpenzimi e cila specifikohet për përdorim të veçantë. Ndërsa në grupin e tretë të
shpenzimeve përfshihen shpenzimet kapitale.
Të tre këto grupe shpenzimesh përbëjnë totalin e shpenzimeve për vitin buxhetor. Për të parë
realisht se si qëndrojnë investimet publike në raport me shpenzimet totale, paraqesim një raport të
IP ndaj shpenzimeve totale. Nga grafiku duhet se viti në të cilin IP zënë peshën më të madhe në
raport me shpenzimet totale është viti 2008, pikërisht viti i finanlizimit të projektit për Rrugën e
Kombit. Ndërsa viti ku IP zënë peshën më të vogël në totalin e shpenzimeve është viti 2016. Kjo
rënie mund të argumentohet me faktin se qeveria, bllokoi thuajse plotësisht sektorin e
ndërtimeve. Në vitin 2017, kjo përqindje ka ardhur në rritje, duke ndikuar kështu në nxitjen për
investime publike.

50Granti konkurues në raport me Investimet Publike Totale
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017020004000600080001000012000140001600018000
0%5%10%15%20%25%30%Granti Konkurues/IP Totale
IP TE FZHR (GRANTI KONKURUES) IP te FZHR/IP Totale
Grafiku 3: Prirja e IP të FZHR në raport me IP totale
Burimi: Ministria e Financave
Në kuadrin e zhvillimit në mënyrë të qëndrueshme dhe të njëjtë të vendit, në vitin 2007, hyri në
fuqi FZHR, detyra apo funksioni kryesor i të cilit ishte manaxhimi i drejtë i grantit konkurues.
Granti konkurues zë një pjesë të transfertës së pakushtëzuar, pjesë e cila shkon për investime
rajonale dhe projektet përzgjidhen në mënyrë konkuruese sipas një procesi i cili përfshin jo vetëm
institucione të pushtetit vendor por edhe ministritë e linjës dhe Komitetin për FZHR. Për të parë
realisht se ç'peshë zë ky fond në totalin e IP, bëjmë raportin e IP të FZHR me IP totale.
Nga grafiku shohim se në vitin 2015, është bërë shpërndarja më e lartë në FZHR, përkatësisht
fondet për investime rajonale, zënë 25% të totalit të investimeve publike, ndërsa viti kur janë
alokuar më pak fonde për FZHR, është viti 2011 dhe 2012, përkatësisht me 4%, ndëra për vitin
2017, nuk ka asnjë vlerë të përcaktuar për grante konkuruese, pasi në tabelën ku janë përcaktuar
fondet e shpërndara për buxhetin e vitit 2017, ka një vlerë zero përsa i përket FZHR, por ka një zë
të veçantë në këtë kategori, që është fondi i veçantë.

51Investimet Publike të Fondit për Zhvillimin e Rajoneve në raport me Transfertën e
pakushtëzuar
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11#,##0;[Re30]#,##0#,##0;[Re22]#,##0#,##0;[Re13]#,##0#,##0;[Re4]#,##0#,##0;[Re25]#,##0#,##0;[Re18]#,##0#,##0;[Re7]#,##0#,##0;[Re30]#,##0#,##0;[Re21]#,##0#,##0;[Re12]#,##0#,##0;[Re3]#,##0
Transferta e pakushtezuar IP TE FZHR (GRANTI KONKURUES)
Grafiku 4: Prirja e FZHR në raport me Transfertën e pakushtëzuar.
Burimi: Ministria e Financave
Nga shpjegimet më sipër është theksuar se transferta e pakushtëzuar është ajo pjesë e buxhetit e
cila alokohet për pushtetin vendor, për të realizuar dhe përbLekëuar shpenzimet e periudhës
ushtrimore. Një nga zërat qëështë pjesë e transfertës së pakushtëzuar është edhe granti
konkurrues, i cili përbën një fond të veçantë që u vihet në dispozicion njësive të pushtetit vendor,
por që do të shkojë për njësitë vendore që arrijnë ta fitojnë grantin nëpërmjet një procesi
konkurues, nëpërmjet një formule shpërndarjeje e cila përfshin, popullsinë si kriter dhe faktor
kryesor si dhe hapsirën gjeografike.
Nga tabela dhe grafiku shohim se viti 2015, është viti në të cilin pesha e IP të FZHR, e tejkalon
edhe transfertën e pakushtëzuar, pra viti në të cilin për pushtetin vendor janë vënë në dispozion
fonde të larta investimesh për njësitë e pushtetit vendor. Viti 2017, është ai kur këto vlera janë
zero, pasi në detajimin e zërave të buxhetit për vitin 2017, shpërndarja është bërë për fondin e
veçantë. Nga grafiku duket se në një mesatare të vlerësuar FZHR, ka zënë një peshë të

52konsiderueshme në totalin e transfertës së pakushtëzuar, duke treguar kështu se është treguar një
kujdes i veçantë në shpërndarjen e fondeve për pushtetin vendor.
Ajo që vlen të diskutohet dhe të analizohet është pesha dhe rëndësia e FZHR, në nivel fondesh
dhe analize cilësore, në kohën kur pushteti vendor, është pjesë e një reforme administrative
territoriale, e cila e bën pushtetin vendor përgjegjës për njësi më të madhe administrative. Në një
situatë të tillë ka nevojë për një ristrukturim në formulën e shpërndarjes së fondeve dhe
strukturim fondesh. Për një situatë të tillë do të shpjegojmë në kapitullin në vijim.
IV.2. Fondi i Zhvillimit të Rajoneve dhe Reforma territoriale
Në kuadrin e një zhvillimi ekonomik, ku analiza përqëndrohet në sektorin publik, në një rast të
tillë nuk mund të lihet mënjanë sektori politik, ose ndryshe të themi reformat apo nismat politike,
për zhvillimin ekonomik. Në kuadrin e zhvillimeve rajonale, si një nismë apo strategji për
zhvillim kombëtar, ne mund të dLekëojmë tre periudha apo faza kryesore lidhur me këtë fakt:
Periudha që përfshin vitet 1991-1998, ku fokusi ishte Decentralizimi Politik si dhe disa hapa për
Decentralizimi Administrativ, Periudha e dytë përfshin vitet 1999-2005, ku fokusi u vendos në
Autonominë Vendore, Strategjinë dhe Legjislacionin për Decentralizim Fiskal, e ndërsa në
Periudhën e tretë, që fillon në vitet 2007, dLekëon tendenca për Decentralizim Ekonomik,
SNZHR, FZHR, Iniciativa për ZHR, si dhe Procesi i Decentralizimit Fiskal.
Studimi i situatës për reformë territoriale lindi pikërisht nga nevoja dhe domosdoshmëria për
decentralizim fiskal dhe mundësi të reja më të mëdha për fonde dhe autonomi në qeverisje. Në
këtë kuadër ky proces u zhillua, duke zbatuar reformën administrative-territoriale, duke
organizuar qeverisjen vendore në 61 bashki. Organizimi i ri territorial synon fuqizimin e bashkive
duke rritur kapacitetin e tyre për të ofruar shërbime të një cilësie të lartë për qytetarët dhe duke
rritur eficencën e menaxhimit të burimeve të. Në thelb ky manaxhim i ri territorial synon
përmbushjen e tre objektivave kryesore:
1. Përmirësimi i shërbimeve për qytetarët në nivel vendor. Reforma administrative-
territoriale do të çojë në rritjen e eficencës administrative, profesionale dhe teknike të
qeverisjes vendore për të ofruar shërbime më të mira për qytetarët dhe në mënyrë më

53moderne. Njësitë administrative (ish-komunat) do të vijojnë të ofrojnë shërbimet bazë për
çdo banor të bashkisë së re.
2. Rritja e eficencës dhe mirëqeverisjes në nivel vendor.Reforma administrative-teritoriale do të
çojë në përmirësimin e mirëqeverisjes dhe ofrimit të shërbimeve publike më efiçente nga qeveritë
vendore; mbledhjen më efektive të taksave dhe tarifave nga to; mundësi më të mira për të
promovuar dhe nxitur zhvillimin ekonomik lokal të qëndrueshëm.
3. Fuqizimi i qeverisjes vendore, qytetarëve dhe komuniteteve. Reforma administrative-
territoriale do të fuqizojë qeverisjen vendore përmes decentralizimit të më shumë funksioneve
dhe kompetencave dhe alokimit të më shumë fondeve publike. E organizuar në 61 bashki,
qeverisja vendore do të ketë më shumë mundësi për të marrë pjesë në projekte të bashkëpunimit
ndërkombëtar, për të tërhequr më shumë fonde nga BE dhe donatorë të tjerë, për të negociuar me
qeverinë qendrore dhe për bashkëpunim më të gjerë mes bashkive e komunave.
Nga studime lidhur me reformën territoriale, nga Regional Development Programme, përsa i
përket Rajonalizimit, do të duhet të përmbushen apo realizohen tre alternativa kryesore të cilat
lidhen me fuqizimin e rolit ekzistues të qarkut brenda kornizës ligjore aktuale, fuqizim i cili pritet
të arrihet nëpërmjet hartimit dhe koordinimit të një strategjie, e cila do të jetë e monitoruar në
mënyrë të vazhdueshme dhe si rezultat i mbështetjes më të madhe për partneritet. Në një
alternativë të dytë pritet të thellohet decentralzimi në nivel qarku, decentralizm i cili do të lidhet
me rishikime dhe reforma në legjislacion dhe në elementin më të rëndësishëm për ta garantuar
atë, burime të reja financiare. Alternativa e tretë e parashikuar si rezultat i Rajonalizimit është
alternativa e lidhur me elementin gjeografik dhe institucional, pra parashikohet krijimi i rajoneve
më të mëdha se qarku, çka do të thotë se këto rajone do të kenë në dispozicion funksione dhe
burime të reja, të cilat do të garantojnë njëkohësisht edhe alternativat e përmendura më sipër.
Në thelb të këtyre objektivave dhe alternativave qëndron fakti se duke u organizuar në njësi më të
madhe administrative, njësitë e pushtetit vendor do të kenë në dispozicion jo vetëm fonde më të
mëdha për përdorim, por më e rëndësishmja do të kenë mundësinë të hyjnë në marrëdhënie të
drejtpërdrejta, lidhur me fushata ndërkombëtare për tërheqjen e fondeve nga donatorë të huaj,

54duke e bërë në këtë mënyrë më eficiente dhe efektive zhvillimin rajonal, si proces dhe strukturën
për zhvillimin rajonal.
Në kushtet kur njësitë e pushtetit vendor, kanë në dispozicion një kategori të caktuar të ardhurash
tatimore dhe jotatimore, në të cilat përfshihen taksa e pastrimit, taksa të tjera, taksa për billboard,
taksa mbi hapsirën publike, taksa e automjeteve, taksa e transferimit të pasurisë, taksa e ndikimit
në infrastrukturë, taksa e hotelit, taksa mbi ndërtesën, taksa mbi tokën bujqësore, TBV, të ardhura
të tjera jotatimore. Shumë zëra të këtyre të ardhurave ndoshta nuk do të ishin fare të
realizueshme, për njësi të vogla vendore, prandaj bëhet më eficiente shpërndarja e fondeve, totalit
të të ardhurave kur organizimi është në njësi më të madhe. Në këtë mënyrë ka edhe mundësi më
të mëdha për të përfituar njësitë e vogla të cilat kanë nevojë për projekte për investime, por nuk
kanë mundësi nga të ardhurat që realizojnë, si dhe nuk arrijnë të përfitojnë nga fondet që
alokohen dhe vihen në dispozicion nga FZHR.
Në kuadrin e një procesi që lidhet me nevojë për projekte publike, aplikim për projekte nga ana e
bashkive dhe një proces përzgjedhës i cili kalon në nivel qëndroe ishte e rëndësishme të
realizonim një kërkim apo studim real se si ky proces funksionon, duke u nxiur edhe më shumë
nga fakti se një reformë territoriale do të japë impakt më të lartë në FZHR dhe mënyrën e
përzgjedhjes së projekteve. Në kapitullin në vazhdim do të përshkruajmë mbledhjen e të dhënave
dhe përfundimet lidhur me to.
Të dhënat e studimit në administratën publike
Siç u tha më sipër, për të parë realisht se si funksiononte procesi i përzgjedhjes së projekteve për
investime publike, në rang rajonal, duke marrë parasysh legjislacionin, pra që njësitë e pushtetit
vendor realizonin vetëm kërkesat ( bashkëngjitur në dosje më të gjithë dokumentacionin e
kërkuar për çdo thirrje për investime rajonale) dhe vlerësimi bëhej pranë sekretariateve të
ministrive të linjës, vendosëm që në ndihmë të studimit tonë dhe për të ofruar një qasje reale mbi
metodën e operimit për përzgjedhjen e këtyre projekteve të realizonim një anketë, pranë
sekretariateve të ministrive, anketë e cila konsistonte në thelb të saj në përzgjedhjen e faktorëve
që konsiderohet të jenë faktorë kyç në përzgjedhjen e projektit dhe suksesin e tij, si dhe në
përcaktimin e metodën që përdoret për përzgjedhjen e projekteve që vijnë nga FZHR.

55Anketimi pranë ministrive dhe FSHZH rezultoi jo i sukseshëm, pasi vlerësimi në kuadrin e një
studimi sasior që pritej të realizoj nga ky proces anketimi, u shndërrua në një studim cilësor, pra
anketa shërbeu dhe u shndërrua në një pyetësor apo format intervistimi, pasi në strukturat e
ministrive, në bazë të intervistës mbi pyetjet e anketës, u pohua masivisht që ka vetëm një faktor
që konsiderohet të jetë thelbësor dhe primar në procesin e vlerësimit apo përzgjedhjes së
projekteve dhe ky faktor është buxhetimi, pra e rëndësishme është të mos tejkalohet buxheti.
Faktorët e tjerë si qëllimi i projekti apo impakti social nuk merren shumë në konsideratë gjatë
kësaj analize. I vetmi konkluzion ndryshe nga intervistat ishte ai nga përfaqësuesit e FSHZH, të
cilët thanë se vlerësimi i tyre është vlerësim që nuk ka qasje financiare në thelb të tij, pasi për ta e
rëndësishme është ana teknike dhe zbatimi i standardeve të ndërtimit, gjatë realizimit të projektit,
pavarsisht kostos që do të kërkoj zbatimi i standardeve, edhe pse ata pranuan që mundohen të
jenë kosto efektiv në sensin e uljes së humbjevve, si përdorimi efektiv i kohës apo trajtimit të
materiave, makinerive të punimit etj.
Në raport me metodën e përdorur për përzgjedhjen e projekteve për investime në rang rajonal, kjo
metodë lidhet me rankimin dhe pikëzimin e përcaktuar në aneksin e veçantë në ligjin e buxhetit,
por që në thelb është një metodë, e cila mbetet më shumë cilësore në kuadrin se është rezultat i
gjykimit të anëtarëve të grupit të vlerësimit, më shumë sesa një metodë që ka vlerësim sasior apo
probabilitar në të.
E ndërsa në raport me impaktin ekonomi dhe social si një element i rëndësishëm në rastin e
investimeve publike, nga punonjësit e ministrive u tha se kërkohet nga ana e njësive të pushtetit
vendor të realizohen analiza të cilat do të përcaktojnë efektet e këtyre projekteve në rritje
ekonomike dhe në përmirësimin e jetës së qytetarëve, por analiza të tilla përgjithësisht nuk bëhen,
pasi mungojnë të gjithë elementët e nevojshëm për të realizuar këto analiza: burimet financiare
dhe ato njerëzore. Në FSHZH ( si një institucion me këndvështrim më teknik në analizë) u
argumentua se nuk është e nevojshme të bëhen analiza pas realizimit të projekteve nëpër njësitë
vendore, pasi të gjitha projektet, që realizohen janë të domosdoshme, pra hyjnë tek urgjencat për
tu realizuar, prandaj impakti nuk do të jetë tjetër veçse i mirë, edhe pse në këtë mënyrë, pra duke

56mos realizuar analiza të tilla nuk mund të bëjmë dot vlerësime lidhur me projektet që nuk u
përzgjodhën për të parë efektshmërinë dhe suksesshmërinë e tyre.
Përsa i përket efektshmërisë së metodave të përdoruara për përzgjedhjen e projekteve për
investme nga FZHR, nga punonjësit e ministrive përgjithësisht u pranua se kjo metodëështë
ndoshta më e mira pasi ekziston një tabelë thuajse e gatshme, ku anëtarët e komisioneve pranë
ministrive të linjës mjafton të vendosin pikët, edhe pse kriteret për tu vlerësuar kanë nevojë për
rishikim. Por në intervista pati edhe përgjigje se këto metoda nuk janë efektive pasi nuk
përqëndrohen në përcaktimin e qartë të projektit dhe vlerësimin e projekteve duke u mbështetur
në përvoja të kaluara të impaktit të projekteve të realizura, pra mungesa e realizimit të analizave
dhe testeve për impaktin pas realizmit të projekteve dhe përzgjedhja e mbështetur në një
përqindje të latë në gjykim e bëjnë këtë proces një proces që ka nevojë për përmirësim dhe
rishikim.

57PËRFUNDIME
Qëllimi dhe analiza e punimit tonë ishte studimi i përzgjedhjes së projekteve për investime
publike, duke e mbështetur studimin në një rast real dhe praktik, FZHR. Nga praktikat e
shpjeguara në punim, projektet për investime publike, janë të një rëndësie të veçantë për vetë
faktin se ato kanë impakt të rëndësishëm në aspekte të rëndësishme të vendit, duke u nisur në
impaktin e tyre në ekonomi, përmirësimin e jetës së njerëzve, pra impakti social, lidhja me
modelin e qerverisjes, pra impakti politik dhe përpos këtyre në praktikat e përgjithshme botërore
është konstatuar se nëse investimet publike realizohen sipas kritereve dhe metodave të duhhura
ato priren të marrin statusin e veprave me vlerë ndërkombëtare, të cilat shtojnë vlerë jo vetëm në
rang rajonal dhe kombëtar, por edhe ndërkombëtar lidhur me faktorët e mësipërm.
Në përzgjedhjen e projekteve për investime publike, një rëndësi e veçantë që konsiderohet të jetë
edhe faktori që do të udhëheqi suksesin e projektit, është faza e parë e inicimit, fazë e cila lidhet
me analizën dhe studimin e projektit përpara procesit të implementimit. Kjo analizë konsiston në
studimin dhe vlerësimin e disa elemnetëve ku mund të përmendim përshtatshmërinë e projektit
lidhur me impaktin social dhe një vlerësim të detajuar të kostos së projektet, duke vlerësuar në
mënyrë të veçantë parimin kosto-përfitim.
Në praktikat e përgjithshme mbi vlerësimin dhe përzgjedhjen e projekteve për investime publike,
pranohet se metodat më të përdorura janë metodat MCDA, aplikimi i të cilave në përzgjedhje dhe
vlerësim projektesh konsiderohet të jetë jo shumë efektiv, për vetë faktin se këto metoda,
mbështeten mbi një metodë vlerësimi e cila priret të jetë shumë subjektive, pra e mbështetur në
një bazë të lartë mbi opinionin e gjykimit të personave që janë përzgjedhur për vlerësimin e
projektit. Ajo që propozohet dhe po fillon të aplikohet në vlerësim dhe përzgjedhje projektesh
janë ato që konsiderohet të jenë metoda mikse, të cilat kanë një studimin të detajuar të projektit
para vlerësimit në elemente të fizibilitetit dhe kostos dhe personat që realizojnë vlerësim priren të
jenë ekspertë të jashtëm.

58Në vendin tonë mekanizmi që përdoret për realizimin e projekteve rajonale, duke filluar që nga
procesi i parë qëështë aplikimi për këto investime dhe realizimi është Fondi për Zhvillimin e
Rajoneve, një mekanizëm i cili koordinohet nga Komiteti i FZHR, përgjegjës për të cilin është
kryeministria. Ky mekanizëm u krijua në kuadrin e përshtatjes me mekanizmi europian të
zhvillimit rajonal, për të përfituar dhe administruar fonde tëcilat do të kenë një destinacion
specifik, qëështë realizimi i projekteve për investime publike rajonale, mbi baza konkuruese.
Në kuadrin e një ligji të veçantë për FZHR dhe hartimit të një aneksi të veçantë, në ligjin e
projektbuxhetit, FZHR i alokohet një shumë specifike çdo vit, e cila shpërndahet sipas rajoneve
në bazë të dy indikatorë thelbësor, numri i popullsisë dhe hapsira gjeografike. Kjo ishte edhe një
nga arsyet apo shkaqet kryesore që solli reformën territoriale, në thelb të së cilës ishte impkati
ekonomik, pasi baza e shpërndarjes do të jetë më e lartë për fondet.
Në përllogaritjen e indikatorëve të vlerësimit të burimeve të fondeve që shkojnë për FZHR është
vlerësuar se po ndiqen politika që ky zë të rritet në peshën e tij në zërat e buxhetit dhe në një
raport vlerësimi për vitet 2007-2017, në vitin 2015, vlera e alokuar në buxhet për FZHR, në
raport me investimet totale zë peshën më të madhe, përkatësisht 25%. ( Ky vit përkon me nismën
për projektin që u quajt Rilindja Urbane dhe aplikimi i reformës territoriale).
Në analizën reale she praktike të realizuar në institucionet e administratës shtetërore, në të cilën
kishim menduar të realizonim një anketë, e cila lidhej me vlerësimin e disa faktorëve, në bazë të
rëndësisë së tyre në përzgjedhjen e projekteve për investime publike dhe ndikimin e tyre në
suksesin e projektit, pati një ndryshim të analizës. Në institucionet e administratës publike,
përkatësisht në sekretariatete teknike të ministrive të cilat janë edhe mekanizmat përgjegjës për
vlerësimin e projekteve që aplikojnë për përzgjedhje, pati një hetzitim në plotësimin e anketës (
një numër i vogël anketash u plotësuan) dhe në këto kushtë anketa u realizua në formën e
intervistave, për të gjithë elementët përbërës të saj. Nga përgjigjet e intervistave , në një përqindje
thuajse 98 % u pranua se i vetmi kriter që merret parasysh në përzgjedhjen e projekteve është
buxhetimi, pra e rëndësishme është që të mos tejkalohet buxheti i planifikuar dhe zërat e tjerë do
të kenë një peshë të pandikueshme në vlerësim. Në FSHZH, si një institucion përgjithësisht me
impakt teknik në vlerësim kriteri që konsiderohej të ishte primar ishte cilësia e projektit plan, pra

59duhet të zbatoheshin të gjitha standardet e ndërtimit, e ndërsa në Komitetin e FZHR, rëndësia në
përzgjedhje ( pasi shkonin vlerësimiët nga ministritë e linjës) ishte faktori politik, pra projekti
duhet të përmbushte kushtet e nismës dhe reformës së politikbërjes.
Në një kuadër më të përgjithshëm mund të themi se strukturimi për zhvillim rajonal, është duke u
aplikuar, por ai ka nevojë përmirësimi në disa faktorë, duke filluar me organizimin, pasi në
sekretariatet pranë ministrive të linjës, mund të marrësh shumë pak informacion lidhur me këtë
mekanizëm dhe procesin e vlerësimit të tij, tabela e indikatorëve për vlerësim tashmë në kuadrin
e reformës territoriale është e nevojshme të ristrukturohet pasi impakti në aplikim ose ndryshe
qëllimi i projektit duhet të jetë kriter edhe më i vlerësuar si dhe në kuadrin e vlerësimit të kostos
së projekteve dhe analizave pas përfundimit të projekteve, pasi këta janë tregues, që sjellin
zhvillim, përmirësim të procesit dhe rritje të eficensës në vazhdim, duke i marë projekte të tilla që
kanë një analizë fizibiliteti para përzgjedhjes, një studim dhe analizë të dejatuar të kostos, një
metodë vlerësimi në një kombinim të dy faktorëve të parë me një gjykim vlerësuesish të jashtëm
dhe të pavaruar, si dhe studime të perforimit dhe impakteve të projektit pas implementit.
Mungesa të këtyre fazave sjellin atë që në kontabilitetin manaxherial, njihet si dështimi i
projekteve publike.

60REFERENCA
Appropriate Project Characteristics for Public . (1995, July). Retrieved 2017, from Colorado.edu:
http://www.colorado.edu/engineering/civil/Design-Build/papers/appropriate/
Economist Intelligent Unit . (2012, may 01). Retrieved 2017, from Slide share:
https://www.slideshare.net/Management-Thinking/creating-value-in-the-public-sector-intelligent-
project-selection-in-the-us-federal-government
Investimet publike nw vite . (2016). Retrieved 2017, from Spending Data Albania:
www.spending.data.al
Fondi Shqiptar i Zhvillimit . (2017). Retrieved 2017, from Albanian DVF:

Home FSHZH

International Journal Of Project Management . (2017, February 2). Retrieved 2017, from Science
Direck: http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S026378630600072X
D.Shutina, A. R. (2013). Reforma Administrativo Territoriale dhe Qeverisja nw shumw
nivele. Tiranw: Co-PLAN.
Financave, M. e. (2016). Buxheti . Retrieved 2017, from Ministria e Financave:
www.financa.gov.al
Natural Resources Leadership Innstitute . (n.d.). Retrieved 2017, from Ncsu Projects:
https://www.slideshare.net/Management-Thinking/creating-value-in-the-public-sector-intelligent-
project-selection-in-the-us-federal-government
W.Wirick, D. (2009). Managing Project Cost. In D. W.Wirick, Publik Sector Project
Management Meeting the Challenges and Achieving Results (pp. 121-141). Canada: John Wiley
& Sons, Inc., Hoboken, New Jersey.

61ANEKS
Anketë
Kjo anketë është ideuar për të marrë informacion lidhur me procesin e përzgjedhjes dhe
vlerësimit të projekteve për investime publike rajonale, në vendin tonë, nga Fondi i Zhvillimit të
Rajoneve. Rezultatet e mbledhura nga ky proces anketimi do të përdoren vetëm në qëllim dhe
funksion të këtij punimi dhe do të ruhen konfidenciale në çdo rast.
SEKSIONI I : Informacione të përgjithshme
1.Institucioni : __________________________________________
2.Pozicioni juaj brenda institucionit: _________________________________________
3.Formimi juaj arsimor: (ju lutem specifikoni llojin e
diplomës)__________________________________
SEKSIONI II : Informacione të përgjithshme lidhur me projekte të Fondit të Zhvillimeve
të
Rajoneve (FZHR)
Ju lutem, rrethoni përgjigjen më të përshtatshme:
P1. Sa projekte të FZHR vleresoni mesatarisht gjatë një viti?
a) 0-5
b) 6-15
c) 16-30

62d) mbi 30 _________________
P2. Në çfarë profili janë kryesisht projektet që aplikojnë në institucionin tuaj?
a)Rrugë brenda qytetit
b)Sheshe
c)Fasada
d)Ujësjellës Kanalizime
e)Shkolla
f)Çerdhe
g)Rruge interurbane
h)Tjetër _____________________________________
P3. Sa është numri i punonjësve që angazhohen në procesin e vleresimit?
a)1-3
b)4-6
c)mbi 7
P4. Në çfarë konsiston specifikisht vlerësimi i projekteve qe kryen institucioni juaj?
_________________________________________________________________
P5. Ç’farë metode përdorni në institucionin tuaj për vlerësimin e projekteve?

63 _________________________________________________________________
P6. Sa efektive e vlerësoni metodën që përdor institucioni juaj për vlerësimin e projekteve?
a)shumë
b)pak
c)aspak
SEKSIONI III: Informacione mbi karakteristikat e projekteve për vlerësim
P7. Vlerësoni rëndësinë e faktorëve të renditur të projekteve, bazuar në atë që konsideroni
karakteristikë kritike për përzgjedhjen e projektit. Nëse mendoni se ka faktorë të tjerë të cilët
konsiderohet të jenë kritikë, ju lutem specifikojeni si më poshtë.
KarakteristikatVlerësimi
Rëndësia e karakteristikës si kritike
1- Jo e rëndësishme – 5- Shumë e rëndësishme
a Përcaktimi i qartë i qëllimit 1 2 3 4 5
b Të kuptuarit e përbashkët të qëllimit 1 2 3 4 5
c Sofistikimi i drejtuesve 1 2 3 4 5
d Stafi i duhur në drejtimin e projektit 1 2 3 4 5
e Buxheti i përcaktuar 1 2 3 4 5

64fData e përcaktuar për përfundimin e
projektit1 2 3 4 5
g Aftësia e zbatuesve 1 2 3 4 5
h Shmangia e rriskut 1 2 3 4 5
iSpecifikimi i standardeve të
dizenjimit të projektit1 2 3 4 5
j Teknologjia 1 2 3 4 5
k Lloji i kontratës 1 2 3 4 5
l Madhësia e projektit 1 2 3 4 5
m Gjendja aktuale e tregut 1 2 3 4 5
n Mundësi alternative financimi 1 2 3 4 5
nj ___________________________ 1 2 3 4 5
P8. Ju lutem, vlerësoni faktorët e mëposhtëm të projektit, sipas peshës së tyre për tu konsideruar
si faktorë suksesi , duke vlerësuar faktorin si faktor suksesi (P8-A) dhe efektivitetin aktual të tyre
në institucionin tuaj (P8-B). Nëse mendoni se mungon diçka, ju lutem specifikojeni më poshtë:

65 Përshkrimi i faktorit të suksesitP8-A P8-B
Vlerësimi Efektiviteti aktual
Rëndësia e faktorit të
suksesitEfektiviteti aktual në
institucionin tuaj
1- Jo e rëndësishme – 5-
Shumë e rëndësishme1- Jo e rëndësishme – 5-
Shumë e rëndësishme
a Buxhetimi 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
bPërshtatshmëria me pritshmëritë e
përdoruesve1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
c Afati i realizimit 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
dPërmbushja e specifikimeve të
projektit1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
e Cilësia e lartë e stafit të punës 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
fMinimizimi i agravimeve gjatë
ndërtimit1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
g _________________________ 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
P9. Ju lutem, vlerësoni faktorët e mëposhtëm, si faktor përzgjedhës të një projekti, duke
vlerësuar faktorin si faktor përzgjedhës (P9-A) dhe efektivitetin aktual të tyre në institucionin
tuaj (P9-B). Nëse mendoni se mungon diçka, ju lutem specifikojeni më poshtë:

66 Përshkrimi i faktorit përzgjedhësP9-A P9-B
Vlerësimi Efektiviteti aktual
Rëndësia e faktorit
përzgjedhësEfektiviteti aktual në
institucionin tuaj
1- Jo e rëndësishme – 5-
Shumë e rëndësishme1- Jo e rëndësishme – 5-
Shumë e rëndësishme
a Kohëzgjatja e shkurtër 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
b Kostot e përllogaritura 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
c Reduktimi i kostove 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
d Mundësi për inovacion në ndërtim 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
e Ulja e kërkesave shtesë 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
f Përcaktimi i afatit 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
g Kompleksiteti i projektit 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
h ______________________________ 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5
FALEMINDERIT PËR KOHËN TUAJ!

67Tabelat
Vitet IP Rritja %
2007 57.040 1
2008 93.783 64%
2009 95.881 2%
2010 67.492 -30%
2011 70.679 5%
2012 61.655 -13%
2013 65.477 6%
2014 60.749 -7%
2015 61.622 1%
2016 59.300 -4%
2017 74.400 25%
Tabela1: Ecuria e Investimeve Publike në vite Burimi : Ministria e Financave
VitiIPShpenzime
t totaleIP/SHPENZIME
T TOTALE
2007 57.040 305.027 19%
2008 93.783 354.762 26%
2009 95.881 401.512 24%
2010 67.492 371.768 18%
2011 70.679 317.539 22%
2012 61.655 396.922 16%
2013 65.477 409.408 16%
2014 60.749 438.820 14%
2015 61.622 456.437 14%
2016 59.300 450.224 13%
2017 74.400 467.599 16%
Tabela 2: Investimet Publike në raport me shpenzimet totale
Burimi: Ministria e Financave
VitiIP TE FZHR
(GRANTI
KONKURUES
)IPIP te
FZHR/I
P Totale

682007 2700 57.040 5%
2008 15.772 93.783 17%
2009 6.313 95.881 7%
2010 6.310 67.492 9%
2011 2.900 70.679 4%
2012 2.300 61.655 4%
2013 4.000 65.477 6%
2014 7.120 60.749 12%
2015 14.979 61.622 24%
2016 9.000 59.300 15%
2017 074.400 0
Tabela 3: Investimet Publike të FZHR në raport me IP totale
Burimi: Ministria e Financave
ViteTransferta e
pakushtezua
rIP TE FZHR
(GRANTI
KONKURUES
)IP te
FZHR/Transfert
a e pakushtezuar
2007 13.675 2700 20%
2008 16.064 15.772 98%
2009 17.280 6.313 37%
2010 14.916 6.310 42%
2011 14.014 2.900 21%
2012 13.876 2.300 17%
2013 12.153 4.000 33%
2014 13.306 7.120 54%
2015 12.335 14.979 121%
2016 13.000 9.000 69%
2017 13.635 0 0%
Tabela 4: IP të FZHR në raport me Transfertën e pakushtëzuar
Burimi: Ministria e Financave