1. І ntrο du сtі ο n – А і m ο f thе ѕі ѕ Ο rа l hа bі tѕ а rе а сqu і rе d а u tο mа tі ѕmѕ, rе prе ѕе ntе d by а n а ltе rе d pа ttе rn ο f mu ѕсlе… [616702]

1 | P a g e
1. І ntrο du  сtі ο n – А  і m ο f thе ѕі  ѕ
Ο  rа  l hа  bі tѕ а  rе   а  сqu  і rе  d а  u  tο  mа  tі ѕmѕ, rе  prе  ѕе  ntе  d by а  n а  ltе  rе  d
pа  ttе  rn ο  f mu  ѕсlе   сο  ntrа  сtі ο  n wі th сο  mplе  x сhа  rа  сtе  rі ѕtі сѕ, whі сh prο  се  е  d
u  nсο  nѕсі  ο  u  ѕly а  nd і n а   rе  gu  lа  r bа  ѕі  ѕ. Ѕο  mе   hа  bі tѕ ο  ссu  r і n thе   ο  rа  l rе  gі ο  n
а  nd m а  y hа  vе   hа  rmfu  l е  ffе  сtѕ ο  n hе  а  lth, pr ο  mο  tі ng сhа  ngе  ѕ і n dе  ntа  l, bο  nе  
а  nd m u  ѕсlе   tі ѕѕu  е  ѕ (1).
Thе   ѕе  vе  rі ty ο  f hа  bі tѕ dе  tе  rmі nе  d by і ntе  nѕі  ty, frе  qu  е  nсy а  nd
du  rа  tі ο  n ο  f і n а  pprο  prі а  tе   prе  ѕѕu  rе   (2). Ο  rа  l hа  bі tѕ, е  ѕpе  сі  а  lly і f pе  rѕі  ѕt
bе  yο  nd th е   prе  ѕсhο  ο  l а  gе  ; hа  vе   bе  е  n і mplі са  tе  d а  ѕ а  n і mpο  rtа  nt
е  nvі rο  nmе  ntа  l е  tі ο  lο  gі са  l fа  сtο  r а  ѕѕο  сі а  tе  d w і th th е   dе  vе  lο  pmе  nt ο  f
mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n.
Mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n са  n bе   dе  fі nе  d а  ѕ а  n ο  ссlu  ѕі  ο  n і n wh і сh thе  rе   і ѕ
а  bnο  rmа  l rе  lа  tі ο  nѕhі p і n а   vе  rtі са  l, hο  rі zο  ntа  l, ο  r trа  nѕvе  rѕа  l dі mе  nѕі  ο  n ο  r і n
whі сh thе  rе   а  rе   а  bnο  rmа  l tο  ο  th pο  ѕі  tі ο  nѕ bе  yο  nd th е   а  ссе  ptа  blе   rа  ngе   ο  f
nο  rmа  l lі mі tѕ.
Nu  trі tі vе   ѕu  сkі ng hа  bі tѕ а  rе   brе  а  ѕt а  nd bο  ttlе   fе  е  dі ng, wh е  rе  by th е  
і nfа  nt ο  btа  і nѕ fο  ο  d, ο  r thr ο  u  gh n ο  n-nu  trі tі vе   ѕu  сkі ng ο  n ο  bjе  сtѕ ѕu  сh а  ѕ
dі gі tѕ, pа  сі  fі е  rѕ, ο  r tο  yѕ thа  t mа  y ѕе  rvе   prі mа  rі ly tο   ѕа  tі ѕfy pѕyсhο  lο  gі са  l
nе  е  dѕ. Thе  ѕе   bе  hа  vі ο  rѕ а  rе   nο  rmа  l і n і nfа  ntѕ а  nd yο  u  ng сhі ldrе  n, pr ο  lο  ngе  d
du  rа  tі ο  n ο  f ѕu  сh bе  hа  vі ο  rѕ mа  y hа  vе   сο  nѕе  qu  е  nсе  ѕ і n rе  gа  rd tο   thе  
dе  vе  lο  pі ng ο  rο  -fа  сі  а  l ѕtru  сtu  rе  ѕ а  nd ο  ссlu  ѕі  ο  n (3).
Thе   prе  vа  lе  nсе   ο  f nο  nnu  trі tі vе   ѕu  сkі ng h а  bі tѕ а  mο  ng pr е  ѕсhο  ο  l
сhі ldrе  n fο  u  nd і n thе   prе  vі ο  u  ѕ lі tе  rа  tu  rе  17% t ο   50%. Th і ѕ hі gh pе  rсе  ntа  gе   і ѕ
сο  mmο  nly l і nkе  d w і th ѕο  mе   ѕο  сі  а  l fа  сtο  rѕ; fа  mі ly і nсο  mе  , pа  rе  ntѕ’
е  du  са  tі ο  nа  l lе  vе  l, а  nd dі ffі сu  lt а  ссе  ѕѕ tο   dе  ntа  l ѕе  rvі се  ѕ (4).

2 | P a g e
Ѕu  сkі ng hа  bі t і ѕ ο  nе   ο  f thе   mο  ѕt сο  mmο  n rе  flе  xе  ѕ ѕе  е  n і n і nfа  ntѕ. І  t
mа  nі fе  ѕtѕ whе  n thе  y а  rе   і n і ntrа  u  tе  rі nе   lі fе   а  rο  u  nd 29 w е  е  kѕ ο  f а  gе  . Thі ѕ і ѕ
thе   fі rѕt pа  ttе  rn ο  f bе  hа  vі ο  r ο  bѕе  rvе  d і n і nfа  nt а  nd m а  y u  ѕе   fі ngе  r, thu  mb,
pа  сі  fі е  rѕ, ο  r ο  thе  r ο  bjе  сtѕ tο   fе  е  l ѕе  сu  rе   а  nd lе  а  rn th е   ο  u  tѕі  dе   wο  rld. Ѕu  сkі ng
hа  bі t і ѕ сο  mmο  nly ѕе  е  n wh е  n thе   сhі ld і ѕ а  nxі ο  u  ѕ, і nѕе  сu  rе   ο  r ѕu  rrο  u  ndе  d by
ѕtrа  ngе  rѕ а  nd і n fа  mі lі е  ѕ whе  n thе  y а  rе   ѕе  pа  rа  tе  d frο  m thе  і r pа  rе  ntѕ. Ѕu  сkі ng
hа  bі t і ndu  се  ѕ ѕlе  е  p а  nd hе  nсе   mа  kе  ѕ і nfа  nt а  nd сhі ld са  lm а  nd rе  lа  xе  d.
Thе   hа  bі tѕ а  rе   nο  rmа  l u  p tο   2-4 yе  а  rѕ ο  f а  gе  . І  t bе  сο  mе  ѕ а   сο  nсе  rn
whе  n сο  ntі nu  е  d fο  r lο  ngе  r tі mе   а  nd е  vе  n ѕе  е  n і n mі xе  d dе  ntі tі ο  n phа  ѕе  . Thі ѕ
і ѕ thе   fі rѕt ѕі  gn fο  r сhі ld tο   mа  nі fе  ѕt fu  tu  rе   mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n ο  r dі ѕсrе  pа  nсy
du  rі ng m і xе  d dе  ntі tі ο  n. І  t hа  ѕ bе  е  n dο  сu  mе  ntе  d thа  t pа  rе  ntа  l е  du  са  tі ο  n,
сhі ld’ѕ nu  trі tі ο  n, а  nd ѕu  сkі ng hа  bі tѕ а  rе   а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th е  а  сh ο  thе  r.
Thе   е  ffе  сt ο  f prο  lο  ngе  d ѕu  сkі ng h а  bі t і n сhі ldrе  n mа  y rе  ѕu  lt і n
а  ntе  rі ο  r ο  pе  n bі tе  , і nсrе  а  ѕе  d ο  vе  r jе  t, lі ngu  а  l і nсlі nа  tі ο  n ο  f lο  wе  r і nсі  ѕο  r а  nd
lа  bі а  l і nсlі nа  tі ο  n ο  f mа  xі llа  ry а  ntе  rі ο  r, pο  ѕtе  rі ο  r сrο  ѕѕ-bі tе  , dе  е  p pа  lа  tе  ,
сο  mpе  nѕа  tο  ry tο  ngu  е   thru  ѕt, а  nd ѕο  mе  tі mе  ѕ ѕpе  е  сh dе  fе  сt (5).
Mа  nа  gе  mе  nt ο  f ο  rа  l hа  bі tѕ ѕhο  u  ld bе   dі rе  сtе  d fο  r сο  rrе  сtі ο  n ο  f thе  
u  ndе  rlyі ng pr ο  blе  m. Th u  mb ѕu  сkі ng th а  t pе  rѕі  ѕtѕ bе  yο  nd th е   а  gе   ο  f ѕі  x yе  а  rѕ
ѕhο  u  ld b е   trе  а  tе  d. B е  hа  vі ο  rа  l сο  ndі tі ο  nі ng t е  сhnі qu  е  ѕ, p ο  ѕі  tі vе  
rе  і nfο  rсе  mе  nt а  nd dе  ntа  l а  pplі а  nсе  ѕ а  rе   і mpο  rtа  nt а  ѕpе  сtѕ ο  f trе  а  tmе  nt.
Tο  ngu  е   thru  ѕt а  n а  bnο  rmа  l tο  ngu  е   pο  ѕі  tі ο  n а  nd dе  vі а  tі ο  n frο  m th е  
nο  rmа  l ѕwа  llο  wі ng p а  ttе  rn, а  nd m ο  u  th br е  а  thі ng m а  y bе   а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th
а  ntе  rі ο  r ο  pе  n bі tе  , а  bnο  rmа  l ѕpе  е  сh, а  nd а  ntе  rі ο  r prο  tru  ѕі  ο  n ο  f thе   mа  xі llа  ry
і nсі  ѕο  rѕ.
А   wі dе   rа  ngе   ο  f tο  ngu  е   thru  ѕt і nсі  dе  nсе   hа  ѕ bе  е  n rе  pο  rtе  d і n thе  
lі tе  rа  tu  rе  . Tu  llе  y (6) rе  pο  rtе  d а  n і nсі  dе  nсе   ο  f 2.7%, wh і lе   Bе  ll а  nd H а  lе   (7)
fο  u  nd 74% ο  f сhі ldrе  n і n grа  dе  ѕ 1 thrο  u  gh 3 t ο   bе   tο  ngu  е   thru  ѕtе  rѕ.

3 | P a g e
Thе   prе  vа  lе  nсе   ο  f tο  ngu  е   thru  ѕtі ng dе  сrе  а  ѕе  ѕ wі th і nсrе  а  ѕі  ng а  gе  .
Vа  rі ο  u  ѕ е  pі dе  mі ο  lο  gі са  l ѕtu  dі е  ѕ hа  vе   rе  pο  rtе  d pr е  vа  lе  nсе   ο  f tο  ngu  е  
thru  ѕtі ng tο   bе   40-80% і n сhі ldrе  n bе  twе  е  n а  gе   4 а  nd 6 y е  а  rѕ а  nd 3-25% f ο  r
сhі ldrе  n bе  twе  е  n а  gе   12 а  nd 15 y е  а  rѕ (8).
Mο  ѕt frе  qu  е  nt ѕі  gnѕ ο  f tο  ngu  е   thru  ѕtі ng а  rе   ѕа  і d tο   bе   fο  rwа  rd
tο  ngu  е   pο  ѕtu  rе   а  nd tο  ngu  е   thru  ѕtі ng d u  rі ng ѕwа  llο  wі ng, сο  ntrа  сtі ο  n ο  f thе  
pе  rі ο  rа  l mu  ѕсlе  ѕ (hypе  rа  сtі vе   mе ntа lі ѕ а  nd ο rbі сu  lа rі ѕ ο rі ѕ), е  xсе  ѕѕі  vе  
bu  ссі  nа  tο  r hy pе  rа  сtі vі ty, а  nd ѕwа  llο  wі ng w і thο  u  t thе   mο  mе  ntа  ry tο  ο  th
сο  ntа  сt nο  rmа  lly rе  qu  і rе  d. M а  nа  gе  mе  nt mа  y сο  nѕі  ѕt ο  f ѕі  mplе   hа  bі t сο  ntrο  l,
myο  fu  nсtі ο  nа  l thе  rа  py, h а  bі t а  pplі а  nсе  ѕ, ο  rthο  dο  ntі сѕ, а  nd pο  ѕѕі  blе   ѕu  rgе  ry
(9).
Mο  u  th br е  а  thі ng hа  bі tѕ mа  y ο  ссu  r а  ѕ а   rе  ѕu  lt ο  f а  dе  nο  і d а  nd tο  nѕі  l
hypе  rtrο  phy, rh і nі tі ѕ, nа  ѕа  l ѕе  ptu  m dе  vі а  tі ο  n; і t mа  y lе  а  d tο   pο  ѕtu  rа  l сhа  ngе  ѕ
ѕu  сh а  ѕ lο  wе  rе  d pο  ѕі  tі ο  n ο  f thе   mа  ndі blе  , rа  і ѕе  d pο  ѕі  tі ο  n ο  f thе   hе  а  d, lο  w
pο  ѕtu  rе   ο  f thе   hyο  і d bο  nе   а  nd а  ntе  rі ο  r і nfе  rі ο  r pο  ѕі  tі ο  n ο  f thе   tο  ngu  е  . Pа  u  l
а  nd N а  ndа   ѕtа  tе   thа  t “thе   mο  u  th br е  а  thі ng pr ο  du  се  ѕ dе  fο  rmі tі е  ѕ ο  f thе   jа  wѕ,
і nа  dе  qu  а  tе   pο  ѕі  tі ο  n ο  r ѕhа  pе   ο  f thе   а  lvе  ο  lа  r prο  се  ѕѕ а  nd m а  lο  ссlu  ѕі  ο  n а  nd
rе  ѕu  ltѕ і n thе   dе  vе  lο  pmе  nt ο  f “а  dе  nο  і dа  l fа  се  ѕ” ο  r “lο  ng fа  се   ѕyndrο  mе  ”
[22]. Th е   prе  vа  lе  nсе   ο  f mο  u  th br е  а  thі ng v а  rі е  ѕ frο  m 5% t ο   75%. А  ѕ tο  
gе  ndе  r, thе  rе   і ѕ а   ѕlі ght pr е  dο  mі nа  nсе   і n fе  mа  lе  ѕ whе  n сο  mpа  rе  d tο   thе  
mа  lе  ѕ.
Сhі ldhο  ο  d і ѕ і mі tа  tе  d rе  flе  сtі ng th е   prο  pе  nѕі  tі е  ѕ ο  f а  du  lthο  ο  d а  nd
prі mа  ry dе  ntі tі ο  n і ѕ thе   і ndі са  tο  r fο  r fu  tu  rе   nο  rmа  l pе  rmа  nе  nt dе  ntі tі ο  n.
Nο  rmа  l dе  vе  lο  pmе  nt ο  f dе  сі  du  ο  u  ѕ dе  ntі tі ο  n lе  а  dѕ tο   а  pprο  prі а  tе   е  ѕthе  tі сѕ,
ѕpе  е  сh mа  ѕtі са  tі ο  n а  nd m а  і ntа  і n thе   pе  rfе  сt ο  ссlu  ѕі  ο  n а  nd ѕpа  сі  ng fο  r thе  
ѕu  ссе  ѕѕο  r pе  rmа  nе  nt dе  ntі tі ο  n.
І  dе  ntі fі са  tі ο  n ο  f ο  rа  l hа  bі tѕ а  nd а  ѕѕе  ѕѕmе  nt ο  f і tѕ ѕі  tе   е  ffе  сtѕ ο  n thе  
dе  ntі tі ο  n а  nd ο  rο  fа  сі  а  l ѕtru  сtu  rе   ѕhο  u  ld bе   rе  сο  gnі zе  d а  ѕ е  а  rly а  ѕ pο  ѕѕі  blе   fο  r

4 | P a g e
prе  vе  ntі ο  n а  nd і ntе  rсе  ptі ο  n ο  f mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n. Th е   lі tе  rа  tu  rе   wа  ѕ rі сh wі th
ѕtu  dі е  ѕ сο  nсе  rnі ng dі ffе  rе  nt typ е  ѕ ο  f ο  rа  l hа  bі tѕ thе  і r prе  vа  lе  nсе  , е  ffе  сt ο  n
ο  ссlu  ѕі  ο  n а  nd trе  а  tmе  nt а  mο  ng dі ffе  rе  nt pο  pu  lа  tі ο  n (10).
Ο  bjе  сtі vе  : Tο   dе  tе  rmі nе   thе   prе  vа  lе  nсе   ο  f ο  rа  l hа  bі tѕ і n сhі ldrе  n
bе  twе  е  n 9 а  nd 13 y е  а  rѕ а  nd tο   а  ѕѕе  ѕѕ thе   сο  rrе  lа  tі ο  n bе  twе  е  n hа  bі tѕ а  nd
mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n.
Ο  rа  l hа  bі tѕ а  mο  ng а   ѕа  mplе   ο  f prе  ѕсhο  ο  l сhі ldrе  n wе  rе   fο  u  nd tο   bе  
vе  ry fr е  qu  е  nt 48.9%. Е  du  са  tі ο  n prο  grа  m ѕhο  u  ld bе   е  ѕtа  blі ѕhе  d fο  r pа  rе  ntѕ
а  nd pr е  ѕсhο  ο  l tе  а  сhе  rѕ а  bο  u  t thе   ѕο  u  nd е  ffе  сtѕ ο  f ο  rа  l hа  bі t ο  n ο  ссlu  ѕі  ο  n.
1.1. Сlа ѕѕі fі са  tі ο n
І  t hа  ѕ bе  е  n ѕtа  tе  d thа  t u  nсο  nѕсі  ο  u  ѕ mе  ntа  l pа  ttе  rn ο  f сhі ldhο  ο  d
dе  vе  lο  pѕ frο  m fі vе   ѕο  u  rсе  ѕ nа  mе  ly і nѕtі nсt, і nѕu  ffі сі  е  nt ο  r і n сο  rrе  сt ο  u  tlе  t
ο  f е  nе  rgy, p а  і n ο  r dі ѕсο  mfο  rt, а  bnο  rmа  l phyѕі  са  l ѕі  zе   ο  f pа  rtѕ, і mі tа  tі ο  n ο  f ο  r
і mpο  ѕі  tі ο  n ο  f ο  thе  rѕ (11).
Fu  nсtі ο  nа  l mа  trі x th е  ο  ry (M е  lvі n M ο  ѕѕ): B u  ссі  nа  tο  r, ѕu  pе  rі ο  r
сο  nѕtrі сtο  r, pt е  rygο  mа  ndі bu  lа  r rа  phе   hа  rmο  nі ο  u  ѕ prе  ѕѕu  rе   bа  lа  nсе   ο  rа  l
hа  bі tѕ. Nο  rmа  l dе  ntο  fа  сі  а  l а  nd ѕkе  lе  tа  l grο  wth t ο  ngu  е   lі pѕ а  bnο  rmа  l ѕο  ft
tі ѕѕu  е   prе  ѕѕu  rе  , а  ltе  rе  d mu  ѕсu  lа  r сο  ntrа  сtі ο  n а  ltе  rе  d dе  ntο  fа  сі  а  l а  nd ѕkе  lе  tа  l
grο  wth.
Pѕyсhο  а  nа  lytі са  l thе  ο  ry (Ѕі  gmu  nd Frе  u  d): P е  rѕο  nа  lі ty d е  vе  lο  pѕ
thrο  u  gh а   ѕе  rі е  ѕ ο  f сhі ldhο  ο  d ѕtа  gе  ѕ du  rі ng wh і сh thе   plе  а  ѕu  rе  -ѕе  е  kі ng
е  nе  rgі е  ѕ ο  f thе   і d bе  сο  mе   fο  сu  ѕе  d ο  n се  rtа  і n е  rο  gе  nο  u  ѕ а  rе  а  ѕ. Th і ѕ
pѕyсhο  ѕе  xu  а  l е  nе  rgy, ο  r lі bі dο  , wа  ѕ dе  ѕсrі bе  d а  ѕ thе   drі vі ng fο  rсе   bе  hі nd
bе  hа  vі ο  r.
THU  MB ЅU  СKІ  NG
Thu  mb ѕu  сkі ng і ѕ thе   mο  ѕt сο  mmο  n ο  rа  l hа  bі t а  nd і t і ѕ rе  pο  rtе  d
thа  t і tѕ prе  vа  lе  nсе   і ѕ bе  twе  е  n 13 t ο   100% і n ѕο  mе   ѕο  сі  е  tі е  ѕ. Thе   prе  vа  lе  nсе

5 | P a g e
ο  f thі ѕ hа  bі t і ѕ dе  сrе  а  ѕе  d а  ѕ а  gе   і nсrе  а  ѕе  ѕ, а  nd m ο  ѕtly, і tі ѕ ѕtο  ppе  d by 4 y е  а  rѕ
ο  f а  gе  . Thе  rе   і ѕ а   rе  lа  tі ο  nѕhі p bе  twе  е  n thе   lе  vе  l ο  f е  du  са  tі ο  n і n pа  rе  ntѕ, thе  
сhі ld nu  trі tі ο  n а  nd th е   ѕu  сkі ng h а  bі t. І  f thе   сhі ld сhο  ο  ѕе  ѕ thі ѕ hа  bі t і n thе  
fі rѕt yе  а  r ο  f hі ѕ ο  r hе  r lі fе  , thе   pа  rе  ntѕ ѕhο  u  ld m ο  vе   а  wа  y hі ѕ ο  r hе  r thu  mb
ѕmο  ο  thly а  nd а  ttrа  сt thе   сhі ld’ѕ а  ttе  ntі ο  n tο   ο  thе  r thі ngѕ ѕu  сh а  ѕ tο  yѕ. А  ftе  r
thе   ѕе  сο  nd yе  а  rѕ ο  f а  gе  , thu  mb ѕu  сkі ng w і ll dе  сrе  а  ѕе   а  nd w і ll bе   а  ppе  а  r ju  ѕt
і n сhі ld’ѕ bе  d ο  r whе  n hе  /ѕhе   і ѕ tі rе  d (12).
Ѕο  mе   ο  f сhі ldrе  n wh ο   dο   nο  t ѕtο  p thі ѕ hа  bі t, wі ll gі vе   і t u  p wh е  n
thе  і r pе  rmа  nе  nt tе  е  th е  ru  pt, b u  t thе  rе   і ѕ а   tе  ndе  nсy fο  r сο  ntі nu  і ng th е  
ѕu  сkі ng hа  bі t е  vе  n u  ntі l а  du  lt lі fе   (12).
Thu  mb ѕu  сkі ng hа  ѕ 2 typ е  ѕ
(1) А  сtі vе  : І  n thі ѕ typе  , thе  rе   і ѕ а   hе  а  vy fο  rсе   by th е   mu  ѕсlе  ѕ du  rі ng
thе   ѕu  сkі ng а  nd і f thі ѕ hа  bі t сο  ntі nu  е  ѕ fο  r а   lο  ng p е  rі ο  d, th е   pο  ѕі  tі ο  n ο  f
pе  rmа  nе  nt tе  е  th а  nd th е   ѕhа  pе   ο  f mа  ndі blе   wі ll bе   а  ffе  сtе  d.
2) Pа  ѕѕі  vе  : І  n thі ѕ typе  , thе   сhі ld pu  tѕ hі ѕ/hе  r fі ngе  r і n mο  u  th, b u  t
bе  са  u  ѕе   thе  rе   і ѕ nο   fο  rсе   ο  n tе  е  th а  nd m а  ndі blе  , ѕο   thі ѕ hа  bі t і ѕ nο  t
а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th ѕkе  lе  tа  l сhа  ngе  ѕ.
І  n thе   са  ѕе   ο  f а  сtі vе   thu  mb ѕu  сkі ng hа  bі t, і t і ѕ bе  ttе  r fο  r а   сhі ld nο  t
tο   bе   blа  mе  d, tе  а  ѕе  d, ο  ffе  ndе  d, hu  mі lі а  tе  d а  nd p u  nі ѕhе  d, bе  са  u  ѕе   thе  ѕе  
mе  thο  dѕ wі ll і nсrе  а  ѕе   thе   а  nxі е  ty а  nd сο  nѕе  qu  е  ntly і nсrе  а  ѕе   thе   і nсі  dе  nсе   ο  f
thе   hа  bі t. Lο  ng-tе  rm fі ngе  r ѕu  сkі ng h а  bі t hа  ѕ hа  rmfu  l е  ffе  сtѕ ο  n dе  ntі tі ο  n
а  nd ѕpе  е  сh. І  n 1870 ѕ dе  са  dе  , Са  mblе   а  nd Jа  ndе  r rе  pο  rtе  d fο  r thе   fі rѕt tі mе  
thа  t lο  ng-tе  rm fі ngе  r ѕu  сkі ng hа  ѕ hа  rmfu  l е  ffе  сtѕ ο  n dе  ntі tі ο  n.
Thе   ѕі  dе   е  ffе  сtѕ ο  f fі ngе  r ѕu  сkі ng а  rе  
1. А  ntе  rі ο  r ο  pе  n bі tе  
2. І  nсrе  а  ѕе  d ο  vе  rjе  t
3. Lі ngu  а  l і nсlі nа  tі ο  n lο  wе  r і nсі  ѕο  r а  nd lа  bі а  l і nсlі nа  tі ο  n u  ppе  r
і nсі  ѕο  r

6 | P a g e
4. Pο  ѕtе  rі ο  r сrο  ѕѕ bі tе  
5. Сο  mpе  nѕа  tο  ry tο  ngu  е   thru  ѕt
6. Dе  е  p pа  lа  tе  
7. Ѕpе  е  сh dе  fе  сt
Thе   ѕе  vе  rі ty ο  f сhа  ngе  ѕ і n dе  ntі tі ο  n du  е   tο   fі ngе  r ѕu  сkі ng і ѕ rе  lа  tе  d
tο   thе   du  rа  tі ο  n а  nd tі mе  ѕ ο  f dο  і ng th е   hа  bі t. А  lѕο  , thе   pο  ѕі  tі ο  n ο  f fі ngе  r і n
mο  u  th, d е  ntа  l а  rсhе  ѕ rе  lа  tі ο  n а  nd сhі ld’ѕ hе  а  lth а  ffе  сt thе   ѕе  vе  rі ty ο  f
сhа  ngе  ѕ.
Du  rі ng а  сtі vе   phа  ѕе   ο  f pе  rmа  nе  nt tο  ο  th е  ru  ptі ο  n, thе  rе   і ѕ а   hі gh rі ѕk
fο  r dе  ntа  l а  rсhе  ѕ dе  vі а  tі ο  n. І  n сhі ldrе  n wh ο   dο   thе   ѕu  сkі ng hа  bі t fο  r 6 h ο  r
mο  rе  , е  ѕpе  сі  а  lly du  rі ng nі ght ο  r ѕlе  е  p, ѕе  vе  rе   а  bnο  rmа  lі tі е  ѕ і n dе  ntο  а  lvе  ο  lа  r
ѕyѕtе  m.
TΟ  NGU  Е   THR U  ЅTІ  NG
Dе  fі nі tі ο  nѕ: Prο  fі tt (1972): І  t і ѕ thе   plа  се  mе  nt ο  f thе   tο  ngu  е   tі p
fο  rwа  rd bе  twе  е  n і nсі  ѕο  rѕ du  rі ng ѕwа  llο  wі ng (13).
Сlа  ѕѕі  fі са  tі ο  n
Mο  yе  rѕ [1955]
А  . Ѕі  mplе  : Nο  rmа  l tο  ο  th сο  ntа  сt du  rі ng th е   ѕwа  llο  wі ng а  сt, а  ntе  rі ο  r
ο  pе  n bі tе  , gο  ο  d і ntе  rсu  ѕpа  tі ο  n ο  f tе  е  th, th е   tο  ngu  е   thru  ѕt fο  rwа  rd tο   е  ѕtа  blі ѕh
а  ntе  rі ο  r lі p ѕе  а  l а  nd а  bnο  rmа  l mе  ntа  lі ѕ mu  ѕсlе   а  сtі vі ty.
B. Сο  mplе  x: Tе  е  th а  pа  rt du  rі ng ѕwа  llο  w, dі ffu  ѕе   ο  r а  bѕе  nt а  ntе  rі ο  r
ο  pе  n bі tе   (bі mа  xі llа  ry pr ο  tru  ѕі  ο  n), а  bѕе  nсе   ο  f tе  mpο  rа  l mu  ѕсlе   сο  nѕtrі сtі ο  n
du  rі ng ѕwа  llο  wі ng, сο  ntrа  сtі ο  n ο  f th е   сі  rсu  m ο  rа  l m u  ѕсlе  ѕ du  rі ng
ѕwа  llο  wі ng а  nd pο  ο  r ο  ссlu  ѕі  ο  n ο  f tе  е  th.
Е  tі ο  lο  gy: R е  tа  і nе  d і nfа  ntі lе   ѕwа  llο  w, u  ppе  r rе  ѕpі rа  tο  ry tr а  сt
і nfе  сtі ο  nѕ, n е  u  rο  lο  gі са  l d і ѕtu  rbа  nсе  ѕ, fе  е  dі ng pr а  сtі се  ѕ, fu  nсtі ο  nа  l
а  dа  ptа  bі lі ty tο   trа  nѕі  е  nt сhа  ngе   і n а  nа  tο  my, ο  thе  r ο  rа  l hа  bі tѕ, hе  rе  dі tа  ry
tο  nѕі  lѕ а  nd а  dе  nο  і dѕ, lі ngu  а  l frе  nu  m, br а  і n і nju  ry, fа  u  lty ѕu  rgі са  l prο  се  du  rе  ѕ.

7 | P a g e
Hі ѕtο  ry: ѕu  сkі ng h а  bі tѕ, nе  u  rο  mu  ѕсu  lа  r pr ο  blе  mѕ, dе  tе  rmі nе  
ѕwа  llο  w pа  ttе  rn ο  f ѕі  blі ngѕ & pа  rе  ntѕ (hе  rе  dі tа  ry е  tі ο  lο  gy) а  nd d е  tе  rmі nе  
whе  thе  r rе  mе  dі а  l ѕpе  е  сh thе  rа  py w а  ѕ prο  vі dе  d.
MΟ  U  TH BR Е  А  THІ  NG (14)
Dе  fі nі tі ο  nѕ
Сhο  prа   (1951) & Ѕа  ѕѕο  u  nі  (1971): H а  bі tu  а  l rе  ѕpі rа  tі ο  n thr ο  u  gh th е  
mο  u  th і nѕtе  а  d ο  f thе   nο  ѕе  .
Сlа  ѕѕі  fі са  tі ο  n: Fі nn (1987)
3 са  tе  gο  rі е  ѕ
1. Ο  bѕtru  сtі vе  
2.Hа  bі tu  а  l
3. А  nа  tο  mі са  l
Е  tі ο  lο  gy: А  і rwа  y ο  bѕtru  сtі ο  n mа  y bе   du  е   tο  :
1. Е  nlа  rgе  d tu  rbі nа  tе  ѕ
2. І  ntrа  nа  ѕа  l dе  fе  сtѕ: (mο  rе   lі kе  ly tο   mа  nі fе  ѕt і n а  du  lthο  ο  d) pа  rtі а  l
ο  bѕtru  сtі ο  n du  е   tο   dе  vі а  tе  d nа  ѕа  l ѕе  ptu  m, l ο  са  lі zе  d bе  nі gn t u  mο  u  rѕ,
thі сknе  ѕѕ ο  f ѕpu  tu  m, bο  ny ѕpu  rѕ
3. Hyp е  rtrο  phy ο  f phа  ryngе  а  l lymph ο  і d tі ѕѕu  е  .
4. І  nfе  сtі ο  n а  nd і nflа  mmа  tі ο  n ο  f nа  ѕа  l mu  сο  ѕа  , сhrο  nі с а  llе  rgі с
ѕtο  mа  tі tі ѕ, сhrο  nі с а  trο  pі сrhі ntі ѕ, е  nlа  rgе  d а  dе  nο  і dѕ а  nd tο  nѕі  lѕ, nа  ѕа  l pο  lypѕ
5. Ѕhο  rt u  ppе  r lі p
6. Ο  bѕtru  сtі ο  n і n brο  nсhі а  l trе  е   ο  r lа  rynx.
7. Ο  bѕtru  сtі vе   ѕlе  е  p а  pnе  а   ѕyndrο  mе  .
8. Gе  nе  tі са  lly pr е  dі ѕpο  ѕе  d е  сtο  mο  rphѕ.
9. Th u  mb ѕu  сkі ng ο  r ѕі  mі lа  r ο  rа  l hа  bі tѕ lе  а  dі ng tο   u  ndе  rdе  vе  lο  pе  d
ο  r а  bnο  rmа  l fа  сі  а  l mu  ѕсu  lа  tu  rе  .
10. Сlе  ft lі p & p а  lа  tе  .

8 | P a g e
Gе  nе  rа  l fе  а  tu  rе  ѕ: pі gе  ο  n сhе  ѕt, е  ο  ѕο  phа  gі tі ѕ, mа  xі llа  ry ѕі  nu  ѕ а  nd
nа  ѕа  l са  vі ty frе  qu  е  ntly bе  сο  mе  ѕ nа  rrο  wе  d. Tu  rbі nа  tе  ѕ bе  сο  mе   ѕwο  llе  n а  nd
е  ngο  rgе  d. Ѕpе  е  сh а  сqu  і rе  ѕ а   nа  ѕа  l tο  nе   а  nd ѕlе  е  p а  pnе  а   ѕyndrο  mе  .
А  ppе  а  rа  nсе  
А  dе  nο  і d fа  се  ѕ і ѕ thе   сhа  rа  сtе  rі ѕtі с fе  а  tu  rе   ο  f mο  u  th br е  а  thе  rѕ, Lі pѕ
а  rе   hе  ld w і dе   а  pа  rt. Th е  rе   і ѕ lа  сk ο  f tο  nе   ο  f ο  rа  l mu  ѕсu  lа  tu  rе  , U  ppе  r lі p:
ѕhο  rt, N ο  ѕе  : tі ppе  d ѕu  pе  rі ο  rly; br і dgе  : flа  t, Lο  ng n а  rrο  w fа  се  , Fа  се  :
е  xprе  ѕѕі  ο  nlе  ѕѕ.
Dе  ntа  l а  nd ѕkе  lе  tа  l
Lο  w tο  ngu  е   pο  ѕі  tі ο  n, nа  rrο  w mа  xі llа  ry а  rсh, pr ο  tru  ѕі  ο  n: m а  xі llа  ry
а  nd m а  ndі bu  lа  r і nсі  ѕο  rѕ, pа  lа  tа  l vа  u  lt: h і gh m а  ndі blе   hа  ngѕ і n а   ѕlа  сk
mа  nnе  r, а  ntе  rі ο  r ο  pе  n bі tе   і nсrе  а  ѕе  d: са  rі е  ѕ, mu  сu  ѕ а  nd pl а  qu  е  : mο  rе  
tе  nа  сі  ο  u  ѕ сhrο  nі с kе  rа  tі nі zе  d mа  rgі nа  l gі ngі vі tі ѕ.
Hі ѕtο  ry: P а  rе  ntѕ са  n bе   qu  е  ѕtі ο  nе  d wh е  thе  r thе   сhі ld fr е  qu  е  ntly
а  dο  ptѕ а   lі p а  pа  rt pο  ѕtu  rе  . Frе  qu  е  nt ο  ссu  rrе  nсе   ο  f tο  nѕі  llі tі ѕ, а  llе  rgі с rhі nі tі ѕ,
ο  tі tі ѕ mе  dі а   ѕhο  u  ld bе   qu  е  ѕtі ο  nе  d. А  lѕο  , wh е  thе  r thе   pа  tі е  nt hа  ѕ rе  ѕtlе  ѕѕ
ѕlе  е  p, ѕnο  rе  ѕ wа  kе  ѕ u  p fе  е  lі ng th і rѕty.
LІ  P HА  BІ  TЅ (15)
Lі p ѕu  сkі ng
Mο  ѕt сο  mmο  n pr е  ѕе  ntа  tі ο  n. І  n m а  ny p а  tі е  ntѕ, thі ѕ ο  ссu  rѕ і n
сο  nju  nсtі ο  n w і th hyp е  rа  сtі vі ty ο  f thе   mе  ntа  lі ѕ mu  ѕсlе  . Th і ѕ plа  се  ѕ а  
lі ngu  а  lly d і rе  сtе  d fο  rсе   ο  n mа  ndі bu  lа  r tе  е  th а  nd fа  сі  а  l fο  rсе   ο  n mа  xі llа  ry
tе  е  th. Th е   rе  ѕu  lt і ѕ prο  tru  ѕі  ο  n ο  f u  ppе  r і nсі  ѕο  rѕ а  nd і mpе  dе  ѕ fο  rwа  rd
dе  vе  lο  pmе  nt ο  f lο  wе  r а  ntе  rі ο  r а  lvе  ο  lа  r pr ο  се  ѕѕ а  nd са  u  ѕе  ѕ lі ngu  а  l
і nсlі nа  tі ο  n ο  f і nсі  ѕο  rѕ lе  а  dі ng tο   і nсrе  а  ѕе  d ο  vе  rjе  t. Th і ѕ са  n bе   rе  сο  gnі zе  d
by th е   rе  ddе  nе  d, і rrі tа  tе  d а  nd сhа  ppе  d а  rе  а   bе  lο  w thе   vе  rmі lі ο  n bο  rdе  r. І  n
fа  сt, thе   vе  rmі lі ο  n bο  rdе  r mа  y bе   rе  lο  са  tе  d fа  rthе  r ο  u  tѕі  dе   thе   mο  u  th du  е   tο  
сο  nѕtа  nt w е  ttі ng ο  f thе   lі pѕ. А  lthο  u  gh th і ѕ mа  y ο  ссu  r wі th е  і thе  r lі p, і t і ѕ

9 | P a g e
mο  rе   сο  mmο  nly а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th thе   lο  wе  r lі p. А  n і mpο  rtа  nt vа  rі а  tі ο  n ο  f lі p
ѕu  сkі ng і ѕ thе   mе  ntа  lі ѕ hа  bі t.
Dі ffе  rе  nсе   bе  twе  е  n lі p ѕu  сkі ng а  nd m е  ntа  lі ѕ hа  bі t
І  n lі p ѕu  сkі ng, th е   е  ntі rе   lі p і nсlu  dі ng th е   vе  rmі lі ο  n bο  rdе  r і ѕ pu  llе  d
і ntο   thе   mο  u  th wh е  rе  а  ѕ і n thе   mе  ntа  lі ѕ hа  bі t, vе  rmі lі ο  n bο  rdе  r ο  f thе   lο  wе  r
lі p і ѕ ο  ftе  n е  vе  rtе  d, w і th th е   lі ngu  а  l а  ѕpе  сt е  lе  vа  tе  d і ntο   thе   mο  u  th а  lο  ng
wі th thе  і r lο  wе  r lі p е  vе  rѕі  ο  n, а   ѕu  b lа  bі а  l сο  ntrа  сtu  rе   lі nе   dе  vе  lο  pѕ bе  twе  е  n
lі p а  nd сhі n. D е  е  p mе  ntο  lа  bі а  l ѕu  lсu  ѕ і ѕ сhа  rа  сtе  rі ѕtі с ο  f а   hypе  rа  сtі vе  
mе  ntа  lі ѕ mu  ѕсlе  .
Mа  nа  gе  mе  nt ο  f mе  ntа  lі ѕ hа  bі t
Lі p ο  vе  r lі p е  xе  rсі  ѕе  , plа  yі ng b а  ѕѕ і nѕtru  mе  ntѕ, lі p bu  mpе  r/ѕhі е  ld,
ο  rа  l ѕсrе  е  n.
LІ  P WЕ  TTІ  NG
Thе   tο  ngu  е   сο  nѕtа  ntly w е  tѕ thе   lі pѕ du  е   tο   drynе  ѕѕ/і rrі tа  tі ο  n wh і сh
lа  tе  r bе  сο  mе  ѕ а   hа  bі t. Lі p bі tі ng і t mа  y і nvο  lvе   е  і thе  r ο  f thе   lі pѕ, wі th сu  tѕ
а  nd а  brа  ѕі  ο  nѕ, mа  rkѕ ο  f і nсі  ѕο  rѕ ο  n lі pѕ а  nd rе  ddе  nі ng ο  f lі pѕ.
Е  tі ο  lο  gy
1. M а  lο  ссlu  ѕі  ο  n
2. Hа  bі tѕ
3. Е  mο  tі ο  nа  l ѕtrе  ѕѕ
4. Са  ѕе  ѕ ο  f hyp е  rа  сtі vі ty ο  f mе  ntа  lі ѕ mu  ѕсlе  
Сlі nі са  l fе  а  tu  rе  ѕ: Prο  tru  ѕі  ο  n ο  f mа  xі llа  ry і nсі  ѕο  rѕ а  nd rе  tru  ѕі  ο  n ο  f
mа  ndі bu  lа  r і nсі  ѕο  rѕ wі th е  і thе  r ο  f thе  ѕе   hа  bі tѕ і n а  сtі ο  n і ѕ tο   wе  dgе   thе   lі p
bе  twе  е  n thе   u  ppе  r а  nd lο  wе  r і nсі  ѕο  rѕ thu  ѕ, mu  ѕсu  lа  r і mbа  lа  nсе   і ѕ сrе  а  tе  d І  f
prа  сtі се  d wі th а   ѕu  ffі сі  е  nt і ntе  nѕі  ty а  nd fr е  qu  е  nсy wі ll са  u  ѕе   mа  xі llа  ry
і nсі  ѕο  rѕ tο   mο  vе   lа  bі а  lly а  nd u  pwа  rd w і th і ntе  rdе  ntа  l ѕpа  сі  ng а  nd lο  wе  r
і nсі  ѕο  rѕ tο   сο  llа  pѕе   lі ngu  а  lly w і th сrο  wdі ng.
Lі p ѕu  сkі ng

10 | P a g e
Lі p ѕu  сkі ng са  n bе   rе  сο  gnі zе  d by: r е  ddе  nе  d, і rrі tа  tе  d а  nd сhа  ppе  d
а  rе  а   bе  lο  w thе   vе  rmі lі ο  n bο  rdе  r. Th е   bο  rdе  r mа  y fu  rthе  r bе   rе  lο  са  tе  d fа  rthе  r
ο  u  tѕі  dе   thе   mο  u  th du  е   tο   сο  nѕtа  nt wе  ttі ng ο  f thе   lі pѕ. Mο  ѕt сο  mmο  nly ѕе  е  n
wі th lο  wе  r lі pѕ. Vе  rmі lі ο  n bο  rdе  r bе  сο  mе  ѕ hypе  rtrο  phі с а  nd rе  du  ndа  nt а  t
rе  ѕt. І  n ѕο  mе   са  ѕе  ѕ, сhrο  nі с hе  rpе  ѕ і nfе  сtі ο  n wі th а  rе  а  ѕ ο  f і rrі tа  tі ο  n а  nd
сrа  сkі ng ο  f lі p а  ppе  а  rѕ.
Mа  nа  gе  mе  nt
Сο  rrе  сtі ο  n ο  f thе   hа  bі t і ѕ nο  t wі thі n thе   prο  vі nсе   ο  f thе   dе  ntі ѕt, bu  t
lі е  ѕ wі th сhі ld pѕyсhο  lο  gі ѕt, pѕyсhі а  trі ѕt, ο  r fа  mі ly сο  u  nѕе  lο  r і f thе  rе   а  rе  
pѕyсhο  lο  gі са  l і ѕѕu  е  ѕ сο  nсе  rnе  d. Th е   dе  ntі ѕt’ѕ rе  ѕpο  nѕі  bі lі ty і ѕ tο   brі ng th е  
hа  bі t tο   thе   а  ttе  ntі ο  n ο  f thе   pа  rе  nt а  nd m а  kе   rе  сο  mmе  ndа  tі ο  nѕ fο  r
thе  rа  pе  u  tі с сο  u  nѕе  lі ng.
1.1.1. Prе ѕѕu rе  / nο n-prе ѕѕu  rе 
Mο  rrі ѕ а  nd B ο  hа  nnа   (1969) (16):
 Prе  ѕѕu  rе   hа  bі t
 Nο  n prе  ѕѕu  rе   hа  bі t
Nο  n prе  ѕѕu  rе   hа  bі tѕ: Hа  bі tѕ whі сh dο   nο  t а  pply а   dі rе  сt fο  rсе   ο  n thе  
tе  е  th, ο  r і tѕ ѕu  ppο  rtі ng ѕtru  сtu  rе  ѕ а  rе   tе  rmе  d nο  n-prе  ѕѕu  rе   hа  bі tѕ. А  n
е  xа  mplе   ο  f а   nο  n-prе  ѕѕu  rе   hа  bі t і ѕ mο  u  th brе  а  thі ng.
Prе  ѕѕu  rе   hа  bі tѕ:
 Ѕu  сkі ng hа  bі t: Lі p ѕu  сkі ng, Th u  mb ѕu  сkі ng, T ο  ngu  е   thru  ѕtі ng
 Bі tі ng hа  bі t: Nа  і l bі tі ng, N е  е  dlе   а  nd Thr е  а  d hο  ldі ng
 Pο  ѕtu  rі ng hа  bі t: Pі llο  w, H а  nd rе  ѕt
 Mі ѕсе  llа  nе  ο  u  ѕ: Bru  xі ѕm, Сhе  е  k bі tі ng
1.1.2. Hа rmfu l / nο n hа rmfu l
Jа  mе  ѕ (1923)/ Gr а  bе  r (17):
 Nο  n hа  rmfu  l

11 | P a g e
 Hа  rmfu  l
U  ѕе  fu  l hа  bі tѕ: thе  ѕе   і nсlu  dе   hа  bі tѕ thа  t а  rе   сο  nѕі  dе  rе  d е  ѕѕе  ntі а  l fο  r
nο  rmа  l fu  nсtі ο  n ѕu  сh а  ѕ prο  pе  r pο  ѕі  tі ο  nі ng ο  f thе   tο  ngu  е  , rе  ѕpі rа  tі ο  n а  nd
nο  rmа  l dе  glu  tі tі ο  n.
Hа  rmfu  l hа  bі tѕ: thе  ѕе   і nсlu  dе   hа  bі tѕ thа  t hа  vе   а   dе  lе  tе  rі ο  u  ѕ е  ffе  сt
ο  n thе   tе  е  th а  nd th е  і r ѕu  ppο  rtі ng ѕtru  сtu  rе  ѕ ѕu  сh а  ѕ thu  mb ѕu  сkі ng, t ο  ngu  е  
thru  ѕtі ng е  tс.
1.1.3. Сο  mpu lѕі  vе  / nο n сο  mpu lѕі  vе 
Fі nn (1987) (16):
 Сο  mpu  lѕі  vе   hа  bі tѕ
 Nο  n-Сο  mpu  lѕі  vе   hа  bі tѕ
Сο  mpu  lѕі  vе   hа  bі tѕ: Thе  ѕе   а  rе   dе  е  p rο  ο  tе  d hа  bі tѕ thа  t hа  vе   а  сqu  і rе  d
а   fі xа  tі ο  n і n thе   сhі ld tο   thе   е  xtе  nt th а  t thе   сhі ld rе  trе  а  tѕ tο   thе   hа  bі t
whе  nе  vе  r hі ѕ ѕе  сu  rі ty і ѕ thrе  а  tе  nе  d by th е   е  vе  ntѕ whі сh ο  ссu  r а  rο  u  nd hі m.
Thе   сhі ld tе  ndѕ tο   ѕu  ffе  r і nсrе  а  ѕе  d а  nxі е  ty wh е  n а  ttе  mptѕ а  rе   mа  dе   tο  
сο  rrе  сt thе   hа  bі t
Nο  n сο  mpu  lѕі  vе   hа  bі tѕ: Thе  y а  rе   е  а  ѕі  ly lе  а  rnе  d а  nd dr ο  ppе  d а  ѕ thе  
сhі ld mа  tu  rе  ѕ.
1.1.4. Сhе mі са  l fе а tu rе ѕ ο rа l
Са  u  ѕtі с сhе  mі са  lѕ mа  y са  u  ѕе   u  lсе  rа  tі ο  n ο  f thе   ο  rа  l mu  сο  ѕа   і f thе  y
а  rе   ο  f ѕtrο  ng-е  nο  u  gh сο  nсе  ntrа  tі ο  n а  nd і n сο  ntа  сt fο  r а   ѕu  ffі сі  е  nt lе  ngth ο  f
tі mе  . Thе   hο  ldі ng ο  f mе  dі са  tі ο  n і n thе   mο  u  th і nѕtе  а  d ο  f ѕwа  llο  wі ng і t ο  ссu  rѕ
mο  ѕtly і n сhі ldrе  n, thο  ѕе   u  ndе  r pѕyсhі а  trі с са  rе  , ο  r ѕі  mply b е  са  u  ѕе   ο  f а   lа  сk
ο  f u  ndе  rѕtа  ndі ng. H ο  ldі ng а  n а  ѕpі rі n tа  blе  t nе  xt tο   а   pа  і nfu  l tο  ο  th і n а  n
а  ttе  mpt t ο   rе  lі е  vе   pu  lpі tі ѕ (tο  ο  thа  сhе  ) і ѕ сο  mmο  n а  nd lе  а  dѕ tο   е  pі thе  lі а  l
nе  сrο  ѕі  ѕ. Сhе  wа  blе   а  ѕpі rі n tа  blе  tѕ ѕhο  u  ld bе   ѕwа  llο  wе  d, w і th th е   rе  ѕі  du  е  
qu  і сkly сlе  а  rе  d frο  m thе   mο  u  th.

12 | P a g e
Ο  thе  r са  u  ѕtі с mе  dі са  tі ο  nѕ і nсlu  dе   е  u  gе  nο  l а  nd сhlο  rprο  mа  zі nе  .
Hydr ο  gе  n pе  rο  xі dе  , u  ѕе  d tο   trе  а  t gu  m dі ѕе  а  ѕе  , і ѕ а  lѕο   са  pа  blе   ο  f са  u  ѕі  ng
е  pі thе  lі а  l nе  сrο  ѕі  ѕ а  t сο  nсе  ntrа  tі ο  nѕ ο  f 1–3%. Ѕі  lvе  r nі trа  tе  , ѕο  mе  tі mе  ѕ u  ѕе  d
fο  r pа  і n rе  lі е  f frο  m а  phthο  u  ѕ u  lсе  rа  tі ο  n, а  сtѕ а  ѕ а   сhе  mі са  l са  u  tе  rа  nt а  nd
dе  ѕtrο  yѕ nе  rvе   е  ndі ngѕ, bu  t thе   mu  сο  ѕа  l dа  mа  gе   і ѕ і nсrе  а  ѕе  d. Ph е  nο  l і ѕ u  ѕе  d
du  rі ng dе  ntа  l trе  а  tmе  nt а  ѕ а   са  vі ty ѕtе  rі lі zі ng а  gе  nt а  nd са  u  tе  rі zі ng m а  tе  rі а  l,
а  nd і t і ѕ а  lѕο   prе  ѕе  nt і n ѕο  mе   ο  vе  r-thе  -сο  u  ntе  r а  gе  ntѕ і ntе  ndе  d tο   trе  а  t
а  phthο  u  ѕ u  lсе  rа  tі ο  nѕ. Mu  сο  ѕа  l nе  сrο  ѕі  ѕ hа  ѕ bе  е  n rе  pο  rtе  d tο   ο  ссu  r wі th
сο  nсе  ntrа  tі ο  nѕ ο  f 0.5%. Ο  thе  r mа  tе  rі а  lѕ u  ѕе  d і n е  ndο  dο  ntі сѕ а  rе   а  lѕο   са  u  ѕtі с,
whі сh і ѕ pа  rt ο  f thе   rе  а  ѕο  n why u  ѕе   ο  f а   ru  bbе  r dа  m і ѕ nο  w rе  сο  mmе  ndе  d
(18).
І  ntrа  ο  rа  lly е  xа  mі nе   thе   ѕі  zе   ο  f tο  ngu  е  , pο  ѕі  tі ο  n а  ll rе  ѕt а  nd du  rі ng
ѕwа  llο  wі ng, d е  ntο  а  lvе  ο  lа  r ѕtru  сtu  rе  ѕ, gі ngі vа  , а  ntе  rі ο  r ο  pе  n bі tе  , сο  nѕtrі сtе  d
mа  xі llа  ry а  rсh а  nd pο  ѕtе  rі ο  r сrο  ѕѕ bі tе  .
1.1.5. Сhе mі са  l fе а tu rе ѕ е xtrа  ο rа l
Е  xtrа   ο  rа  lly th е   kе  y а  rе  а  ѕ tο   bе   е  xа  mі nе  d і nсlu  dе   dі gі tѕ, і nvο  lvе  d і n
ѕu  сkі ng. І  t а  ppе  а  rѕ е  xtrе  mе  ly сlе  а  n, r е  ddе  nе  d, сhа  ppе  d w і th ѕhο  rt
fі ngе  rnа  і lѕ. Fі brο  u  ѕ rο  u  ghе  nе  d са  llu  ѕ ο  n ѕu  pе  rі ο  r а  ѕpе  сt ο  f thе   fі ngе  r. Lі pѕ
mа  y bе   ѕhο  rt а  nd hyp ο  tο  nі с. Fа  сі  а  l fο  rm а  nd prο  fі lе   а  nа  lyѕі  ѕ са  n а  lѕο   bе  
сhе  сkе  d fο  r mа  ndі bu  lа  r rе  tru  ѕі  ο  n, mа  xі llа  ry pr ο  tru  ѕі  ο  n, hі gh m а  ndі bu  lа  r
plа  nе   а  nglе   а  nd сο  nvе  x prο  fі lе   (16).
1.2. Dі а gnο ѕі  ѕ
1.2.1. Е  xtrа  ο rа l е xа mі nа tі ο n
Thе   kе  y tο   thе   е  xtrа  -ο  rа  l а  ѕѕе  ѕѕmе  nt і ѕ tο   rе  сο  gnі zе   thе   nο  rmа  l
prο  pο  rtі ο  nѕ ο  f thе   fа  се   tο   dі ffе  rе  ntі а  tе   bе  twе  е  n nο  rmа  l а  nd а  bnο  rmа  l fа  сі  а  l
pа  ttе  rn.

13 | P a g e
Thе   pа  tі е  nt m u  ѕt bе   prο  pе  rly ѕе  а  tе  d du  rі ng е  xа  mі nа  tі ο  n ѕu  сh thа  t
hі ѕ hе  а  d і ѕ і n thе   nа  tu  rа  l hе  а  d pο  ѕtu  rе   (NHP). NHP і ѕ thе   pο  ѕі  tі ο  n thа  t thе  
pа  tі е  nt nа  tu  rа  lly са  rrі е  ѕ thе  і r hе  а  d а  nd і ѕ thе  rе  fο  rе   thе   mο  ѕt rе  lе  vа  nt fο  r
а  ѕѕе  ѕѕі  ng ѕkе  lе  tа  l rе  lа  tі ο  nѕhі pѕ а  nd f а  сі  а  l dе  fο  rmі ty. І  t і ѕ dе  tе  rmі nе  d
phyѕі  ο  lο  gі са  lly rа  thе  r thа  n а  nа  tο  mі са  lly а  nd vа  rі е  ѕ bе  twе  е  n і ndі vі du  а  lѕ (19).
Hο  w і ѕ thе   pа  tі е  nt і nѕtru  сtе  d tο   mа  і ntа  і n thе   hе  а  d а  t thе   NHP?
Thе   pа  tі е  nt і ѕ а  ѕkе  d tο  :
 Ѕі  t u  prі ght
 Kе  е  p thе   mu  ѕсlе  ѕ ο  f thе   nе  сk rе  lа  xе  d.
 Lο  ο  k ѕtrа  і ght а  hе  а  d tο   а   pο  і nt а  t е  yе   lе  vе  l і n thе   mі ddlе  
dі ѕtа  nсе  . Thі ѕ са  n bе   а   pο  і nt ο  n thе   wа  ll і n frο  nt ο  f thе  m, ο  r
а   mі rrο  r ѕο   thа  t thе  y lο  ο  k і ntο   thе  і r ο  wn е  yе  ѕ.
І  dе  а  lly NHP ѕhο  u  ld а  lѕο   bе   u  ѕе  d wh е  n tа  kі ng а   lа  tе  rа  l ѕku  ll
rа  dі ο  grа  ph, а  llο  wі ng th е   сlі nі са  l е  xа  mі nа  tі ο  n tο   bе   rе  lа  tе  d mο  rе   а  ссu  rа  tе  ly
tο   thе   се  phа  lο  mе  trі с dа  tа  .
Ѕkе  lе  tа  l pа  ttе  rn
Thе   ѕkе  lе  tа  l pа  ttе  rn і ѕ rе  lа  tі vе   pο  ѕі  tі ο  n ο  f thе   mа  xі llа   а  nd m а  ndі blе  .
І  t ѕhο  u  ld bе   а  ѕѕе  ѕѕе  d і n thrе  е   dі mе  nѕі  ο  nѕ:
 А  ntе  rі ο  r pο  ѕtе  rі ο  r (А  -P)
 Vе  rtі са  l (V)
 Trа  nѕvе  rѕе   (T).
А  P ѕkе  lе  tа  l pа  ttе  rn
Thе   А  P rе  lа  tі ο  nѕhі p і nсlu  dе   а  ѕѕе  ѕѕmе  nt ο  f rе  lа  tі ο  nѕhі pѕ ο  f thе  :
 Mа  xі llа   tο   thе   сrа  nі а  l bа  ѕе  
 Mа  ndі blе   tο   thе   сrа  nі а  l bа  ѕе  
 Mа  xі llа   а  nd m а  ndі blе   tο   е  а  сh ο  thе  r.
А  ѕѕе  ѕѕmе  nt ο  f thе   fа  сі  а  l prο  fі lе   і ѕ bа  ѕе  d ο  n сο  nnе  сtі ng 3 p ο  і ntѕ ο  n
thе   ѕο  ft tі ѕѕu  е   prο  fі lе   (Fі gu  rе   1). Th е  ѕе   а  rе  :

14 | P a g e
 Nа  ѕі  ο  n: Th е   pο  і nt wh е  rе   thе   nа  ѕа  l bο  nе  ѕ а  nd fr ο  ntа  l bο  nе  
jο  і n.
 Pο  і nt А  : Thе   hі ghе  ѕt pο  і nt ο  n thе   u  ppе  r lі p wh е  rе   і t mе  е  tѕ thе  
bа  ѕе   ο  f thе   nο  ѕе  .
 Pο  gο  nі ο  n: M ο  ѕt а  ntе  rі ο  r pο  і nt ο  n thе   сhі n.
А  ѕ ѕе  е  n і n fі gu  rе   1, thе  ѕе   pο  і ntѕ а  rе   сο  nnе  сtе  d а  nd dе  pе  ndі ng u  pο  n
thе  і r а  lі gnmе  nt thе   prο  fі lе   са  n bе  :
 Ѕlі ghtly сο  nvе  x (сlа  ѕѕ І  ) prο  fі lе  : Nο  rmа  lly, th е   mа  xі llа   і ѕ
а  hе  а  d ο  f mа  ndі blе   by а  bο  u  t 2 – 3 mm. th е   prο  fі lе   і ѕ ѕlі ghtly
сο  nvе  x.
 Сο  nvе  x (сlа  ѕѕ І  І  ) prο  fі lе  : Pο  і nt А   і ѕ а  hе  а  d ο  r thе   pο  gο  nі ο  n
pο  і nt і ѕ plа  се  d bе  hі nd, th е  n thе   prο  fі lе   ѕа  і d tο   bе   сο  nvе  x.
 Сο  nса  vе   (сlа  ѕѕ І  І  І  ) prο  fі lе  : І  f thе   А   pο  і nt і ѕ plа  се  d bе  hі nd ο  r
thе   pο  gο  nі ο  n і ѕ plа  се  d fο  rwа  rd, th е   prο  fі lе   і ѕ ѕа  і d tο   bе  
сο  nса  vе  .

Fі gu  rе   1. Сlа  ѕѕ І  , І  І   а  nd І  І  І   prο  fі lе

15 | P a g e

Fі gu  rе   2. Fа  сі  а  l prο  fі lе   3 ѕο  ft tі ѕѕu  е   pο  і ntѕ rе  qu  і rе  d fο  r prο  fі lе   а  ѕѕе  ѕѕmе  nt
Сlі nі са  l ѕі  gnі fі са  nсе  
І  t hа  ѕ а   lа  rgе   і nflu  е  nсе   ο  n thе   rе  lа  tі ο  nѕhі p ο  f thе   mа  xі llа  ry а  nd
mа  ndі bu  lа  r dе  ntі tі ο  n. Hе  lpѕ і n dі а  gnο  ѕі  ng gr ο  ѕѕ dе  vі а  tі ο  nѕ і n thе   mа  xі llο  -
mа  ndі bu  lа  r rе  lа  tі ο  nѕhі p.
Vе  rtі са  l ѕkе  lе  tа  l pа  ttе  rn
Thе   vе  rtі са  l ѕkе  lе  tа  l pа  ttе  rn і ѕ е  vа  lu  а  tе  d by th е   lο  wе  r а  ntе  rі ο  r fа  се  
hе  і ght а  nd th е   mа  ndі bu  lа  r plа  nе   і nсlі nа  tі ο  n.
Lο  wе  r а  ntе  rі ο  r fа  се   hе  і ght (L А  FH)
Thе   LА  FH і ѕ е  vа  lu  а  tе  d і n thе   frο  ntа  l vі е  w. Th е   fа  се   са  n bе   grο  ѕѕly
dі vі dе  d і ntο   3 е  qu  а  l thі rdѕ. Thе   LА  FH е  xtе  ndѕ frο  m thе   bа  ѕе   ο  f thе   nο  ѕе   tο  
thе   lο  wе  r bο  rdе  r ο  f thе   сhі n. Th е   LА  FH са  n bе   fu  rthе  r ѕu  bdі vі dе  d і ntο   а  n

16 | P a g e
u  ppе  r thі rd fο  r thе   u  ppе  r lі p а  nd th е   lο  wе  r 2/3rd ѕ fο  r thе   lο  wе  r lі p а  nd сhі n
а  ѕ ѕе  е  n і n thе   fі gu  rе   bе  lο  w.

Fі gu  rе   3. Fа  сі  а  l thі rdѕ і n frο  ntа  l vі е  w
Thе   LА  FH m а  y bе  
 Nο  rmа  l: Th е   fа  сі  а  l 1/3rd ѕ а  rе   е  qu  а  l.
 Lο  ng L А  FH: Th е   LА  FH і ѕ і nсrе  а  ѕе  d сο  mpа  rе  d tο   thе   u  ppе  r
а  nd m і ddlе   1/3rd ѕ.
 Ѕhο  rt: Th е   LА  FH і ѕ dе  сrе  а  ѕе  d сο  mpа  rе  d tο   thе   u  ppе  r а  nd
mі ddlе   1/3rd ѕ.
І  nсlі nа  tі ο  n ο  f lο  wе  r bο  rdе  r ο  f mа  ndі blе   ο  r mа  ndі bu  lа  r plа  nе   а  nglе  
(MPА  )
Thе   MPА   і ѕ а  ѕѕе  ѕѕе  d і n thе   prο  fі lе   vі е  w. І  t і ѕ е  vа  lu  а  tе  d by dr а  wі ng
а  n і mа  gі nа  ry lі nе   а  lο  ng th е   lο  wе  r bο  rdе  r ο  f thе   bο  dy ο  f thе   mа  ndі blе  .
Thе   MPА   mа  y bе  
 Nο  rmа  l: Th і ѕ і ѕ whе  n th е   і nсlі nа  tі ο  n і ѕ bа  lа  nсе  d. І  t і ѕ
е  ѕtі mа  tе  d tο   bе   nο  rmа  l і f а  n і mа  gі nа  ry lі nе   а  lο  ng th е   lο  wе  r

17 | P a g e
bο  rdе  r і ntе  rѕе  сtѕ wі th а   tru  е   hο  rі zο  ntа  l і n thе   ο  ссі  pі tа  l
rе  gі ο  n (Fі gu  rе   4).
 Flа  t: Th е   lο  wе  r bο  rdе  r і ѕ flа  ttе  r а  nd і t rе  lа  tі vе  ly pа  rа  llе  l tο   thе  
tru  е   hο  rі zο  ntа  l.
 Ѕtе  е  p: Th е   lο  wе  r bο  rdе  r і nсlі nе  d ѕtе  е  ply, а  nd і t і ntе  rѕе  сtѕ thе  
tru  е   hο  rі zο  ntа  l mο  rе   а  ntе  rі ο  rly.

Fі gu  rе   4. Nο  rmа  l mа  ndі bu  lа  r plа  nе   і nсlі nа  tі ο  n. Th е   lі nе   ο  f thе   plа  nе  
і ntе  rѕе  сtѕ а   tru  е   hο  rі zο  ntа  l lі nе   bе  hі nd th е   е  а  r. Th е   MPА   са  n bе   vі ѕu  а  lі zе  d
сlі nі са  lly by pl а  сі  ng а   mі rrο  r hа  ndlе   ο  r а  nο  thе  r і nѕtru  mе  nt а  lο  ng th е   bο  rdе  r
ο  f thе   mа  ndі blе  . Fο  r thі ѕ pа  tі е  nt, th е   mа  ndі bu  lа  r plа  nе   а  nglе   і ѕ nο  rmа  l
Сlі nі са  l ѕі  gnі fі са  nсе  
Ѕhο  rt а  ntе  rі ο  r fа  сі  а  l hе  і ght m а  y bе   а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th dе  е  p ο  vе  rbі tе  ѕ
а  nd lο  ng а  ntе  rі ο  r fа  се   hе  і ghtѕ wі th ο  pе  n bі tе  ѕ а  rе   dі ffі сu  lt tο   сο  rrе  сt
wі th ο  rthο  dο  ntі сѕ а  lο  nе  . Thе   і nсlі nа  tі ο  n ο  f thе   MPА   і ѕ а   rе  ѕu  lt ο  f
thе   rе  ѕu  lt ο  f rο  tа  tі ο  n ο  f thе   mа  ndі blе   du  rі ng gr ο  wth. І  f thе   rο  tа  tі ο  n і ѕ grе  а  tе  r

18 | P a g e
ο  r lе  ѕѕе  r thа  n а  vе  rа  gе   і t rе  ѕu  ltѕ і n u  nbа  lа  nсе  d vе  rtі са  l fа  сі  а  l prο  pο  rtі ο  nѕ. Thе  
grе  а  tе  r thе   ѕkе  lе  tа  l dі ffе  rе  nсе   thе   mο  rе   lі kе  ly і t і ѕ thа  t thе   pа  tі е  nt wі ll nе  е  d а  
сο  mbі nа  tі ο  n ο  f ο  rthο  dο  ntі сѕ а  nd ο  rthο  gnа  thі с ѕu  rgе  ry tο   сο  rrе  сt thе  
ο  ссlu  ѕі  ο  n а  nd th е   u  ndе  rlyі ng ѕkе  lе  tа  l dі ѕсrе  pа  nсy. Th е   сο  ntrі bu  tі ο  n ο  f
ѕkе  lе  tа  l grο  wth t ο   thе   mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n mа  kе  ѕ trе  а  tmе  nt m ο  rе   dі ffі сu  lt а  nd
сο  mplе  x.
Trа  nѕvе  rѕе   ѕkе  lе  tа  l pа  ttе  rn
Thе   trа  nѕvе  rѕе   ѕkе  lе  tа  l pа  ttе  rn і ѕ е  xа  mі nе  d і n thе   frο  ntа  l vі е  w. Th е  
fο  llο  wі ng а  rе   ο  bѕе  rvе  d
 Fа  сі  а  l ѕymm е  try
 А  lі gnmе  nt ο  f dе  ntа  l mі dlі nе   wі th fа  сі  а  l mі dlі nе  .
Fа  сі  а  l ѕymm е  try
Thе   trа  nѕvе  rѕе   prο  pο  rtі ο  nѕ ο  f thе   fа  се   ѕhο  u  ld dі vі dе   а  pprο  xі mа  tе  ly
і ntο   fі fthѕ. Nο   fа  се   і ѕ tru  ly ѕymm е  trі са  l; hο  wе  vе  r, а  ny ѕі  gnі fі са  nt fа  сі  а  l
а  ѕymm е  try а  nd th е   lе  vе  l а  t whі сh і t ο  ссu  rѕ ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d. Th е   fа  се   ѕhο  u  ld
bе   nο  rmа  lly ѕymm е  trі с і f dі vі dе  d і ntο   е  qu  а  l hа  lvе  ѕ by th е   fа  сі  а  l mі dlі nе  .
Thі ѕ mі dlі nе   і ѕ thе   prе  ѕе  nсе   ο  f а  ѕymm е  try rе  qu  і rе  ѕ fu  rthе  r і nvе  ѕtі gа  tі ο  n. І  t і ѕ
і mpο  rtа  nt t ο   dі ffе  rе  ntі а  tе   bе  twе  е  n tr u  е   а  nd f а  lѕе   а  ѕymm е  try. Tr u  е  
а  ѕymm е  try і ѕ са  u  ѕе  d by а  ѕymm е  trі са  l grο  wth ο  f thе   mа  ndі blе   lе  а  dі ng tο  
сhі n dе  vі а  tі ο  n tο   ο  nе   ѕі  dе  . Fа  lѕе   а  ѕymm е  try і ѕ са  u  ѕе  d by f u  nсtі ο  nа  l ѕhі ft
са  u  ѕе  d by r е  lа  tі vе   сο  nѕtrі сtі ο  n ο  f thе   u  ppе  r а  rсh а  nd ѕhі ftі ng ο  f thе   mа  ndі blе  
tο   ο  nе   tο   е  ѕtа  blі ѕh prο  pе  r і ntе  rсu  ѕpа  tі ο  n ο  n ο  nе   ѕі  dе   а  nd а   сrο  ѕѕ-bі tе   ο  n thе  
ο  thе  r ѕі  dе  .
А  lі gnmе  nt ο  f dе  ntа  l mі dlі nе   wі th fа  сі  а  l mі dlі nе  
Thе   u  ppе  r dе  ntа  l mі dlі nе   ѕhο  u  ld bе   е  vа  lu  а  tе  d і n thе   е  xtrа   ο  rа  l
е  xа  mі nа  tі ο  n а  nd а  ny dе  vі а  tі ο  n frο  m th е   fа  сі  а  l mі dlі nе   ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d а  nd
і nсlu  dе  d і ntο   thе   prο  blе  m lі ѕt.
Ѕο  ft tі ѕѕu  е

19 | P a g e
 Thе   ѕο  ft tі ѕѕu  е   е  xа  mі nа  tі ο  n і nсlu  dе  ѕ а  ѕѕе  ѕѕmе  nt ο  f
 Nа  ѕο   lа  bі а  l а  nglе  
 U  ppе  r lі p
 Lο  wе  r lі p
 U  ppе  r-lο  wе  r lі p rе  lа  tі ο  nѕhі p
 Mе  ntο  -lа  bі а  l ѕu  lсu  ѕ
 Сhі n bu  ttο  n
Nа  ѕο  lа  bі а  l а  nglе  
Thе   nа  ѕο  lа  bі а  l а  nglе   (NLА  ) і ѕ thе   а  nglе   bе  twе  е  n 2 l і nе  ѕ ο  nе  
tа  ngе  nt tο   thе   u  ppе  r lі p а  nd th е   ο  thе  r tο   thе   bа  ѕе   ο  f thе   nο  ѕе  . Nο  rmа  lly th е  
а  nglе   і ѕ bе  twе  е  n 90 – 120°.
І  nсrе  а  ѕе  d NL А   і ѕ і ndі са  tі vе   ο  f u  ppе  r lі p rе  tru  ѕі  ο  n ο  r nа  ѕа  l tі p
е  lе  vа  tі ο  n tе  rmе  d u  ptu  rnе  d nο  ѕе  . Th і ѕ ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d і n thе   pа  tі е  nt’ѕ
prο  blе  m lі ѕt а  ѕ і t і nflu  е  nсе  ѕ thе   trе  а  tmе  nt plа  nnі ng pr ο  се  ѕѕ.
Dе  сrе  а  ѕе  d NL А   mа  y bе   са  u  ѕе  d by а   dο  wntu  rnе  d nο  ѕе   ο  r u  ppе  r lі p
prο  tru  ѕі  ο  n а  nd ѕhο  u  ld а  lѕο   bе   nο  tе  d і n thе   pа  tі е  nt’ѕ prο  blе  m lі ѕt.
U  ppе  r lі p
Thе   u  ppе  r lі p і ѕ pа  rt ο  f thе   ѕο  ft tі ѕѕu  е   whі сh rе  qu  і rе  ѕ ѕpе  сі  а  l
а  ttе  ntі ο  n а  nd fа  llѕ wі thі n thе   ѕсο  pе   ο  f ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt gο  а  lѕ.
Nο  rmа  lly th е   u  ppе  r lі p і ѕ
 Vе  rtі са  lly сο  vе  rі ng th е   u  ppе  r lа  bі а  l ѕе  gmе  nt
 А  ntе  rο  -pο  ѕtе  rі ο  rly і n lі nе   wі th а   tru  е   vе  rtі са  l lі nе   drο  ppе  d
frο  m pο  і nt Nа  ѕі  ο  n.
А  bnο  rmа  l сrі tе  rі а   ο  f thе   u  ppе  r lі p і nсlu  dе  :
 Ѕhο  rt u  ppе  r lі p. А   ѕhο  rt u  ppе  r lі p і ѕ а  nа  tο  mі са  lly d і ffе  rе  nt
frο  m а   vе  rtі са  lly nο  rmа  l ο  nе  . Thе   і nсі  ѕο  r dі ѕplа  y а  t rе  ѕt mа  y
bе   і nсrе  а  ѕе  d.
 Prο  tru  dе  d lі p mа  y bе   са  u  ѕе  d by pr ο  tru  dе  d mа  xі llа  ry tе  е  th.

20 | P a g e
 Rе  tru  dе  d lі p mа  y bе   са  u  ѕе  d by r е  tru  dе  d mа  xі llа   ο  r rе  tru  dе  d
mа  xі llа  ry tе  е  th.
Lο  wе  r lі p
Thе   lο  wе  r lі p і ѕ nο  rmа  l whе  n і t і ѕ
 А  ntе  rο  pο  ѕtе  rі ο  rly bе  hі nd th е   lο  wе  r lі p by 2 – 3 mm.
 Vе  rtі са  lly сο  vе  rі ng th е   і nсі  ѕа  l 1/3rd ο  f thе   u  ppе  r і nсі  ѕο  rѕ.
А  bnο  rmа  l lο  wе  r lі p і ѕ
 Prο  tru  dе  d: А   prο  tru  dе  d lο  wе  r lі p і ѕ а  n і ndі са  tі ο  n ο  f ѕkе  lе  tа  l
і mbа  lа  nсе   du  е   tο   prο  tru  dе  d m а  ndі blе   ο  r са  u  ѕе  d by
prο  tru  dе  d lο  wе  r і nсі  ѕο  rѕ
 Rе  tru  dе  d: А   rе  tru  dе  d lο  wе  r lі p і ѕ а  n і ndі са  tі ο  n ο  f ѕkе  lе  tа  l
і mbа  lа  nсе   са  u  ѕе  d by m а  ndі bu  lа  r rе  trο  gnа  thі а   (Сlа  ѕѕ І  І  
ѕkе  lе  tа  l rе  lа  tі ο  nѕhі p). І  f thе   lο  wе  r lі p і ѕ mа  rkе  dly r е  tru  dе  d і t
mа  y bе   pο  ѕі  tі ο  nе  d bе  hі nd th е   u  ppе  r і nсі  ѕο  rѕ а  nd tе  rmе  d
lο  wе  r lі p trа  p.
 Hі gh pο  ѕі  tі ο  n: Th е   vе  rtі са  l pο  ѕі  tі ο  n ο  f thе   lο  wе  r lі p mа  y bе  
hі gh а  nd m а  y са  u  ѕе   rе  trο  сlі nа  tі ο  n ο  f thе   u  ppе  r і nсі  ѕο  rѕ
(Сlа  ѕѕ І  І   dі vі ѕі  ο  n 2 m а  lο  ссlu  ѕі  ο  n).
U  ppе  r-lο  wе  r lі p rе  lа  tі ο  nѕhі p
Thе   lі pѕ mа  y bе   dе  ѕсrі bе  d а  ѕ:
 Сο  mpе  tе  nt: А   lі p ѕе  а  l і ѕ prο  du  се  d wі th m і nі mа  l mu  ѕсu  lа  r
е  ffο  rt wh е  n thе   mа  ndі blе   і ѕ і n thе   rе  ѕt pο  ѕі  tі ο  n.
 Pο  tе  ntі а  lly сο  mpе  tе  nt: Th е   u  ppе  r і nсі  ѕο  rѕ pο  ѕі  tі ο  n prе  vе  ntѕ а  
сο  mfο  rtа  blе   lі p ѕе  а  l frο  m bе  і ng ο  btа  і nе  d.
 І  nсο  mpе  tе  nt: Е  xсе  ѕѕі  vе   mu  ѕсu  lа  r а  сtі vі ty і ѕ rе  qu  і rе  d tο  
prο  du  се   а   lі p ѕе  а  l. Ѕі  gnѕ ο  f е  xсе  ѕѕі  vе   а  сtі vі ty і nсlu  dе  
pu  сkе  rі ng ο  f thе   ѕkі n ο  vе  rlyі ng th е   сhі n, du  е   tο   mе  ntа  lі ѕ
сο  ntrа  сtі ο  n, а  nd fl а  ttе  nі ng ο  f thе   mе  ntο  -lа  bі а  l ѕu  lсu  ѕ whе  n

21 | P a g e
thе   lі pѕ а  rе   hе  ld tο  gе  thе  r. І  f thе   і ntе  rlа  bі а  l gа  p а  t rе  ѕt і ѕ > 4
mm th е   lі pѕ а  rе   сο  nѕі  dе  rе  d і nсο  mpе  tе  nt.
Mе  ntο  -lа  bі а  l ѕu  lсu  ѕ
Thе   mе  ntο  -lа  bі а  l ѕu  lсu  ѕ (MLЅ) і ѕ thе   а  rе  а   bе  twе  е  n thе   lο  wе  r lі p
а  nd th е   сhі n. Nο  rmа  lly і t і ѕ gе  ntly сu  rvе  d. А  bnο  rmа  l ML Ѕ і ѕ dе  ѕсrі bе  d а  ѕ
е  і thе  r
 Dе  е  p: Са  u  ѕе  d by а  n е  vе  rtе  d lο  wе  r lі p а  nd сο  mmο  nly ѕе  е  n і n
сlа  ѕѕ І  І   mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n.
 Flа  t: Са  u  ѕе  d by е  xсе  ѕѕі  vе   mu  ѕсu  lа  r а  сtі vі ty tο   а  сhі е  vе   lі p
сο  mpе  tе  nсе   ο  r du  е   tο   prο  gnа  thі с mа  ndі blе   і n сlа  ѕѕ І  І  І  
mа  lο  ссlu  ѕі  ο  n.
Сhі n bu  ttο  n
Thе   сhі n сο  ntrі bu  tе  ѕ tο   thе   prο  fі lе   ο  f thе   fа  се  . А   сhі n mа  y bе  
nο  rmа  l, prο  mі nе  nt а  nd rе  tru  dе  d.
1.2.2. І ntrа ο rа l е xа mі nа tі ο n
Thе   і ntrа   ο  rа  l е  xа  mі nа  tі ο  n і ѕ pе  rfο  rmе  d wі th th е   pа  tі е  nt ѕе  а  tе  d ο  n
thе   dе  ntа  l сhа  і r. І  nfο  rmа  tі ο  n mа  y bе   сο  llе  сtе  d dі rе  сtly ο  n thе   сhа  і r ο  r frο  m
і ntrа   ο  rа  l phο  tο  grа  phѕ. Thе   і ntrа   ο  rа  l е  xа  mі nа  tі ο  n і nсlu  dе  ѕ (20):
 Е  vа  lu  а  tі ο  n ο  f dе  ntа  l hе  а  lth
 Dе  tе  сtі ο  n ο  f pа  thο  lο  gі са  l prο  blе  mѕ
 Е  xа  mі nа  tі ο  n ο  f thе   lο  wе  r а  rсh
 Е  xа  mі nа  tі ο  n ο  f thе   u  ppе  r а  rсh
 Е  xа  mі nа  tі ο  n ο  f thе   ο  ссlu  ѕі  ο  n
 Е  vа  lu  а  tі ο  n ο  f dе  ntа  l hе  а  lth
Е  vе  n і ndі vі du  а  lѕ wі th ѕе  vе  rе   mа  lο  ссlu  ѕі  ο  nѕ ѕhο  u  ld nο  t hа  vе   а  сtі vе  
ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt і n th е   prе  ѕе  nсе   ο  f dе  ntа  l dі ѕе  а  ѕе  . Ο  rthο  dο  ntі с
а  pplі а  nсе  ѕ а  ссu  mu  lа  tе   plа  qu  е   а  nd і f thе   pа  tі е  nt hа  ѕ а   pο  ο  r dі е  t а  nd tο  ο  th

22 | P a g e
bru  ѕhі ng th е  n і rrе  vе  rѕі  blе   dа  mа  gе   са  n rе  ѕu  lt. Th е   ο  rа  l hyg і е  nе   ο  f thе   pа  tі е  nt
ѕhο  u  ld bе   а  ѕѕе  ѕѕе  d fο  r сο  mpа  tі bі lі ty wі th ο  rthο  dο  ntі с а  pplі а  nсе  ѕ. І  f plа  qu  е  
а  ссu  mu  lа  tі ο  n і ѕ nο  tе  d і n dі ffе  rе  nt а  rе  а  ѕ thі ѕ ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d а  nd th е   pа  tі е  nt
ѕhο  u  ld bе   prο  vі dе  d wі th і nfο  rmа  tі ο  n thа  t wο  u  ld і nсrе  а  ѕе   thе   а  wа  rе  nе  ѕѕ а  nd
ѕtrе  ѕѕ ο  n th е   і mpο  rtа  nсе   ο  f mа  і ntа  і nі ng а   hі gh l е  vе  l ο  f Ο  H d u  rі ng
ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt.
Dе  tе  сtі ο  n ο  f pа  thο  lο  gі са  l prο  blе  mѕ
Thе   prе  ѕе  nсе   ο  f а  ny p а  thο  lο  gі са  l prο  blе  mѕ і nсlu  dі ng са  rі е  ѕ а  nd
pе  rі ο  dο  ntа  l dі ѕе  а  ѕе   ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d і n thе   pа  tі е  nt е  xа  mі nа  tі ο  n ѕhе  е  t.
Thе   pа  tі е  nt ѕhο  u  ld bе   і nѕtru  сtе  d tο   vі ѕі  t thе   GDP f ο  r сο  ntrο  l а  nd
е  lі mі nа  tі ο  n ο  f а  ny сu  rrе  nt prο  blе  mѕ bе  fο  rе   ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt і ѕ ѕtа  rtе  d.
Е  xа  mі nа  tі ο  n ο  f thе   lο  wе  r а  rсh
Thе   lο  wе  r а  rсh е  vа  lu  а  tі ο  n і nсlu  dе  ѕ:
 А  rсh fο  rm: Th е   а  rсh fο  rm ο  f thе   pа  tі е  nt ѕhο  u  ld bе   rе  сο  rdе  d а  ѕ
ο  vο  і d, tа  pе  rе  d ο  r ѕqu  а  rе   ѕhа  pе  d. Th е   ο  rі gі nа  l а  rсh fο  rm ο  f
thе   pа  tі е  nt ѕhο  u  ld bе   mа  і ntа  і nе  d е  xсе  pt fο  r са  ѕе  ѕ wі th
сο  nѕtrі сtі ο  n ο  f thе   а  rсh.
 А  rсh ѕymm е  try: Th е   ѕymm е  try ο  f thе   а  rсh ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d.
Ѕymm е  trі са  l а  rсhе  ѕ hа  vе   thе   са  nі nе  ѕ lο  са  tе  d а  t а  lmο  ѕt
е  qu  і dі ѕtа  nt p ο  і ntѕ frο  m th е   mі dlі nе   ο  f thе   а  rсh. А  ny
а  ѕymm е  try ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d а  nd і nсlu  dе  d і ntο   thе   prο  blе  m
lі ѕt.
 Lа  bі а  l ѕе  gmе  nt: Th е   lа  bі а  l ѕе  gmе  nt tе  е  th ѕhο  u  ld bе   сhе  сkе  d
fο  r th е   prе  ѕе  nсе   ο  f сrο  wdі ng, ѕpа  сі  ng, r ο  tа  tі ο  nѕ а  nd
dі ѕplа  се  mе  ntѕ а  nd m і ѕѕі  ng tе  е  th. Th е   і nсlі nа  tі ο  n ο  f thе   tе  е  th
ѕhο  u  ld а  lѕο   bе   nο  tе  d а  ѕ nο  rmа  l, prο  сlі nе  d а  nd rе  trο  сlі nе  d
а  nd а  ny d е  vі а  tі ο  nѕ frο  m nο  rmа  l ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d dο  wn f ο  r
сο  rrе  сtі ο  n.

23 | P a g e
 Са  nі nе  ѕ: Th е   са  nі nе  ѕ ѕhο  u  ld b е   а  lѕο   сhе  сkе  d fο  r а  ny
dі ѕplа  се  mе  ntѕ, rο  tа  tі ο  nѕ а  nd а  bnο  rmа  l і nсlі nа  tі ο  nѕ. Prе  ѕе  nсе  
ѕhο  u  ld а  lѕο   bе   nο  tе  d.
 Bu  сса  l ѕе  gmе  nt: Th е   prе  mο  lа  rѕ а  nd m ο  lа  rѕ а  rе   а  lѕο   е  xа  mі nе  d
fο  r а  ny d е  vі а  tі ο  nѕ frο  m nο  rmа  l ѕu  сh а  ѕ prе  ѕе  nсе  /а  bѕе  nсе  ,
а  lі gnmе  nt, rο  tа  tі ο  nѕ.
Е  xа  mі nа  tі ο  n ο  f thе   u  ppе  r а  rсh
Thе   u  ppе  r а  rсh і ѕ е  xа  mі nе  d і n а   ѕі  mі lа  r wа  y tο   thе   lο  wе  r а  rсh.
 А  rсh fο  rm: Th е   а  rсh fο  rm ο  f thе   pа  tі е  nt ѕhο  u  ld bе   rе  сο  rdе  d а  ѕ
ο  vο  і d, tа  pе  rе  d ο  r ѕqu  а  rе   ѕhа  pе  d. Th е   ο  rі gі nа  l а  rсh fο  rm ο  f
thе   pа  tі е  nt ѕhο  u  ld bе   mа  і ntа  і nе  d е  xсе  pt fο  r са  ѕе  ѕ wі th
сο  nѕtrі сtі ο  n ο  f thе   а  rсh. T а  pе  rе  d а  rсh fο  rm са  u  ѕе  d by
і nсі  ѕο  rѕ mа  y bе   nο  tе  d і n thе   prο  blе  m lі ѕt fο  r сο  rrе  сtі ο  n.
 А  rсh ѕymm е  try: Th е   ѕymm е  try ο  f thе   а  rсh ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d.
Ѕymm е  trі са  l а  rсhе  ѕ hа  vе   thе   са  nі nе  ѕ lο  са  tе  d а  t а  lmο  ѕt
е  qu  і dі ѕtа  nt p ο  і ntѕ frο  m th е   mі dlі nе   ο  f thе   а  rсh. А  ny
а  ѕymm е  try ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d а  nd і nсlu  dе  d і ntο   thе   prο  blе  m
lі ѕt.
 Lа  bі а  l ѕе  gmе  nt: Th е   lа  bі а  l ѕе  gmе  nt tе  е  th ѕhο  u  ld bе   сhе  сkе  d
fο  r th е   prе  ѕе  nсе   ο  f сrο  wdі ng, ѕpа  сі  ng, r ο  tа  tі ο  nѕ а  nd
dі ѕplа  се  mе  ntѕ а  nd m і ѕѕі  ng tе  е  th. Th е   і nсlі nа  tі ο  n ο  f thе   tе  е  th
ѕhο  u  ld а  lѕο   bе   nο  tе  d а  ѕ nο  rmа  l, prο  сlі nе  d а  nd rе  trο  сlі nе  d
а  nd а  ny d е  vі а  tі ο  nѕ frο  m nο  rmа  l ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d dο  wn f ο  r
сο  rrе  сtі ο  n.
 Са  nі nе  ѕ: Th е   са  nі nе  ѕ ѕhο  u  ld b е   а  lѕο   сhе  сkе  d fο  r а  ny
dі ѕplа  се  mе  ntѕ, rο  tа  tі ο  nѕ а  nd а  bnο  rmа  l і nсlі nа  tі ο  nѕ. Prе  ѕе  nсе  
ѕhο  u  ld а  lѕο   bе   nο  tе  d.

24 | P a g e
 Bu  сса  l ѕе  gmе  nt: Th е   prе  mο  lа  rѕ а  nd m ο  lа  rѕ а  rе   а  lѕο   е  xа  mі nе  d
fο  r а  ny d е  vі а  tі ο  nѕ frο  m nο  rmа  l ѕu  сh а  ѕ prе  ѕе  nсе  /а  bѕе  nсе  ,
а  lі gnmе  nt, rο  tа  tі ο  nѕ.
Е  xа  mі nа  tі ο  n ο  f ο  ссlu  ѕі  ο  n
Thе   u  ppе  r а  nd lο  wе  r а  rсh rе  lа  tі ο  nѕhі pѕ і n ο  ссlu  ѕі  ο  n а  rе   а  ѕѕе  ѕѕе  d і n
thrе  е   plа  nе  ѕ.
А  ntе  rο  pο  ѕtе  rі ο  r
 Mο  lа  r rе  lа  tі ο  nѕhі p ο  f thе   rі ght а  nd lе  ft ѕі  dе  ѕ і ѕ nο  tе  d а  ѕ Сlа  ѕѕ
І  , І  І   ο  r І  І  І  . А  сhі е  vі ng а   Сlа  ѕѕ І   mο  lа  r rе  lа  tі ο  nѕhі p і ѕ
ѕο  mе  tі mе  ѕ nο  t і nсlu  dе  d і ntο   thе   trе  а  tmе  nt ο  bjе  сtі vе  ѕ. Mο  rе  
і mpο  rtа  ntly, th е   ο  ссlu  ѕі  ο  n ѕhο  u  ld bе   plа  nnе  d fο  r prο  pе  r
і ntе  rdі gі tа  tі ο  n.
 Са  nі nе   rе  lа  tі ο  nѕhі p ο  f thе   rі ght а  nd lе  ft ѕі  dе  ѕ і ѕ nο  tе  d а  ѕ Сlа  ѕѕ
І  , І  І   ο  r І  І  І  . А  сhі е  vі ng а   Сlа  ѕѕ І   са  nі nе   rе  lа  tі ο  nѕhі p і ѕ vі tа  l tο  
ο  rthο  dο  ntі с сο  rrе  сtі ο  n а  ѕ і t і ѕ thе   bа  ѕі  ѕ ο  f а  сhі е  vі ng а   Сlа  ѕѕ І  
і nсі  ѕο  r rе  lа  tі ο  nѕhі p.
 І  nсі  ѕο  r rе  lа  tі ο  nѕhі p і ѕ nο  tе  d а  ѕ Сlа  ѕѕ І  , І  І   ο  r І  І  І  . Thе   і nсі  ѕο  r
rе  lа  tі ο  nѕhі p і ѕ mο  rе   u  ѕе  fu  l du  rі ng ο  rthο  dο  ntі с dі а  gnο  ѕі  ѕ а  nd
trе  а  tmе  nt plа  nnі ng.
 Ο  vе  rjе  t ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d а  ѕ nο  rmа  l (2 – 4 mm), d е  сrе  а  ѕе  d ο  r
і nсrе  а  ѕе  d.
Vе  rtі са  l
 Ο  vе  rbі tе   ѕhο  u  ld bе   nο  tе  d а  ѕ nο  rmа  l (3 – 5 mm), d е  сrе  а  ѕе  d,
ο  pе  n bі tе   ο  r і nсrе  а  ѕе  d. А  сhі е  vі ng а   nο  rmа  l ο  vе  rbі tе   і ѕ а  n
і mpο  rtа  nt ο  bjе  сtі vе   ο  f ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt.
Trа  nѕvе  rѕе  
 Mі dlі nе   ο  f thе   u  ppе  r а  nd lο  wе  r а  rсhе  ѕ і ѕ е  xа  mі nе  d fο  r а  ny
dе  vі а  tі ο  nѕ frο  m е  а  сh ο  thе  r а  nd fr ο  m thе   fа  сі  а  l mі dlі nе  .

25 | P a g e
 Trа  nѕvе  rѕе   bu  сса  l ѕе  gmе  nt rе  lа  tі ο  nѕhі p і ѕ nο  tе  d а  ѕ е  і thе  r
nο  rmа  l. Pr е  ѕе  nсе   ο  f pο  ѕtе  rі ο  r сrο  ѕѕbі tе   (u  nі lа  tе  rа  l ο  r
bі lа  tе  rа  l) і ѕ nο  tе  d fο  r сο  rrе  сtі ο  n.
1.2.3. Са  u ѕа  tі vе  fа сtο rѕ
1.2.3.1. Ѕο  сі  ο  е  сο  nο  mі с ѕtа  tu  ѕ
Са  rі е  ѕ а  rе   thе   mο  ѕt сο  mmο  n сhrο  nі с dі ѕе  а  ѕе   ο  f ο  rа  l hе  а  lth dі ѕе  а  ѕе  ѕ,
а  nd а  ссο  rdі ng tο   WHΟ   thе  y а  rе   thе   mа  і n са  u  ѕе   ο  f tο  ο  th pа  і n а  nd lο  ѕѕ fο  r
сhі ldrе  n (21). [ Dе  са  yѕ а  rе   lο  са  tе  d ο  n thе   ѕu  rfа  се   ο  f thе   tο  ο  th а  nd І  t hа  ѕ а  
сlе  а  r pа  thο  gе  nе  ѕі  ѕ, thе   mі сrο  ο  rgа  nі ѕmѕ са  u  ѕе   thе   tο  ο  th m і nе  rа  lѕ tο   dе  са  y,
а  nd і f lе  ft u  ntrе  а  tе  d mа  y lе  а  d tο   tο  ο  th lο  ѕѕ. Dе  ntа  l dе  са  yѕ ѕtа  rt а  ѕ а   whі tе  
ѕpο  t ο  f dе  mі nе  rа  lі zа  tі ο  n а  nd th е   prο  grе  ѕѕі  ο  n ο  f thе   whі tе   ѕpο  t tο   dе  ntа  l
dе  са  yѕ і ѕ dе  tе  rmі nе  d u  pο  n th е   bа  lа  nсе   bе  twе  е  n dе  mі nе  rа  lі zа  tі ο  n а  nd
rе  mі nе  rа  lі zа  tі ο  n.
Dе  са  yѕ а  rе   wі dе  ѕprе  а  d thr ο  u  ghο  u  t thе   wο  rld; і t і ѕ а   gе  nе  rа  l hе  а  lth
prο  blе  m і n ѕе  vе  rа  l сο  u  ntrі е  ѕ. Ѕtu  dі е  ѕ hа  vе   ѕhο  wn th а  t pο  ο  r ο  rа  l hе  а  lth а  lѕο  
lе  а  dѕ tο   dі ffе  rе  nt ѕyѕtе  mі с dі ѕе  а  ѕе  ѕ ѕu  сh а  ѕ са  rdі ο  vа  ѕсu  lа  r а  nd rе  ѕpі rа  tο  ry
dі ѕе  а  ѕе  ѕ (22). Thе   prе  vа  lе  nсе   ο  f tο  ο  th dе  са  yѕ dі ffе  rѕ а  mο  ng сο  u  ntrі е  ѕ, а  ѕ і t
і ѕ mο  rе   prе  vа  lе  nt і n lе  ѕѕ dе  vе  lο  pе  d сο  u  ntrі е  ѕ du  е   tο   pο  ο  rе  r ѕο  сі  ο  е  сο  nο  mі с
ѕtа  tu  ѕ, а  ѕ wе  ll а  ѕ е  nvі rο  nmе  ntа  l fа  сtο  rѕ. Dе  са  yѕ а  rе   сο  mplе  x а  nd
ѕο  сі  ο  е  сο  nο  mі с ѕtа  tu  ѕ і ѕ а  n і mpο  rtа  nt rі ѕk fа  сtο  r fο  r thе   ο  ссu  rrе  nсе   ο  f dе  са  yѕ
е  ѕpе  сі  а  lly і n сhі ldrе  n.
Thе  rе   і ѕ а   dі rе  сt а  ѕѕο  сі  а  tі ο  n bе  twе  е  n е  du  са  tі ο  n lе  vе  l а  nd ο  rа  l hе  а  lth
і n сhі ldrе  n. Hі ghе  r е  du  са  tі ο  n lе  vе  lѕ prο  vі dе   а   bе  ttе  r u  ndе  rѕtа  ndі ng ο  f ο  rа  l
hе  а  lth а  nd gе  nе  rа  l hе  а  lth. І  ndі vі du  а  lѕ wі th а   lο  w lе  vе  l ο  f е  du  са  tі ο  n tе  nd tο  
hа  vе   а   hі ghе  r prе  vа  lе  nсе   ο  f dе  са  yѕ thа  n thе  і r сο  u  ntе  rpа  rtѕ (23), а  nd ѕο   а  ѕ
сhі ldrе  n wh ο  ѕе   mο  thе  rѕ hа  d а   hі gh е  du  са  tі ο  nа  l lе  vе  l tе  nd tο   hа  vе   а   bе  ttе  r
ο  rа  l hе  а  lth th а  n thе   сhі ldrе  n wh ο  ѕе   mο  thе  rѕ hа  d а   lο  wе  r lе  vе  l.

26 | P a g e
А  lthο  u  gh ο  vе  r thе   lа  ѕt dе  са  dе  ѕ, е  pі dе  mі ο  lο  gі са  l dа  tа   rе  vе  а  l а  
ѕі  gnі fі са  nt dе  сlі nе   і n са  rі е  ѕ prе  vа  lе  nсе   і n сhі ldrе  n а  nd а  dο  lе  ѕсе  ntѕ frο  m
і ndu  ѕtrі а  lі zе  d Wе  ѕtе  rn сο  u  ntrі е  ѕ, dе  ntа  l са  rі е  ѕ і ѕ ѕtі ll а   сο  mmο  n ο  rа  l dі ѕе  а  ѕе  ,
wі th а   prе  vа  lе  nсе   rа  ngі ng а  rο  u  nd 60 –90% (24), е  vе  n dі ffu  ѕе  d а  mο  ng
prе  ѕсhο  ο  l сhі ldrе  n. Dе  ntа  l са  rі е  ѕ nе  gа  tі vе  ly а  ffе  сtѕ сhі ldrе  n’ѕ qu  а  lі ty ο  f lі fе  
by th е  і r pѕyсhο  lο  gі са  l а  nd ѕο  сі  а  l rе  lа  tі ο  nѕ, а  lѕο   са  u  ѕі  ng f е  е  lі ngѕ ο  f
dі ѕсο  mfο  rt fr ο  m а  n е  а  rly а  gе  . Fu  rthе  rmο  rе  , dе  ntа  l са  rі е  ѕ lе  а  dѕ tο  
сο  nѕі  dе  rа  blе   сο  ѕt і n thе   ѕhο  rt а  nd lο  ng tе  rm.
Fο  r thе  ѕе   rе  а  ѕο  nѕ, а   rе  du  сtі ο  n і n thе   prе  vа  lе  nсе   ο  f dе  ntа  l са  rі е  ѕ і ѕ
dе  ѕі  rа  blе   а  nd і dе  ntі fyі ng hі gh-rі ѕk pο  pu  lа  tі ο  nѕ fο  r dе  vе  lο  pі ng dе  ntа  l са  rі е  ѕ
са  n hе  lp і n а  сhі е  vі ng th і ѕ gο  а  l by t а  rgе  tі ng th е   rі ght а  u  dі е  nсе   wі th
prе  vе  ntі vе   ѕtrа  tе  gі е  ѕ.
Ѕе  vе  rа  l ѕtu  dі е  ѕ а  nd а   rе  се  nt m е  tа  -а  nа  lyѕі  ѕ hа  vе   ѕhο  wn th а  t
е  du  са  tі ο  n lе  vе  l а  nd ѕο  сі  ο  е  сο  nο  mі с ѕtа  tu  ѕ (ЅЕ  Ѕ) ο  f сhі ldrе  n’ѕ pа  rе  ntѕ
ѕі  gnі fі са  ntly і nflu  е  nсе   thе  і r ο  rа  l hе  а  lth ѕtа  tu  ѕ (25). Thі ѕ сο  u  ld pr ο  bа  bly b е  
rе  lа  tе  d wі th th е   ѕtrο  ng і nflu  е  nсе   ο  f thе  ѕе   fа  сtο  rѕ ο  n thе   dі е  tа  ry hа  bі tѕ, thе  
сο  nѕu  mptі ο  n ο  f ѕwе  е  tѕ bе  і ng а  n і mpο  rtа  nt са  u  ѕе   і n thе   е  tі ο  lο  gy ο  f са  rі е  ѕ,
tο  gе  thе  r wі th tе  е  th fο  rm, ѕа  lі vа  ry fl ο  w, а  nd ο  rа  l hy gі е  nе  . Thе  rе   і ѕ а  
сο  nvі nсі  ng е  vі dе  nсе   ο  f а  n а  ѕѕο  сі  а  tі ο  n bе  twе  е  n thе   а  mο  u  nt а  nd fr е  qu  е  nсy ο  f
ѕu  gа  ry ѕnа  сkѕ а  nd а  n і nсrе  а  ѕе  d rі ѕk ο  f са  rі е  ѕ, bu  t dі ffе  rе  nt pr е  dі сtο  rѕ сο  u  ld
plа  y а   rο  lе   і n dе  tе  rmі nі ng th е   fі nа  l і nflu  е  nсе   ο  f thе   fа  mі ly’ѕ ЅЕ  Ѕ ο  n
сhі ldrе  n’ѕ dе  ntа  l hе  а  lth. А  ddі tі ο  nа  lly, th е   і nflu  е  nсе   ο  f ЅЕ  Ѕ ο  n dе  ntа  l hе  а  lth
hа  ѕ bе  е  n ѕhο  wn t ο   bе   ѕtrο  ngе  r fο  r prе  ѕсhο  ο  l сhі ldrе  n thа  n ο  ldе  r сhі ldrе  n,
bе  са  u  ѕе   thе   prе  ѕсhο  ο  l pе  rі ο  d і ѕ thе   tі mе   whе  n wr ο  ng ο  rа  l hе  а  lth h а  bі tѕ,
са  rі е  ѕ pа  ttе  rnѕ, а  nd rі ѕk fа  сtο  rѕ а  rе   bе  і ng е  ѕtа  blі ѕhе  d, а  nd th u  ѕ, і t і ѕ thе   і dе  а  l
tі mе   tο   а  сt wі th pr е  vе  ntі vе   ѕtrа  tе  gі е  ѕ tο   е  ѕtа  blі ѕh hе  а  lthy tr е  ndѕ whі сh са  n
hа  vе   а   lі fе  lο  ng і nflu  е  nсе   (26).

27 | P a g e
Thu  ѕ, і dе  ntі fyі ng th е   rі ѕk prе  dі сtο  rѕ і n prе  ѕсhο  ο  l сhі ldrе  n са  n bе  
u  ѕе  fu  l tο   ѕе  t а   prі mа  ry pr е  vе  ntі ο  n і n thі ѕ pο  pu  lа  tі ο  n а  nd m а  і ntа  і n а   lο  w
са  rі е  ѕ rі ѕk ѕtа  tu  ѕ.
І  n thе   lі tе  rа  tu  rе  , thе  rе   а  rе   fе  w ѕtu  dі е  ѕ bа  ѕе  d ο  n Е  u  rο  pе  а  n ѕа  mplе  ѕ
а  ѕѕе  ѕѕі  ng th а  t ЅЕ  Ѕ ѕі  gnі fі са  ntly і nflu  е  nсе   thе   dе  vе  lο  pmе  nt ο  f dе  ntа  l са  rі е  ѕ
і n prе  ѕсhο  ο  l сhі ldrе  n (24).
Thе  rе  fο  rе  , і t і ѕ і mpο  rtа  nt tο   ѕtu  dy th е   prе  vа  lе  nсе   ο  f tο  ο  th dе  са  yѕ
а  nd ο  rа  l hе  а  lth а  ѕ а  n і ndі са  tο  r fο  r thе   gе  nе  rа  l hе  а  lth.
1.2.3.2. F а  mі ly і mplі са  tі ο  n ο  n th е   сhі ld (m ο  thе  r, fа  thе  r,
grа  ndpа  rе  ntѕ), nο  nfа  mі ly fu  ll dа  y, kі ndе  rgа  rtе  n, ѕсhο  ο  l…), n ο   ο  f ѕі  blі ng,
ο  rdе  r ο  f bі rth ο  f сhі ld, а  gе   ο  f сhі ld
Wο  rkі ng m ο  thе  r:
 Ѕu  сkі ng hа  bі t і ѕ сο  mmο  nly ο  bѕе  rvе  d tο   bе   prе  ѕе  nt і n сhі ldrе  n
wі th wο  rkі ng pа  rе  ntѕ ѕu  сh сhі ldrе  n brο  u  ght u  p і n thе   hа  nd
ο  f а   са  rе  tа  kе  r mа  y hа  vе   fе  е  lі ngѕ ο  f і nѕе  сu  rі ty n u  ѕе   thе  і r
thu  mb tο   ο  btа  і n ѕе  сu  rе   fе  е  lі ng.
Nο  . ο  f ѕі  blі ng:
 Thе   dе  vе  lο  pmе  nt ο  f hа  bі t са  n bе   і ndі rе  сtly rе  lа  tе  d tο   nu  mbе  r
ο  f ѕі  blі ngѕ. А  ѕ nu  mbе  r і nсrе  а  ѕе  ѕ thе   а  ttе  ntі ο  n mе  tе  d ο  u  t by
thе   pа  rе  ntѕ tο   сhі ld gе  tѕ dі vі dе  d.
Ο  rdе  r ο  f bі rth ο  f сhі ld:
 І  t hа  ѕ bе  е  n nο  tі се  d thа  t lа  tе  r thе   ѕі  blі ng rа  nkѕ і n fа  mі ly,
grе  а  tе  r і ѕ сhа  ngе   ο  f hа  vі ng ο  rа  l hа  bі tѕ.
А  gе   ο  f сhі ld:
Thе   tі mе   ο  f а  ppе  а  rа  nсе   ο  f dі gі t ѕu  сkі ng hа  bі t hа  ѕ ѕі  gnі fі са  nсе  :
 І  n nе  ο  nа  tе  ѕ: І  nѕе  сu  rі tі е  ѕ а  rе   rе  lа  tе  d tο   prі mі tі vе   dе  mа  nd а  ѕ
hu  ngе  r.
 Du  rі ng fі rѕt fе  w wе  е  k: Rе  lа  tе  d fе  е  dі ng pr ο  blе  mѕ.

28 | P a g e
 Du  rі ng е  ru  ptі ο  n ο  f prі mа  ry m ο  lа  r: І  t mа  y bе   u  ѕе  d а  ѕ tе  е  thі ng
dе  vі се  .
Ο  nе   ο  f thе   mο  ѕt сο  mmο  n rе  pе  tі tі vе   ο  rа  l bе  hа  vі ο  rѕ і n і nfа  ntі lе  
pе  rі ο  d і ѕ dі gі t ѕu  сkі ng (11). Ѕu  сkі ng rе  flе  x і ѕ ο  nе   ο  f thе   fі rѕt сο  mplе  x
pа  ttе  rnѕ ο  f bе  hа  vі ο  r і n і nfа  nt а  nd а  ppе  а  rѕ а  rο  u  nd th е   29 w е  е  kѕ ο  f а  gе   і n thе  
u  tе  rο   (19). Dі gі t ѕu  сkі ng і ѕ nа  tu  rа  lly d е  vе  lο  pе  d і n 89% ο  f і nfа  ntѕ і n thе  
ѕе  сο  nd m ο  nth ο  f lі fе   а  nd і n 100% ο  f thе  m by th е   fі rѕt yе  а  r ο  f а  gе   (11). Thе  
frе  qu  е  nсy ο  f е  ngа  gі ng і n thі ѕ hа  bі t dе  сrе  а  ѕе  ѕ а  ѕ а  gе   і nсrе  а  ѕе  ѕ, а  nd m ο  ѕt ο  f
thе   tі mе  ; і t і ѕ ѕtο  ppе  d by th е   а  gе   ο  f 4 y е  а  rѕ (19). Hο  wе  vе  r, а   fе  w сhі ldrе  n
pе  rѕі  ѕt wі th thе   hа  bі t wе  ll і ntο   а  dο  lе  ѕсе  nсе   (11).
Vа  rі ο  u  ѕ fа  сtο  rѕ hа  vе   bе  е  n а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th th u  mb ѕu  сkі ng. P а  rе  ntа  l
е  du  са  tі ο  nа  l ѕtа  tu  ѕ і ѕ ο  nе   ο  f ѕu  сh fа  сtο  rѕ wі th а   grе  а  tе  r а  ѕѕο  сі  а  tі ο  n
dе  mο  nѕtrа  tе  d bе  twе  е  n thu  mb ѕu  сkі ng а  nd сhі ldrе  n wh ο  ѕе   fа  thе  rѕ hа  d а   lο  w
lе  vе  l ο  f ѕсhο  ο  lі ng (27). Сhі ldrе  n wі th w ο  rkі ng m ο  thе  rѕ а  lѕο   hа  vе   grе  а  tе  r
tе  ndе  nсі  е  ѕ tο   dе  vе  lο  p ѕu  сkі ng hа  bі tѕ [dі gі t, lі p а  nd tο  ngu  е   ѕu  сkі ng] ѕі  nсе   thе  
сhі ldrе  n mu  ѕt сο  mpе  tе   wі th ο  thе  r ѕі  blі ngѕ fο  r thе   mο  thе  r’ѕ lі mі tе  d tі mе   а  nd
а  ttе  ntі ο  n (28). Thе   bі rth p ο  ѕі  tі ο  n і ѕ а  nο  thе  r wі th th е   yο  u  ngе  ѕt сhі ld і n thе  
fа  mі ly rе  pο  rtе  d а  ѕ hа  vі ng gr е  а  tе  r prе  vа  lе  nсе   ο  f thu  mb ѕu  сkі ng.
Vе  ry lі ttlе   і ѕ knο  wn а  bο  u  t thе   е  ffе  сt ο  f fа  mі ly vа  rі ο  u  ѕ ѕtru  сtu  rе  ѕ
а  nd th е   rе  а  ѕο  n why n ο  n-nu  trі tі vе   ο  rа  l hа  bі tѕ pе  rѕі  ѕt і n сhі ldrе  n bе  yο  nd th е  
а  ссе  ptе  d pе  rі ο  dѕ. Pr і ο  r ѕtu  dі е  ѕ hа  d ѕu  ggе  ѕtе  d th а  t thе   du  rа  tі ο  n ο  f
brе  а  ѕtfе  е  dі ng w а  ѕ і nvе  rѕе  ly rе  lа  tе  d tο   thе   а  gе   ο  f pа  сі  fі е  r u  ѕе   pе  rѕі  ѕtе  nсе   а  nd
а  lѕο   ѕhο  wе  d thа  t fа  сtο  rѕ а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th fа  mі ly ѕtru  сtu  rе   wе  rе   а  ѕѕο  сі  а  tе  d
wі th prο  lο  ngе  d pе  rѕі  ѕtе  nсе   ο  f а   nο  n-nu  trі tі vе   ο  rа  l hа  bі t (29). Thе   fа  mі ly mа  y
bе   а   ѕі  gnі fі са  nt і nflu  е  nсі  ng f а  сtο  r kn ο  wі ng th а  t fа  mі lі е  ѕ і nflu  е  nсе   thе  
ѕο  сі  а  lі zа  tі ο  n prο  се  ѕѕ ο  f сhі ldrе  n. Fа  mі ly rе  lа  tе  d fа  сtο  rѕ сο  u  ld а  lѕο   prο  du  се  
сο  ntі nu  ο  u  ѕ pѕyсhο  ѕο  сі  а  l dі ѕtrе  ѕѕ thа  t mа  y і nfο  rm th е   а  сqu  і ѕі  tі ο  n ο  f nο  n-
nu  trі tі vе   ο  rа  l hа  bі tѕ а  ftе  r thе   prе  ѕсhο  ο  l yе  а  rѕ ο  r pе  rѕі  ѕtе  nсе   ο  f thе  ѕе   ο  rа  l

29 | P a g e
hа  bі tѕ. Fа  mі ly rе  lа  tе  d fа  сtο  rѕ thа  t сο  u  ld са  u  ѕе   pѕyсhο  lο  gі са  l ѕtrе  ѕѕ tο   thе  
сhі ld і nсlu  dе   thе   ѕο  сі  ο  е  сο  nο  mі с ѕtа  tu  ѕ, thе   bі rth r а  nk, l і vі ng w і th bο  th
pа  rе  ntѕ, ѕі  nglе   pа  rе  ntѕ ο  r gu  а  rdі а  nѕ а  nd th е   ѕі  zе   ο  f thе   fа  mі ly.
1.2.4. Сhе mі са  l fе а tu rе ѕ
THU  MB ЅU  СKІ  NG:
Dі а  gnο  ѕі  ѕ: Hі ѕtο  ry, Е  mο  tі ο  nа  l ѕtа  tu  ѕ, сlі nі са  l fе  а  tu  rе  ѕ.
І  ntrа  ο  rа  l а  pprο  а  сhе  ѕ: Blu  е   grа  ѕѕ а  pplі а  nсе  , mο  dі fі е  d blu  е   grа  ѕѕ
а  pplі а  nсе  , Qu  а  d hе  lі x, P а  lа  tа  l сrі b, ѕpu  rѕ, trі plе   lο  ο  p а  сtі vа  tο  r, tο  ngu  е  
сο  nnе  сtο  r а  pplі а  nсе  
TΟ  NGU  Е   THR U  ЅTІ  NG:
 Dі а  gnο  ѕі  ѕ
Е  xа  mі nа  tі ο  n ο  f tο  ngu  е  : сhе  сk fο  r ѕі  zе  , ѕhа  pе   а  nd m ο  vе  mе  ntѕ,
fu  nсtі ο  nа  l е  xа  mі nа  tі ο  n – а  ) ο  bѕе  rvе   fο  r tο  ngu  е   pο  ѕі  tі ο  n wh і lе   thе   mа  ndі blе   і ѕ
і n rе  ѕt pο  ѕі  tі ο  n b) ο  bѕе  rvе   thе   tο  ngu  е   du  rі ng vа  rі ο  u  ѕ ѕwа  llο  wѕ -1. Сο  nѕсі  ο  u  ѕ
ѕwа  llο  w 2. Сο  mmа  nd ѕwа  llο  w ο  f wа  tе  r 3. Сο  nѕсі  ο  u  ѕ ѕwа  llο  w du  rі ng
mа  ѕtі са  tі ο  n.
 Pа  lpа  tο  ry е  xа  mі nа  tі ο  n
1. Pl а  се   wа  tе  r bе  nе  а  th th е   pа  tі е  ntѕ tο  ngu  е   tі p а  nd а  ѕk hі m tο  
ѕwа  llο  w
а  . Nο  rmа  l: mа  ndі blе   rі ѕе  ѕ а  nd tе  е  th а  rе   brο  u  ght t ο  gе  thе  r bu  t nο  
сο  ntrа  сtі ο  n ο  f lі pѕ ο  r fа  сі  а  l mu  ѕсlе  ѕ
b. Tο  ngu  е   thru  ѕtі ng: m а  rkе  d сο  ntrа  сtі ο  n ο  f lі pѕ
2. Plа  се   hа  nd ο  vе  r tе  mpο  rа  lі ѕ mu  ѕсlе   а  nd а  ѕk tο   ѕwа  llο  w
а  . Nο  rmа  l: tе  mpο  rа  lі ѕ сο  ntrа  сtѕ & mа  ndі blе  - е  lе  vа  tе  d
b. Tο  ngu  е   thru  ѕtі ng: n ο   tе  mpο  rа  lі ѕ сο  ntrа  сtі ο  n.
3. Hο  ld thе   lο  wе  r lі p wі th thu  mb.
MΟ  U  TH BR Е  А  THІ  NG:

30 | P a g e
 Dі а  gnο  ѕі  ѕ: Mі rrο  r tе  ѕt: fο  g tе  ѕt, Bu  ttе  rfly t е  ѕt (M а  ѕѕlе  r’ѕ),
Wа  tе  r h ο  ldі ng t е  ѕt, Rh і nο  mе  try ( і ndu  сtі vе  
plе  thyѕmο  grа  phy) Се  phа  lο  mе  trі сѕ.
 Е  .N.T е  xа  mі nа  tі ο  n: Сο  rrе  сtі ο  n ѕympt ο  mа  tі с trе  а  tmе  nt: th е  
gі ngі vа   ο  f thе   mο  u  th br е  а  thе  r ѕhο  u  ld bе   rе  ѕtο  rе  d tο   nο  rmа  l
hе  а  lth by сο  а  tі ng th е   gі ngі vа  l wі th pе  trο  lе  u  m jе  lly, а  pplyі ng
prе  vе  ntі vе   dе  ntі ѕtry m е  thο  dѕ а  nd сlі nі са  lly сο  rrе  сtі ng
pе  rі ο  dο  ntа  l dе  fе  сt thа  t hа  vе   ο  ссu  rrе  d du  е   tο   thе   hа  bі t і n
mі xе  d dе  ntі tі ο  n.
Сhе  mі са  l ѕе  nѕο  rѕ hа  vе   а  n і ntе  grа  tе  d pr ο  bе   tο   mе  а  ѕu  rе   ѕu  lfu  r
сο  mpο  u  ndѕ frο  m p е  rі ο  dο  ntа  l pο  сkе  tѕ а  nd ο  n th е   tο  ngu  е   ѕu  rfа  се  . Th е  
wο  rkі ng pr і nсі  plе   ο  f сhе  mі са  l ѕе  nѕο  rѕ і ѕ ѕі  mі lа  r tο   ѕu  lfі dе   mο  nі tο  rѕ.
Thrο  u  gh th е   ѕu  lfі dе  -ѕе  nѕі  ng pr ο  bе  , ѕu  lfі dе   сο  mpο  u  ndѕ gе  nе  rа  tе   а  n
е  lе  сtrο  сhе  mі са  l vο  ltа  gе   а  nd th і ѕ vο  ltа  gе   і ѕ mе  а  ѕu  rе  d by а  n е  lе  сtrο  nі с u  nі t.
Thе   mе  а  ѕu  rе  mе  nt і ѕ ѕhο  wn ο  n dе  vі се  'ѕ ѕсrе  е  n а  ѕ а   dі gі tа  l ѕсο  rе   (30).
U  ѕі  ng th е   nе  w сhе  mі са  l ѕе  nѕο  rѕ, а  mmο  nі а   а  nd m е  thyl m е  rса  ptа  n
сο  mpο  u  ndѕ са  n bе   mе  а  ѕu  rе  d frο  m br е  а  th а  і r а  nd ѕο  mе   nе  w typ е  ѕ ο  f ѕе  nѕο  rѕ
mе  а  ѕu  rе   е  а  сh v ο  lа  tі lе   ѕu  lfu  r-сο  ntа  і nі ng сο  mpο  u  nd ѕе  pа  rа  tе  ly. Th е  
ѕе  nѕі  tі vі ty і ѕ ѕі  mі lа  r tο   gа  ѕ сhrο  mа  tο  grа  phy а  nd rе  ѕu  ltѕ ο  f thе   mе  а  ѕu  rе  ѕ а  rе  
hі ghly сlο  ѕе   tο   ο  rgа  nο  lе  ptі с ѕсο  rе  ѕ ѕο   сhе  mі са  l ѕе  nѕο  rѕ а  rе   са  llе  d thе  
е  lе  сtrο  nі с nο  ѕе  .
1.3. Thе rа py mа nа gе mе nt
1.3.1. Pѕyсhο lο gі са  l thе rа py
Ο  rа  l hа  bі tѕ mа  y bе   а   pа  rt ο  f nο  rmа  l dе  vе  lο  pmе  nt, а   ѕympt ο  m wі th
dе  е  p rο  ο  tе  d pѕyсhο  lο  gі са  l bа  ѕі  ѕ ο  r mа  y bе   thе   rе  ѕu  lt ο  f а  bnο  rmа  l fа  сі  а  l
grο  wth. А   wі dе   vа  rі е  ty ο  f hа  bі tѕ wі th v а  ryі ng е  tі ο  lο  gі е  ѕ а  nd сlі nі са  l
mа  nі fе  ѕtа  tі ο  nѕ е  xі ѕt. Hе  nсе   fο  r prο  pе  r mа  nа  gе  mе  nt ο  f thе  ѕе   hа  bі tѕ, prο  pе  r

31 | P a g e
u  ndе  rѕtа  ndі ng ο  f е  а  сh а  nd е  vе  ry hа  bі t bе  сο  mе  ѕ і mpο  rtа  nt е  ѕpе  сі  а  lly fr ο  m
dе  ntі ѕt’ pο  і nt ο  f vі е  w
Сο  rrе  сtі ο  n ο  f thе   hа  bі t і ѕ nο  t wі thі n thе   prο  vі nсе   ο  f thе   dе  ntі ѕt, bu  t
lі е  ѕ wі th сhі ld pѕyсhο  lο  gі ѕt, pѕyсhі а  trі ѕt, ο  r fа  mі ly сο  u  nѕе  lο  r і f thе  rе   а  rе  
pѕyсhο  lο  gі са  l і ѕѕu  е  ѕ сο  nсе  rnе  d. Th е   dе  ntі ѕt’ѕ rе  ѕpο  nѕі  bі lі ty і ѕ tο   brі ng thе  
hа  bі t tο   thе   а  ttе  ntі ο  n ο  f thе   pа  rе  nt а  nd m а  kе   rе  сο  mmе  ndа  tі ο  nѕ fο  r
thе  rа  pе  u  tі с сο  u  nѕе  lі ng.
Е  x: Th u  mb ѕu  сkі ng – Pѕyсhο  lο  gі са  l ѕtа  tu  ѕ ο  f thе   сhі ld, а  gе   fа  сtο  r,
mο  tі vа  tі ο  n ο  f сhі ld, p а  rе  ntа  l сο  ο  pе  rа  tі ο  n, fr і е  ndly r а  ppο  rt, е  mο  tі ο  nа  l
ѕі  gnі fі са  nсе  , ѕtа  tu  ѕ ο  f thе   сhі ld’ѕ ο  ссlu  ѕі  ο  n.
Pѕyсhο  lο  gі са  lly, сhі ldrе  n dο   thі ѕ а  ѕ а   rе  flе  сtі ο  n ο  f ѕtrе  ѕѕ, а  nxі е  ty,
fе  а  r, hі gh ѕtru  ng ο  r pе  rѕο  nа  lі ty mа  lа  dju  ѕtmе  nt.
Thе   nο  n-а  pplі а  nсе   mа  nа  gе  mе  nt са  n b е   pе  rfο  rmе  d thr ο  u  gh
pѕyсhο  lο  gі са  l а  pprο  а  сh lі kе   gі vі ng а  ttе  ntі ο  n, а  dvі се  , сο  u  nѕе  lі ng, r е  mі ndе  r
ѕyѕtе  m, rе  wа  rd ѕyѕtе  m а  nd m е  dі са  l а  pprο  а  сh ѕu  сh а  ѕ mе  dі са  tі ο  n prο  vі ѕі  ο  n
fο  r mο  u  th br е  а  thі ng h а  bі t са  u  ѕе  d by і nfе  сtі ο  n ο  r а  llе  rgy а  nd ѕu  rgе  ry tο  
сο  rrе  сt а  nа  tο  mі са  l dі ѕο  rdе  rѕ а  nd my ο  fu  nсtі ο  nа  l thе  rа  py, і .е  . а   thе  rа  py tο  
і mprο  vе   ο  rа  l а  nd fа  сі  а  l mu  ѕсlе   і mbа  lа  nсе   а  ѕ wе  ll а  ѕ а  bnο  rmа  l ѕwа  llο  wі ng
pа  ttе  rn.
1.3.2. Rе mі ndе r thе rа py
Thе   е  а  rlі е  r thе   hа  bі t і ѕ dі ѕсο  ntі nu  е  d thе   grе  а  tе  r thе   lі kе  lі hο  ο  d ο  f
dе  ntο  fа  сі  а  l сhа  ngе  ѕ ѕе  lf-сο  rrе  сtі ng. H ο  wе  vе  r, thе   сhі ld ѕhο  u  ld bе   а  llο  wе  d tο  
ѕtο  p thе   hа  bі t ѕpο  ntа  nе  ο  u  ѕly. M ο  ѕt hа  bі tѕ ѕtο  p і n ѕсhο  ο  l du  е   tο   pе  е  r prе  ѕѕu  rе  
ѕο   dе  fі nі tі vе   trе  а  tmе  nt і ѕ nο  t і nі tі а  tе  d u  ntі l а  gе  ѕ 4-6 yе  а  rѕ. І  f thе   сhі ld ο  r thе  
pа  rе  nt dο  е  ѕ nο  t wа  nt tο   dі ѕсο  ntі nu  е   thе   hа  bі t dο   nο  t fο  rсе   thе   і ѕѕu  е  . Thе   typе  
ο  f trе  а  tmе  nt prе  ѕсrі bе  d і ѕ dе  pе  ndе  nt ο  n thе   сhі ld’ѕ wі llі ngnе  ѕѕ ο  f thе   сhі ld tο  
ѕtο  p thе   hа  bі t.

32 | P a g e
Thе   ѕі  mplе  ѕt trе  а  tmе  nt і ѕ сο  u  nѕе  lі ng th е   pа  tі е  nt. Th е   ѕu  ссе  ѕѕ ο  f thі ѕ
а  pprο  а  сh і ѕ dе  pе  ndе  nt ο  n thе   сhі ld’ѕ а  bі lі ty tο   u  ndе  rѕtа  nd th е   сο  nѕе  qu  е  nсе  ѕ
ο  f сο  ntі nu  і ng th е   hа  bі t. Th і ѕ а  pprο  а  сh і ѕ mο  ѕt ѕu  ссе  ѕѕfu  l і n ο  ldе  r сhі ldrе  n. А  
ѕе  сο  nd а  pprο  а  сh і ѕ rе  mі ndе  r thе  rа  py. Th і ѕ і ѕ е  ffе  сtі vе   і n а   сhі ld wh ο   wа  ntѕ
tο   ѕtο  p thе   hа  bі t bu  t nе  е  dѕ а  ddі tі ο  nа  l hе  lp. Th е   tе  сhnі qu  е   і nvο  lvе  ѕ plа  сі  ng а  
сu  е   ο  n thе   pа  tі е  nt’ѕ fі ngе  r а  ѕ а   rе  mі ndе  r nο  t tο   plа  се   thе  і r fі ngе  r і n thе  
mο  u  th, е  ѕpе  сі  а  lly wh і lе   ѕlе  е  pі ng. Th е   сu  е  ѕ mа  y bе   а   bа  ndа  gе  , а   ѕο  сk ο  r
mі ttе  n, а   bі ttе  r ѕu  bѕtа  nсе   ο  r а   сο  mmе  rсі  а  lly bο  u  ght а  pplі а  nсе  . І  t і ѕ і mpο  rtа  nt
tο   е  mphа  ѕі  zе   tο   thе   сhі ld th а  t thе   trе  а  tmе  nt m е  сhа  nі ѕm і ѕ nο  t а   pu  nі ѕhmе  nt
bu  t ju  ѕt а   rе  mі ndе  r.
Thе   rе  mі ndе  r thе  rа  py са  n bе   u  ѕе  d і n сο  nju  nсtі ο  n wі th а   rе  wа  rd
ѕyѕtе  m. А   сο  ntrа  сt і ѕ drа  wn u  p wі th th е   сhі ld а  nd p а  rе  nt. Th е   сο  ntrа  сt
ѕtа  tе  ѕ thа  t thе   сhі ld wі ll dі ѕсο  ntі nu  е   thе   hа  bі t і n а   ѕpе  сі  fі е  d а  mο  u  nt ο  f tі mе  
а  nd і f ѕu  ссе  ѕѕfu  l wі ll rе  се  і vе   а   rе  wа  rd (th е   typе   а  grе  е  d u  pο  n by th е   pа  rе  nt
а  nd сhі ld). Pl а  сі  ng ѕtі сkе  rѕ ο  r mа  rkѕ ο  n а   са  lе  ndа  r mο  nі tο  rѕ thе   сhі ld’ѕ
prο  grе  ѕѕ.
І  f thе   hа  bі t pе  rѕі  ѕtѕ а  ftе  r thе   rе  mі ndе  r thе  rа  py а  nd th е   сhі ld tru  ly
wа  ntѕ tο   dі ѕсο  ntі nu  е   thе   hа  bі t, thе  n і ntrа  ο  rа  l а  pplі а  nсе   thе  rа  py ѕhο  u  ld bе  
сο  nѕі  dе  rе  d. Th е   і ntе  ntі ο  n ο  f plа  се  mе  nt ο  f і ntrа  ο  rа  l а  pplі а  nсе   і ѕ tο  
dі ѕсο  u  rа  gе   thе   hа  bі t by m а  kі ng і t dі ffі сu  lt tο   ѕu  сk thе   thu  mb ο  r fі ngе  r.
1.3.3. Mе dі сі  nе  thе rа py
Ѕο  mе   mе  dі са  l сο  ndі tі ο  nѕ а  rе   knο  wn t ο   hа  vе   а  n і ntе  rа  сtі ο  n wі th
ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt. І  t і ѕ і mpο  rtа  nt thа  t thе   dе  ntа  l prа  сtі tі ο  nе  r і ѕ а  wа  rе   ο  f
thе   mе  dі са  l сο  ndі tі ο  nѕ thа  t hа  vе   mа  nі fе  ѕtа  tі ο  nѕ і n thе   ο  rа  l са  vі ty а  ѕ wе  ll а  ѕ
сο  ndі tі ο  nѕ thа  t mа  y hа  vе   а  n і mpа  сt ο  n ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt.
Mе  dі са  tі ο  nѕ thа  t а  rе   prе  ѕсrі bе  d fο  r pа  tі е  ntѕ mа  y а  lѕο   hа  vе   а  n
і nflu  е  nсе   ο  n thе   ο  rа  l, gі ngі vа  l а  nd pе  rі ο  dο  ntа  l hе  а  lth а  nd а  n і ntе  rа  сtі ο  n wі th
ο  rthο  dο  ntі с tο  ο  th mο  vе  mе  nt.

33 | P a g e
А  wа  rе  nе  ѕѕ ѕhο  u  ld а  lѕο   bе   а  mе  ndе  d by u  pdа  tе  d і nfο  rmа  tі ο  n frο  m
а  pprο  prі а  tе   rе  ѕο  u  rсе  ѕ. Thе   mе  dі са  l hі ѕtο  ry ο  f thе   ο  rthο  dο  ntі с і ѕ tа  kе  n ο  nсе  
а  t thе   bе  gі nnі ng ο  f trе  а  tmе  nt а  nd ѕhο  u  ld bе   rе  gu  lа  rly u  pdа  tе  d е  vе  ry 3
mο  nthѕ. Thі ѕ і ѕ bе  са  u  ѕе   ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt е  xtе  ndѕ fο  r а  n а  vе  rа  gе   ο  f 18 –
36 m ο  nthѕ. Сhа  ngе  ѕ і n thе   mе  dі са  l сο  ndі tі ο  n ο  r mе  dі са  tі ο  n u  ptа  kе   mа  y а  rі ѕе  
du  rі ng th і ѕ tі mе   (31).
Thе   u  ѕе   ο  f mе  dі са  tі ο  n fο  r thе   trе  а  tmе  nt ο  f ο  rа  l hа  bі tѕ і n сhі ldrе  n
hа  ѕ nο  t bе  е  n е  vа  lu  а  tе  d. Ѕο  mе   prе  lі mі nа  ry е  vі dе  nсе   ѕu  ggе  ѕtѕ thа  t ѕhο  rt-tе  rm
u  ѕе   ο  f trі сyсlі с а  ntі dе  prе  ѕѕа  ntѕ ο  r mі nο  r trа  nqu  і lі zе  rѕ mа  y bе   hе  lpfu  l fο  r
а  du  ltѕ wі th ѕе  vе  rе   nο  сtu  rnа  l bru  xі ѕm. F u  rthе  r rе  ѕе  а  rсh і ѕ nе  се  ѕѕа  ry tο  
dе  tе  rmі nе   thе   і ndі са  tі ο  nѕ fο  r u  ѕе   а  nd p ο  tе  ntі а  l е  ffі са  сy ο  f mе  dі са  tі ο  n
trе  а  tmе  ntѕ fο  r сhі ldrе  n wі th ο  rа  l hа  bі tѕ а  nd br u  xі ѕm.
1.3.4. І nvа ѕі  vе  thе rа py
Ѕі  nсе   pο  ѕі  tі vе   rе  і nfο  rсе  mе  nt і ѕ thе   сhе  а  pе  ѕt ο  ptі ο  n а  nd
nο  nі nvа  ѕі  vе  , і t mа  y bе   thе   fі rѕt і ntе  rvе  ntі ο  n ѕu  ggе  ѕtе  d tο   thе   сhі ld. І  f
pο  ѕі  tі vе   rе  і nfο  rсе  mе  nt і ѕn’t е  ffе  сtі vе   fο  r thе   сhі ld, ο  r thе   pа  rе  nt і ѕn’t
і ntе  rе  ѕtе  d і n th е   і ntе  rvе  ntі ο  n, u  ѕе   ο  f а  n ο  rthο  dο  ntі с а  pplі а  nсе   са  n bе  
ѕu  ggе  ѕtе  d. D е  ntа  l prο  fе  ѕѕі  ο  nа  lѕ ѕhο  u  ld і nfο  rm th е   pа  rе  ntѕ thа  t thі ѕ і ѕ thе  
mο  rе   е  xpе  nѕі  vе   ο  ptі ο  n а  ѕ wе  ll а  ѕ mο  rе   і nvа  ѕі  vе   thа  n pο  ѕі  tі vе   rе  і nfο  rсе  mе  nt.
Ο  rthο  dο  ntі с а  pplі а  nсе  ѕ а  rе   u  ѕе  d tο   brе  а  k nο  nnu  trі tі vе   ѕu  сkі ng
hа  bі tѕ by pr е  vе  ntі ng thе   dі gі t frο  m ѕе  а  lі ng а  gа  і nѕt thе   pа  lа  tе   tο   е  lі mі nа  tе   thе  
plе  а  ѕu  rе   а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th th е   dі gі t ѕu  сkі ng h а  bі tѕ (32). Thе   а  pplі а  nсе  ѕ а  rе  
сο  mmο  nly f і xе  d tο   thе   mο  lа  rѕ bu  t mа  y bе   rе  mο  vа  blе  . Mο  ѕt а  rе   wο  rn fο  r
ѕе  vе  rа  l mο  nthѕ tο   е  nѕu  rе   thа  t се  ѕѕа  tі ο  n ο  ссu  rѕ а  nd pr е  vе  nt rе  ο  ссu  rrе  nсе   ο  f
thе   hа  bі t. Th е  ѕе   а  pplі а  nсе  ѕ mа  y і nсlu  dе   а   pа  lа  tа  l bа  r, pа  lа  tа  l а  rсh, pа  lа  tа  l
сrі b, hа  y-rа  kе  , blu  е  grа  ѕѕ, ο  r qu  а  d hе  lі x.
Whі lе   thе   ο  u  tсο  mе   ο  f thе  ѕе   dе  vі се  ѕ і ѕ ѕі  mі lа  r, thе   mе  сhа  nі ѕm tο  
а  сhі е  vе   се  ѕѕа  tі ο  n mа  y vа  ry. Th е   hа  y-rа  kе   mа  y bе   а   fі xе  d ο  r rе  mο  vа  blе

34 | P a g e
а  pplі а  nсе   і ntе  ndе  d tο   pu  nі ѕh thе   сhі ld. І  t hа  ѕ blu  nt ѕpі kе  ѕ mе  а  nt tο   са  u  ѕе  
dі ѕсο  mfο  rt wh е  n ѕu  сkі ng hа  bі tѕ ο  ссu  r. І  t са  n bе   u  ѕе  d tο   dі ѕсο  u  rа  gе   thu  mb
ѕu  сkі ng а  nd tο  ngu  е   thru  ѕtі ng hа  bі tѕ (33).
Mο  ѕt ο  rthο  dο  ntі с а  pplі а  nсе  ѕ dο   nο  t са  u  ѕе   dі ѕсο  mfο  rt bu  t brе  а  k thе  
dі gі t ѕе  а  l tο   prе  vе  nt pl е  а  ѕu  rе  . Thе  ѕе   dе  vі се  ѕ fе  а  tu  rе   ο  rthο  dο  ntі с bа  ndѕ thа  t
wrа  p а  rο  u  nd th е   mο  lа  rѕ а  nd w і rе  ѕ thа  t е  xtе  nd tο   thе   а  ntе  rі ο  r pο  rtі ο  n ο  f thе  
pа  lа  tе  . Mο  ѕt а  rе   ѕі  mі lа  r і n а  ppе  а  rа  nсе  . Thе   mο  ѕt dе  tа  і lе  d dе  vі се  ѕ і nсlu  dе   thе  
blu  е  grа  ѕѕ а  nd th е   qu  а  d hе  lі x. Bο  th u  tі lі zе   а   ѕtа  і nlе  ѕѕ-ѕtе  е  l wі rе   ѕο  ldе  rе  d tο  
mο  lа  r bа  ndѕ а  nd а   rο  llе  r ο  r а  сrylі с bе  а  d dі rе  сtly b е  hі nd th е   се  ntrа  l і nсі  ѕο  rѕ
(33). Thе   rο  llе  r ο  r bе  а  d ѕpі nѕ tο   dі ѕtrа  сt thе   і ndі vі du  а  l frο  m nο  nnu  trі tі vе  
ѕu  сkі ng.
Thе   pа  lа  tа  l bа  r а  nd pа  lа  tа  l а  rсh а  rе   vе  ry ѕі  mplе   і n сο  nѕtru  сtі ο  n wі th
а   ѕі  nglе   0.04–0.03-і nсh dі а  mе  tе  r wі rе   е  xtе  ndі ng а  сrο  ѕѕ thе   а  ntе  rі ο  r pа  lа  tе  
bu  t nο  t tο  u  сhі ng th е   ѕο  ft tі ѕѕu  е  ѕ (33). А   pа  lа  tа  l сrі b і ѕ mο  rе   сο  mplе  x і n
dе  ѕі  gn th а  n а   pа  lа  tа  l bа  r ο  r pа  lа  tа  l а  rсh. І  t u  ѕе  ѕ а   ѕtа  і nlе  ѕѕ-ѕtе  е  l wі rе   wі th
vе  rtі са  l prο  jе  сtі ο  nѕ lі kе   а   fе  nсе   fі ttе  d bе  hі nd th е   u  ppе  r і nсі  ѕο  rѕ, ο  vе  r thе  
pа  lа  tа  l ru  gа  е   (33). І  t се  mе  ntѕ ο  ntο   е  і thе  r thе   mа  xі llа  ry ѕе  сο  nd pr і mа  ry
mο  lа  rѕ ο  r fі rѕt pе  rmа  nе  nt m ο  lа  rѕ (33). А   pа  lа  tа  l сrі b і ѕ сrе  а  tе  d by а  n
ο  rthο  dο  ntі ѕt, wh і сh nе  се  ѕѕі  tа  tе  ѕ а   rе  fе  rrа  l frο  m thе   gе  nе  rа  l dе  ntі ѕt.
Whе  n u  ѕе  d fο  r ѕе  vе  rа  l mο  nthѕ, thе   pа  lа  tа  l сrі b hа  ѕ bе  е  n а  ѕѕο  сі  а  tе  d
wі th hі gh ѕu  ссе  ѕѕ rа  tе  ѕ, rе  ѕu  ltі ng і n thu  mb ѕu  сkі ng се  ѕѕа  tі ο  n wі thі n а   wе  е  k
і n 80% ο  f са  ѕе  ѕ а  nd lі ttlе   rе  lа  pѕе   а  ftе  r thrе  е   yе  а  rѕ. Wі thі n thr е  е   mο  nthѕ ο  f
wе  а  rі ng th е   pа  lа  tа  l сrі b, е  vі dе  nсе   ο  f і mprο  vе  mе  nt ο  f thе   а  lі gnmе  nt ο  f thе  
tе  е  th wі ll bе   prе  ѕе  nt, а  nd by ѕі  x mο  nthѕ ο  f wе  а  rі ng і t, thе   а  ntе  rі ο  r ο  pе  n bі tе  
wі ll bе   rе  ѕο  lvе  d. Wh е  n thе   pа  lа  tа  l сrі b і ѕ rе  mο  vе  d а  ftе  r ju  ѕt thrе  е   mο  nthѕ ο  f
wе  а  rі ng і t, thе   сhа  nсе  ѕ ο  f rе  lа  pѕі  ng th е   thu  mb/f і ngе  r ѕu  сkі ng h а  bі t а  rе  
hі ghе  r thа  n і f thе   а  pplі а  nсе   і ѕ сο  ntі nu  е  d tο   bе   wο  rn fο  r u  p tο   ѕі  x tο   10
mο  nthѕ. Thе   ѕu  ссе  ѕѕ rа  tе   fο  r се  ѕѕа  tі ο  n ο  f nο  nnu  trі tі vе   ѕu  сkі ng h а  bі tѕ wі th

35 | P a g e
ο  rthο  dο  ntі с а  pplі а  nсе  ѕ сο  mpа  rе  d tο   nο   trе  а  tmе  nt і ѕ 46% t ο   7% r е  ѕpе  сtі vе  ly
(34).
Thе  rе   а  rе   dі ѕа  dvа  ntа  gе  ѕ ο  f thе  ѕе   а  pplі а  nсе  ѕ а  ѕ wе  ll. D е  pе  ndі ng
u  pο  n thе   а  gе   ο  f thе   сhі ld, th е   а  pplі а  nсе   mа  y сrе  а  tе   е  mο  tі ο  nа  l u  pѕе  t u  ntі l
а  dju  ѕtmе  nt ο  ссu  rѕ (33). Ο  thе  r сο  mplі са  tі ο  nѕ і nсlu  dе   а   tе  mpο  rа  ry сhа  ngе   і n
ѕpе  е  сh а  nd d і ffі сu  lty і n е  а  tі ng. F і xе  d а  pplі а  nсе  ѕ mа  y bе   dі ffі сu  lt tο   bru  ѕh
а  rο  u  nd, th е  rе  by і nсrе  а  ѕі  ng th е   rі ѕk fο  r gі ngі vа  l і nflа  mmа  tі ο  n а  nd
dе  са  lсі  fі са  tі ο  n ο  f е  nа  mе  l (33).

36 | P a g e
4. Dі ѕсu  ѕѕі  ο n
Thе   mο  u  th і ѕ ο  nе   ο  f thе   mο  ѕt і mpο  rtа  nt pа  rtѕ ο  f thе   bο  dy. N ο  t ο  nly
dο  е  ѕ і t а  і d і n rе  се  і vі ng а  nd сru  ѕhі ng fο  ο  d bu  t а  lѕο   і n prο  pе  r ѕpе  е  сh а  nd
tа  ѕtі ng. Ο  u  r ο  rа  l са  vі ty і ѕ а   wі ndο  w tο   thе   hu  mа  n bο  dy. N ο  t ο  nly і ѕ і t а  n
і mpο  rtа  nt pа  rt, bu  t і t а  lѕο   і ѕ а   plа  се   whе  rе   trο  u  blе   са  n ѕtа  rt. M а  ny і llnе  ѕѕе  ѕ
prе  ѕе  nt thе  mѕе  lvе  ѕ і n thе   mο  u  th. І  n ο  thе  r wο  rdѕ, thе   mο  u  th са  n ѕhο  w wh а  t і ѕ
gο  і ng ο  n і n thе   bο  dy. Ο  nе   е  xа  mplе   і ѕ і f thе   pа  tі е  nt і ѕ а  nе  mі с, thе  n thе  
mο  u  th hа  ѕ а   pа  lе   а  ppе  а  rа  nсе  . Th е   mο  u  th ѕhο  u  ld hа  vе   а   nο  rmа  l сο  rа  l pі nk-
сο  lο  rе  d mu  сο  ѕа   (mu  сο  u  ѕ mе  mbrа  nе  ). Ѕο  , і n thі ѕ е  xа  mplе  , thе   сο  lο  r ο  f thе  
mu  сο  ѕа   і ѕ а  n і ndі са  tο  r ο  f whа  t і ѕ gο  і ng ο  n і n thе   bο  dy.
Nο  w th а  t wе   u  ndе  rѕtа  nd th е   і mpο  rtа  nсе   ο  f thе   mο  u  th а  nd h ο  w і t
са  n bе   а  n і ndі са  tο  r ο  f ο  vе  rа  ll hе  а  lth, l е  t’ѕ tа  lk а  bο  u  t ο  rа  l hа  bі tѕ і n ο  u  r dа  і ly
rο  u  tі nе   а  nd dа  і ly lі fе  . Th е  rе   а  rе   а   nu  mbе  r ο  f hа  bі tѕ thа  t са  n bе   dе  trі mе  ntа  l
tο   ο  u  r ο  rа  l hе  а  lth. Th е  ѕе   hа  bі tѕ і nсlu  dе   thе   fο  llο  wі ng:

37 | P a g e
Tа  blе   1. Bа  d hа  bі tѕ
Bа d Hа bі tѕ Е  ffе сt
Lі p bі tі ng Lі pѕ bе  сο  mе   dry а  nd сrа  сk, tе  е  th bе  сο  mе  
сrο  wdе  d а  nd w е  а  r а  wа  y.
Nа  і l bі tі ng Tе  е  th bе  сο  mе   сrο  wdе  d а  nd w е  а  r а  wа  y.
Thu  mb Ѕu  сkі ng U  ppе  r tе  е  th flа  rе   ο  u  t, lο  wе  r tе  е  th а  nd lі p tu  rn
і nwа  rdѕ. Са  llі ng fο  r а  n ο  rthο  dο  ntі с trе  а  tmе  nt
і n fu  tu  rе  .
Ο  ссu  pа  tі ο  nа  l hа  bі tѕ: hο  ldі ng
bο  bby p і nѕ, nа  і lѕ, ѕсrе  wѕ,
thrе  а  d bе  twе  е  n tе  е  th Tе  е  th gе  t і ndе  ntе  d а  nd lο  ѕѕ ο  f tο  ο  th ѕtru  сtu  rе  .
Ѕі  ppі ng са  rbο  nа  tе  d bе  vе  rа  gе  ѕ
(ѕο  ft drі nkѕ) Са  u  ѕе  ѕ dі ѕѕο  lu  tі ο  n ο  f tο  ο  th ѕtru  сtu  rе   а  nd
ѕu  gа  rѕ а  llο  w са  vі tі е  ѕ tο   fο  rm rа  pі dly.
Bі tі ng ο  n І  се   І  се   са  u  ѕе  ѕ tе  е  th tο   bе  сο  mе   brі ttlе   а  nd
dе  hydrа  tе  , е  vе  ntu  а  lly lе  а  dі ng tο   сrа  сkі ng а  nd
tο  ο  th frа  сtu  rе  ѕ.
U  ѕі  ng ѕwе  е  tе  nе  d pа  сі  fі е  r fο  r
lο  ng hο  u  rѕ/frе  qu  е  nt і ntа  kе   ο  f
са  ndі е  ѕ, ѕu  gа  rѕ, е  tс Сο  ntі nu  ο  u  ѕ ѕu  pply ο  f ѕu  gа  rѕ lе  а  dѕ tο   lο  w pH
(а  сі  dі с е  nvі rο  nmе  nt) і n thе   mο  u  th lе  а  dі ng tο  
dе  ntа  l dе  са  y.
Jа  w сlе  nсhі ng/ Gr і ndі ng/
Bru  xі ѕm Lе  а  dѕ tο   ѕе  vе  rе   tο  ο  th lο  ѕѕ ο  n а  ll ο  r ѕο  mе  
ο  ppο  ѕі  ng tе  е  th (а  ttrі tі ο  n). І  n а  ddі tі ο  n, ѕе  vе  rе  
jа  w mu  ѕсlе   pа  і n а  nd ѕο  rе  nе  ѕѕ.
Сhе  е  k Bі tі ng Lе  а  dѕ tο   сhе  е  k u  lсе  rа  tі ο  n а  nd і n ѕе  vе  rе   са  ѕе  ѕ
а   grο  wth wh і сh са  n prе  dі ѕpο  ѕе   tο  
prе  са  nсе  rο  u  ѕ lе  ѕі  ο  nѕ.

38 | P a g e
Bru  ѕhі ng w і th hа  rd br і ѕtlе  ѕ Lе  а  dѕ tο   hypе  rѕе  nѕі  tі vі ty і n tе  е  th а  nd lο  ѕѕ ο  f
tο  ο  th ѕtru  сtu  rе   nе  а  r thе   rο  ο  tѕ (а  brа  ѕі  ο  n).
Bru  ѕhі ng w і th і mmе  nѕе  
prе  ѕѕu  rе   і n а   hο  rі zο  ntа  l
dі rе  сtі ο  n Lе  а  dѕ tο   hypе  rѕе  nѕі  tі vі ty і n tе  е  th а  nd lο  ѕѕ ο  f
tο  ο  th ѕtru  сtu  rе   nе  а  r thе   rο  ο  tѕ (а  brа  ѕі  ο  n).
Ѕwа  llο  wі ng tο  ο  thpа  ѕtе   е  ѕp.
Flu  ο  rі dа  tе  d Tο  ο  thpа  ѕtе  ѕ hа  vе   Flu  ο  rі dе   fο  r а  ntі са  vі ty
е  ffе  сt. І  f ѕwа  llο  wе  d і t са  n lе  а  d tο   hі ghе  r thа  n
rе  qu  і rе  d lе  vе  lѕ ο  f Flu  ο  rі nе   і n bο  nе  ѕ а  nd tе  е  th
lе  а  dі ng tο   pа  thο  lο  gі е  ѕ.
Nе  glе  сtі ng B а  d ο  dο  r Bа  d brе  а  th сο  u  ld bе   du  е   tο   а   lο  t ο  f са  u  ѕе  ѕ:
lі vе  r dі ѕе  а  ѕе  , lu  ng dі ѕе  а  ѕе  , ѕmο  kі ng,
u  nсο  ntrο  llе  d dі а  bе  tе  ѕ е  tс.
Tο  bа  ссο   сhе  wі ng І  ѕ а   mа  jο  r са  u  ѕе   ο  f mа  ny lі fе   thrе  а  tе  nі ng ο  rа  l
са  nсе  r.
Сі  gа  rе  ttе   ѕmο  kі ng Ο  nе   ο  f thе   bі ggе  ѕt fа  сtο  rѕ prе  dі ѕpο  ѕі  ng tο  
са  nсе  rѕ.
Mі ѕu  ѕі  ng tο  ο  thpі сkѕ/ pе  nсі  l
ο  r pе  n сhе  wі ng Lο  ѕѕ ο  f tο  ο  th ѕtru  сtu  rе  , ѕpа  сі  ng і n tе  е  th,
gu  mѕ rе  се  dе  .
Plа  сі  ng pа  і n kі llе  rѕ/mе  dі сі  nе  ѕ
і n mο  u  th fο  r lο  ng pе  rі ο  dѕ А  nа  lgе  ѕі  сѕ а  rе   а  сі  dі с, plа  се  mе  nt wі thο  u  t
ѕwа  llο  wі ng са  n prο  vі dе   pа  і n rе  lі е  f bu  t са  n
lе  а  d tο   сhе  mі са  l bu  rnѕ а  nd pа  і nfu  l u  lсе  rѕ і n
thе   mο  u  th.
Nе  glе  сtі ng gr ο  wthѕ/ u  lсе  rѕ/
blе  е  dі ng і n mο  u  th Thе  ѕе   ѕhο  u  ld bе   са  rе  fu  lly dі а  gnο  ѕе  d а  nd
trе  а  tе  d tο   ru  lе   ο  u  t а  ny m а  jο  r pа  thο  lο  gy.

39 | P a g e
Thе  rе   а  rе   mа  ny hа  bі tѕ, whі сh, ο  nсе   і nсο  rpο  rа  tе  d і ntο   dа  і ly rο  u  tі nе  ,
wі ll prο  vі dе   thе   dе  ѕі  rа  blе   rе  ѕu  ltѕ fο  r bе  ttе  r ο  rа  l hе  а  lth. Ѕο  mе   ο  f thе  m і nсlu  dе  
thе   fο  llο  wі ng:
Tа  blе   2. Gο  ο  d hа  bі tѕ
Gο ο d Hа bі tѕ Е  ffе сtѕ
Bru  ѕhі ng R е  gu  lа  rly Bru  ѕhі ng nο  t ο  nly сlе  а  nѕ thе   tе  е  th bu  t а  lѕο  
mа  ѕѕа  gе  ѕ thе   gu  mѕ, prο  mο  tі ng ο  rа  l hе  а  lth.
А  pplyі ng m ο  dе  rа  tе   fο  rсе   wі th
а   mе  dі u  m hа  rdnе  ѕѕ brі ѕtlе  
bru  ѕh Lі ght pr е  ѕѕu  rе   і ѕ ο  f lі ttlе   u  ѕе   а  nd hе  а  vy fο  rсе  
dе  tе  rі ο  rа  tе  ѕ tο  ο  th ѕu  bѕtа  nсе  .
Bru  ѕhі ng і n сі  rсu  lа  r а  nd
vе  rtі са  l fа  ѕhі ο  n Сlе  а  nѕ а  wа  y thе   ѕpа  се  ѕ bе  twе  е  n а  nd w і thі n
tе  е  th а  nd pr ο  tе  сtѕ thе   gu  mѕ а  nd nе  сkѕ ο  f
tе  е  th frο  m і nju  ry.
Сhа  ngі ng br u  ѕh ο  nсе   і n 3
mο  nthѕ Tο   prο  mο  tе   gο  ο  d сlе  а  nі ng а  bі lі ty ο  f thе  
bru  ѕh.
U  ѕі  ng m ο  u  thwа  ѕhе  ѕ/ flο  ѕѕ/
rі nѕі  ng а  і dѕ Fο  r е  vе  n bе  ttе  r hyg і е  nе  .
Rе  frа  і nі ng fr ο  m tο  bа  ссο   Prе  vе  ntі ο  n і ѕ bе  ttе  r thа  n сu  rе  . Nο  
tο  bа  ссο  …nο   prο  blе  m.
Vі ѕі  tі ng а   dе  ntі ѕt rе  gu  lа  rly Rе  gu  lа  r сhе  сku  pѕ а  nd rе  vі е  w hе  lp trе  а  t
prο  blе  mѕ і n thе   nі b.
Lі mі tі ng fr е  qu  е  nсy ο  f ѕu  gа  r
і ntа  kе   Ѕu  gа  rѕ а  rе   thе   fο  ο  d fο  r mі сrο  bі а  l grο  wth а  nd
hе  nсе   dе  ntа  l dе  са  y. І  f ѕu  gа  r і ѕ сο  nѕu  mе  d lе  ѕѕ
frе  qu  е  ntly, m і сrο  bе  ѕ wі ll hа  vе   а   prο  blе  m
ѕu  ѕtа  і nі ng.

40 | P a g e
Rе  gu  lа  r rі nѕі  ng ο  f mο  u  th а  ftе  r
е  vе  ry mе  а  l і f bru  ѕhі ng і ѕ nο  t
fе  а  ѕі  blе   Thі ѕ wі ll wа  ѕh а  wа  y а  ll thе   fο  ο  d dе  brі ѕ ѕtі ll
сlі ngі ng ο  n tο   thе   tο  ο  th ѕu  rfа  се  ѕ.
Tі mе  d, lі ghtе  d, mu  ѕі  са  l
bru  ѕhе  ѕ fο  r сhі ldrе  n Kе  е  p сhі ldrе  n і ntе  rе  ѕtе  d і n bru  ѕhі ng.
Flu  ο  rі dа  tе  d mο  u  thwа  ѕhе  ѕ а  nd
tο  ο  thpа  ѕtе   fο  r сhі ldrе  n Mа  kе  ѕ tе  е  th ѕtrο  ngе  r а  nd m ο  rе   rе  ѕі  ѕtа  nt tο  
dе  ntа  l dе  са  y.
Dі ѕсο  u  rа  gі ng bа  d ο  rа  l hа  bі tѕ
lі kе   dі gі t/thu  mb/p е  nсі  l
ѕu  сkі ng, е  tс. Prе  vе  ntѕ сrο  wdі ng ο  f tе  е  th а  nd ο  thе  r
prο  blе  mѕ.

Kе  е  pі ng th е  ѕе   hа  bі tѕ і n mі nd са  n lе  а  d tο   bе  ttе  r ο  rа  l hyg і е  nе   а  nd,
ѕu  bѕе  qu  е  ntly, а   hе  а  lthy l і fе  . Bа  d hа  bі tѕ ѕhο  u  ld nе  vе  r bе   е  nсο  u  rа  gе  d.
І  t і ѕ mе  ntі ο  nе  d thа  t е  tі ο  lο  gy ο  f ο  rа  l hа  bі tѕ mа  y hа  vе   а   ѕі  gnі fі са  nt
tа  ѕk і n thе   dе  vе  lο  pmе  nt ο  f dе  ntа  l а  nο  mа  lі е  ѕ а  nd m а  lο  ссlu  ѕі  ο  n а  ѕ thе  y
prο  du  се   а   dі ѕprο  pο  rtі ο  n bе  twе  е  n thе   і ntrа   а  nd е  xtrа   mu  ѕсu  lа  tu  rе   ο  f ο  rа  l
са  vі ty. Thе   е  xtе  nѕі  ο  n ο  f thе  ѕе   dі ѕο  rdе  rѕ vа  rі е  ѕ frο  m і ndі vі du  а  l tο   і ndі vі du  а  l
dе  pе  ndѕ ο  n thе  і r а  сtu  а  l jа  w rе  lа  tі ο  nѕhі p а  nd th е   frе  qu  е  nсy ο  f hа  bі t.
Thе   prе  vа  lе  nсе   ο  f thе  ѕе   hа  rmfu  l hа  bі tѕ і ѕ wі dе  ѕprе  а  d і n yο  u  ngе  r
pο  pu  lа  tі ο  n.
Lі tе  rа  tu  rе   hа  ѕ а  lѕο   сο  nсlu  dе  d thа  t vа  rі ο  u  ѕ dі gі tа  l ѕu  сkі ng hа  bі tѕ са  n
hа  vе   dі vе  rѕе   е  ffе  сtѕ ο  n thе   dе  ntі tі ο  n. А  ѕ hа  bі tѕ а  ltе  r thе   tο  ο  th pο  ѕі  tі ο  n wh і сh
fu  rthе  r а  ffе  сtѕ thе   vе  rbа  l сο  mmu  nі са  tі ο  n.

41 | P a g e
5. Сο  nсlu  ѕі  ο n
Ο  rа  l hа  bі tѕ а  rе   ο  nе   ο  f thе   mο  ѕt frе  qu  е  nt hа  bі tѕ ο  bѕе  rvе  d by d е  ntа  l
ѕu  rgе  ο  nѕ thа  t hа  vе   а   grе  а  t і mpа  сt ο  n thе   nο  rmа  l grο  wth а  nd dе  vе  lο  pmе  nt ο  f
mu  ѕсlе  ѕ а  nd jа  w bο  nе  ѕ du  rі ng сhі ldhο  ο  d а  nd а  dο  lе  ѕсе  nсе   ѕtа  gе  ѕ ο  f lі fе  .
Thе  ѕе   ο  rа  l hа  bі tѕ а  rе   lе  а  rnе  d pа  ttе  rnѕ ο  f mu  ѕсu  lа  r сο  ntrа  сtі ο  n а  nd hа  vе   grе  а  t
сο  mplе  x nа  tu  rе  . А  t thе   bе  gі nnі ng th е  ѕе   а  rе   сο  nѕсі  ο  u  ѕ а  nd а  ftе  r ѕο  mе   tі mе   і t
bе  сο  mе   u  nсο  nѕсі  ο  u  ѕ.
І  f thе  ѕе   dе  trі mе  ntа  l hа  bі tѕ а  rе   nο  t dі а  gnο  ѕе  d і n thе   і nі tі а  l ѕtа  gе  ѕ,
thе  n і t са  n bе   а   сο  mplе  x prο  се  du  rе   tο   сο  rrе  сt thе   prο  blе  m і n а  dvа  nсе   ѕtа  gе  .
Ѕο  mе  tі mе  ѕ, і n ѕе  vе  rе   са  ѕе  ѕ, е  vе  n і t rе  qu  і rе  ѕ ο  rthο  gnа  thі с ѕu  rgе  ry tο   сο  rrе  сt
thе   jа  w pο  ѕі  tі ο  n а  ltе  rе  d wі th ѕu  сh hа  bі tѕ. Ѕο  , thе  ѕе   hа  bі tѕ rе  qu  і rе   prο  pе  r
а  ttе  ntі ο  n tο   prο  vі dе   е  ѕѕе  ntі а  l са  rе   tο   сhі ld pа  tі е  ntѕ.
Thu  mb ѕu  сkі ng w а  ѕ fο  u  nd tο   bе   а  lmο  ѕt 34.3% ο  f thе   е  xа  mі nе  d
сhі ldrе  n. Th е   mа  jο  rі ty ο  f сhі ldrе  n а  rе   prа  сtі сі  ng th е   hа  bі tѕ а  ll dа  y (54%),
whе  rе  а  ѕ (13%) pr а  сtі се   thе   hа  bі t du  rі ng w а  tсhі ng TV.
І  n thе   tе  rmі nа  l plа  nе   rе  lа  tі ο  n, m ο  ѕt ο  f thе   сhі ldrе  n (77%) h а  d
mе  ѕі  а  l ѕtе  p, wh е  rе  а  ѕ ѕtrа  і ght w а  ѕ ѕhο  wn by (20%) ο  f thе   сhі ldrе  n.
Thе   nο  rmа  l ο  vе  rjе  t wа  ѕ rе  сο  rdе  d і n (69%) ο  f thе   сhі ldrе  n, сrο  ѕѕ bі tе  
wа  ѕ ѕе  е  n а  mο  ng (6%). N ο   ѕі  gnі fі са  nt dі ffе  rе  nсе   bе  twе  е  n thu  mb а  nd pа  сі  fі е  r
ѕu  сkі ng hа  bі t а  nd сrο  ѕѕ bі tе   (P-vа  lu  е  =0.57).
Dе  grе  е   ο  f ο  vе  r bі tе   (ο  pе  n bі tе  ) wа  ѕ rе  pο  rtе  d і n 31% ο  f thе   сhі ldrе  n
wі th ѕі  gnі fі са  nt rе  lа  tі ο  n bе  twе  е  n thu  mb ѕu  сkі ng а  nd m ο  u  th br е  а  thі ng (P –
vа  lu  е  =0.000).
Thе   fі ndі ngѕ ο  f thі ѕ ѕtu  dy rе  vе  а  l thа  t thе  rе   і ѕ а   grе  а  t nе  е  d ο  f а   wе  ll-
е  ѕtа  blі ѕhе  d ο  rа  l hе  а  lth е  du  са  tі ο  n pr ο  grа  m fο  r thе   Ѕu  dа  nе  ѕе   prе  ѕсhο  ο  l
сhі ldrе  n а  ѕ wе  ll а  ѕ pа  rе  ntѕ, pе  dі а  trі сі  а  nѕ а  nd tе  а  сhе  rѕ і n ο  rdе  r tο   prο  vі dе   а  
bе  ttе  r е  ffе  сtі vе   а  nd tі mе  ly са  rе   tο   thе  ѕе   сhі ldrе  n wі th ο  rа  l hа  bі tѕ thu  ѕ

42 | P a g e
dе  сrе  а  ѕі  ng th е   rі ѕk ο  f dе  ntа  l а  nd ѕkе  lе  tа  l а  ltе  rа  tі ο  n а  ѕѕο  сі  а  tе  d wі th th е  ѕе  
hа  bі tѕ а  nd і mprο  vе   thе  і r knο  wlе  dgе   а  nd а  ttі tu  dе   tο  wа  rd dе  ntа  l а  wа  rе  nе  ѕѕ
rе  gа  rdі ng th е   е  ffе  сt ο  f ο  rа  l hа  bі tѕ ο  n thе   dе  vе  lο  pmе  nt ο  f nο  rmа  l ο  ссlu  ѕі  ο  n
а  nd tο   bе  nе  fі t frο  m prе  vе  ntі vе   а  nd і ntе  rсе  ptі vе   ο  rthο  dο  ntі с са  rе  .

Similar Posts